Համարը 
N 91-Ն
Տեսակը 
Հիմնական
Տիպը 
Հրաման
Կարգավիճակը 
Գործում է
Սկզբնաղբյուրը 
Միասնական կայք 2023.06.26-2023.07.09 Պաշտոնական հրապարակման օրը 06.07.2023
Ընդունման վայրը 
Երևան
Ընդունող մարմինը 
Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար
Ընդունման ամսաթիվը 
03.07.2023
Ստորագրող մարմինը 
Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար
Ստորագրման ամսաթիվը 
03.07.2023
Վավերացնող մարմինը 
Վավերացման ամսաթիվը 
Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվը 
07.07.2023
Ուժը կորցնելու ամսաթիվը 


ՀՀ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ՍՊՈՐՏԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՀՐԱՄԱՆԸ ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ 11-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ՍՊՈՐՏԻ ՆԱԽԱՐԱՐ

 

Հ Ր Ա Մ Ա Ն

 

«03» հուլիսի 2023 թ.

N 91-Ն

 

ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ 11-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

 Ղեկավարվելով «Հանրակրթության մասին» օրենքի 7-րդ հոդվածի 4-րդ մասով և 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝

 

Հրամայում եմ`

 

1. Հաստատել հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում «Բնագիտություն» առարկայի 11-րդ դասարանի ծրագիրը՝ համաձայն հավելվածի:

2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

 

Նախարար`

Ժ. Անդրեասյան

 

 

Հավելված

Հայաստանի Հանրապետության կրթության,

գիտության, մշակույթի և սպորտի

նախարարի 2023 թվականի հուլիսի 3-ի 

N 91-Ն հրամանի

 

ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ 11-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԾՐԱԳԻՐ

 

1. Միջուկային տեխնոլոգիաներ

2. Լուսային տեխնոլոգիաներ

3. ԴՆԹ տեխնոլոգիաներ

4. Մարդը եվ շրջակա միջավայրը

5. էկոլոգիական հիմնախնդիրներ

6. Էկոլոգիական անվտանգություն

7. Մարդու ժառանգականությունը

8. Մարդու առողջությունը

 

ԹԵՄԱ 1

ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ

Նպատակը

Խորացնել գիտելիքները միջուկային էներգիայի մասին, ձևավորել միջուկային էներգիայի օգտագործման դրական և բացասական կողմերը վերլուծելու, համապատասխան վերաբերմունք արտահայտելու կարողություններ

Վերջնարդյունքներ

1. Նկարագրել ռադիոակտիվ ճառագայթների հատկությունները:

2. Ներկայացնել ռադիոակտիվ ճառագայթների կիրառությունները բժշկության և հնէաբանության ոլորտներում:

3. Ներկայացնել միջուկային էներգիայի օգտագործումը խաղաղ պայմաններում:

4. Ներկայացնել կառավարվող ջերմամիջուկային սինթեզի հիմնախնդիրը:

Բովանդակությունը

1. Ռադիոակտիվ ճառագայթում. հատկություններն ու կիրառությունները:

2. Միջուկային էներգիայի օգտագործումը:

3. Կառավարվող ջերմամիջուկային սինթեզի հիմնախնդիրը:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

Նախագծային աշխատանք՝
1.Ատոմային էներգետիկան և էկոլոգիական հիմնախնդիրները թեմայով:
2.Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայան:

Էներգիա և նյութ, հոսքեր, ցիկլեր, պահպանում
Միջուկային էներգիա:
Կառուցվածք և գործառույթ
Ատոմային ռեակտոր, ատոմային ռումբ:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Ֆիզիկա - Իմանա ատոմի միջուկի կառուցվածքի մասին:
Աշխարհագրություն - Իմանա ատոմային էներգետիկայի զարգացմամբ առավել հայտնի երկրները:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-6, Մ-10, Մ-11, Մ-12, Մ-13, Մ-29

ԹԵՄԱ 2

ԼՈՒՍԱՅԻՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ

Նպատակը

Ընդլայնել պատկերացումները ժամանակակից լուսային տեխնոլոգիաների, դրանց կիրառությունների մասին:

Վերջնարդյունքներ

1. Ներկայացնել լույսի ալիքային և մասնիկային հատկությունները:

2. Ներկայացնել հոլոգրաֆիայի գործնական կիրառությունները։

3. Ներկայացնել լազերների կիրառությունները գիտության, արդյունաբերության, կապի ոլորտներում:

Բովանդակությունը

1. Լույսի երկակի բնույթը։

2. Լազերներ և հոլոգիաֆիա

3. Ֆոտոէլեկտրական սարքեր:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

1. Կազմակերպել քննարկում «Արեգակնային էներգիայի օգտագործման առավելություններն ու թերությունները» թեմայով:

Էներգիա և նյութ, հոսքեր, ցիկլեր, պահպանում
Լուսային էներգիա:
Կառուցվածք և գործառույթ
Լազերներ, ֆոտոէլեկտրական սարքեր:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Ֆիզիկա - Իմանա ատոմի կառուցվածքի, լույսի ալիքային և մասնիկային բնույթի մասին:
Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա աշխարհագրական թաղանթում լուսային երևույթների դրսևորման մասին:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-6, Մ-10, Մ-11, Մ-12, Մ-13, Մ-29

ԹԵՄԱ 3

 ԴՆԹ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ

Նպատակը

Հաղորդել գիտելիքներ կենսատեխնոլոգիաների ժամանակակից մոտեցումների և կիրառությունների մասին, ձևավորել դրանց կիրառության սոցիալական, էթիկական և տնտեսական կողմերը վերլուծելու և գնահատելու կարողություններ

Վերջնարդյունքներ

1. Բացատրել, թե ռեկոմբինանտ ԴՆԹ տեխնոլոգիան ինչպես կարող է օգտակար արտադրանքներ տալ:
2. Ներկայացնել գենետիկական ճարտարագիտության կիրառական նշանակությունը և զարգացման հեռանկարները դեղանյութերի արտադության, գյուղատնտեսության, առողջապահության ոլորտներում:
3. Ներկայացնել ԴՆԹ-ի պրոֆիլավորման սկզբունքը և կիրառությունները։
4. Քննարկել գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների հնարավոր օգուտներն ու վտանգները:
5. Համեմատել Հայաստանի, եվրոպական երկրների և ԱՄՆ-ի գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների արտադրությունը և ներկրումը կարգավորող օրենսդրական մոտեցումները:

Բովանդակությունը

1. Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ տեխնոլոգիաների կիրառությունը:

2. ԴՆԹ պրոֆիլավորումը և դատական բժշկությունը:

3. Գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմներ

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

Լաբորատոր աշխատանք
ԴՆԹ-ի բաժանումը գելային էլեկտրաֆորեզի եղանակով:
Հետազոտական աշխատանք
Ուսումնասիրել ԳՁՕ-ների արտադրությունը և ներկրումը կարգավորող օրենսդրական մոտեցումները և ձևակերպել կարծիք Հայաստանի որդեգրած մոտեցման վերաբերյալ։
Նախագծային աշխատանք՝
● Դատաբժշկություն և ԴՆԹ փորձաքննություն:

Օրինաչափություններ
ԴՆԹ տեխնոլոգիաներ:
Կառուցվածք և գործառույթ
Գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմներ:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ:
Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություններ - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ:
Կենսաբանություն - Գաղափար ունենա գենային ճարտարագիտության և կենսատեխնոլոգիայի կիրառությունների, դրանց առավելությունների, սոցիալական, էթիկական հետևանքների և վտանգների մասին։
Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա ԳՁՕ -ների արտադրությամբ զբաղվող երկրների մասին:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-6, Մ-10, Մ-11, Մ-12, Մ-13, Մ-29

ԹԵՄԱ 4

ՄԱՐԴԸ ԵՎ ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԸ

Նպատակը

Հիմնարար գիտելիքներ հաղորդել շրջակա միջավայրի, դրա նշանակության, պահպանության, աղտոտման ուղիների վերաբերյալ, ձևավորել այդ գիտելիքներն առօրյա կյանքում արդյունավետ կիրառելու կարողություններ:

Վերջնարդյունքներ

1. Բացատրել շրջակա միջավայրի հիմնական գործառույթները:
2. Ներկայացնել շրջակա միջավայրի բաղադրիչների պահպանության և բարելավման առանձնահատկությունները:
3. Ներկայացնել էկոհամակարգերի կայունություն, հավասարակշռություն, կենսունակություն, անվտանգություն և հուսալիություն գաղափարները:
4. Նկարագրել անթրոպոէկոհամակարգի մոդելը:
5. Համեմատել գյուղական և քաղաքային վայրերի անթրոպոէկոլոգիական առանձնահատկությունները:
6. Ներկայացնել շրջակա միջավայրի աղտոտման աղբյուրներն ու տեսակները (մեխանիկական, ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական):
7. Ներկայացնել աղբի տեսակավորման և վերամշակման կարևորությունը և դրա տեսակները՝ նշելով կենսաաղբի կիրառությունը։
8. Բացատրել աղտոտիչների փոխազդեցության երևույթը (երկրորդային աղտոտիչներ):
9. Բացատրել տիեզերական աղբի առաջացման պատճառներն ու հետևանքները:
10. Ներկայացնել շրջակա միջավայրի մոնիթորինգը, նրա տեսակները:
11. Սահմանել շրջակա միջավայրի որակի չափորոշիչները:
12. Մեկնաբանել բնապահպանական միջոցառումները

Բովանդակությունը

1. Շրջակա միջավայր հասկացությունը և գործառույթները:

2. Էկոհամակարգեր:

3. Էկոհամակարգային ծառայություններ:

4. Շրջակա միջավայրի աղտոտման աղբյուրներն ու տեսակները:

5. Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգ և որակի չափանիշներ:

6. Շրջակա միջավայրի պահպանություն:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

1. Մեխանիկական, ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական աղտոտումների դիտարկում:
2. Փաստագրական ֆիլմի դիտում «Շրջակա միջավայրի աղտոտում և պահպանություն» թեմայով:
3. Էքսկուրսիա. բնության մեջ էկոհամակարգային ծառայությունների դիտարկում:
Նախագծային աշխատանք՝
● Աղբի այրման բացասական հետևանքները և դրանց մասին տեղեկատվության պակասը մեր համայնքում:
● Անտառահատման վնասակար հետևանքները:
● Տրանսպորտը որպես վնասակար արտանետումների աղբյուր:
● Փակ տարածքներում օդի աղտոտվածության ազդեցությունը:
● Թափոնների կառավարում:

Պատճառ և հետևանք
Շրջակա միջավայրի աղտոտման պատճառներն ու հետևանքները:
Համակարգեր և մոդելներ
Էկոհամակարգեր:
Կայունություն և փոփոխություն Էկոհամակարգերի կայունություն, հավասարակշռություն:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը, մտովի տրոհել այն առանձին մասերի՝ առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա բնական և տնտեսական համակարգերի մասին:
Ֆիզիկա - Կարողանա տարբերել ֆիզիկական աղտոտիչները և դրանց ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա:
Քիմիա - Կարողանալ տարբերել քիմիական աղտոտիչները և դրանց ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա:
Կենսաբանություն - Իմանա էկոհամակարգերի կառուցվածքի և բաղադրիչների մասին: Գաղափար ունենա նյութի և էներգիայի կենսաերկրաքիմիական շրջապտույտի, էկոլոգիական հիմնախնդիրների կենսաբանական գործոնների և ազդեցության մասին: Գաղափար ունենա կենսաբազմազանության վրա մարդկային գործունեության տարբեր ասպեկտների՝ բնակատեղիների ոչնչացման, գերշահագործման, աղտոտման կանխատեսելի հետևանքների մասին:
Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ:
Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություն - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ:
Կենսաբանություն - Բնություն - Գաղափար ունենա բույսերի աճի և զարգացման համար հիմնական անհրաժեշտ պայմանների մասին:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-5, Մ-6, Մ-8, Մ-11, Մ-12, Մ-29

ԹԵՄԱ 5

ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ

Նպատակը

Հիմնարար գիտելիքներ հաղորդել համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիրների վերաբերյալ, ձևավորել այդ գիտելիքներն առօրյա կյանքում արդյունավետ կիրառելու կարողություններ:

Վերջնարդյունքներ

1. Քննարկել արդի էկոլոգիական հիմնախնդիրների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները:

2. Բացատրել էկոլոգիական հիմնախնդիրների դրսևորման տարածքային մակարդակները:

3. Վերլուծել կլիմայի փոփոխության պատճառներն ու հետևանքները:

4. Ներկայացնել օզոնային շերտի քայքայման պատճառներն ու հետևանքները:

5. երկայացնել քաղցրահամ ջրի հիմնախնդիրը:

6. Ներկայացնել համաշխարհային օվկիանոսի հիմնախնդիրը:

7. Վերլուծել անապատացման երևույթը:

8. Հիմնավորել կենսաբազմազանության գենոֆոնդի պահպանության անհրաժեշտությունը:

9. Քննարկել աշխարհում վտանգված բնակմիջավայրերի վերականգնման հաջողված օրինակները և առաջարկել լուծումներ Հայաստանի համար:

Բովանդակությունը

1. Ժամանակակից էկոլոգիական հիմնախնդիրները, դրանց տարածքային մակարդակները:

2. Կլիմայի փոփոխություն և օզոնային շերտի քայքայում:

3. Քաղցրահամ ջրի և համաշխարհային օվկիանոսի հիմնախնդիր:

4. Հողերի քայքայում և անապատացում:

5. Կենսաբազմազանության պահպանություն:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

Թեմատիկ ուսումնասիրություն
1. Էկոլոգիական որևէ հիմնախնդրի դիտարկում՝ ըստ տարածքային մակարդակների (խմբային աշխատանք):
2. ՀՀ բույսերի և կենդանիների Կարմիր գիրքը:
Ցուցադրումներ
Փաստագրական ֆիլմի դիտում «Համամոլորակային հիմնախնդիրներ» թեմայով:
Նախագծային աշխատանք՝
● Հայաստանի ճահիճների չորացման վտանգը:
● Սևանա լճի հիմնախնդիրը:
● Արհեստական ոռոգման չարաշահումը որպես հողի աղակալման ու անապատացման պատճառ։
● Փոքր ՀԷԿ-երի հիմնախնդիրը:
● Բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ:

Պատճառ և հետևանք
Էկոլոգիական հիմնախնդիրների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները. կլիմայի փոփոխություն, օզոնային շերտի քայքայում, քաղցրահամ ջրի և համաշխարհային օվկիանոսի հիմնախնդիր, անապատացում, կենսաբազմազանության պահպանություն:
Մասշտաբ, համամասնություն և քանակ Էկոլոգիական հիմնախնդիրների դրսևորման տարածքային մակարդակները:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա բնական և տնտեսական համակարգերի մասին:
Կենսաբանություն - Գաղափար ունենա համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիրների մասին: Գաղափար ունենա կենսաբազմազանությանը սպառնացող վտանգների նվազեցման և բնության պահպանությանն ուղղված միջոցառումների մասին:
Քիմիա - Գաղափար ունենա ջերմոցային էֆեկտ առաջացնող գազերի և կայուն զարգացման էության վերաբերյալ:
Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ:
Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություն - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ:
Բնություն - Պատկերացում ունենա բնական համակեցությունների և դրանցում կենդանիների դերի մասին: Սովորողը պետք է պատկերացում ունենա ջրային, հողային և մթնոլորտային միջավայրերի ֆիզիկական գործոնների առանձնահատկությունների մասին։

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-5, Մ-6, Մ-8, Մ-9, Մ-10, Մ-11, Մ-13, Մ-29

ԹԵՄԱ 6

ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

Նպատակը

Հիմնարար գիտելիքներ հաղորդել էկոլոգիական անվտանգության վերաբերյալ, ձևավորել այդ գիտելիքներն առօրյա կյանքում կիրառելու կարողություններ:

Վերջնարդյունքներ

1. Բացատրել էկոլոգիական հետքը:

2. Բացատրել հազարամյակի մարտահրավերները կայուն զարգացման համատեքստում:

3. Քննարկել կայուն զարգացման հայեցակարգի կիրառման հնարավորությունները տարբեր մակարդակներում:

4. Ներկայացնել միջազգային էկոլոգիական կազմակերպությունները:

5. Ներկայացնել միջազգային էկոլոգիական համագործակցությունը:

6. Վերլուծել ՀՀ էկոլոգիական անվտանգության հիմնախնդիրները:

Բովանդակությունը

1. Էկոլոգիական հետք:

2. Կայուն զարգացման հայեցակարգը:

3. ՀՀ էկոլոգիական անվտանգությունը:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

Թեմատիկ ուսումնասիրություն
Միջազգային էկոլոգիական համաձայնագրեր (թիմային աշխատանք):
Ցուցադրումներ
Փաստագրական ֆիլմ «Էկոլոգիական հետք» թեմայով:

Կայունություն և փոփոխություն
Կայուն զարգացում:
Պատճառ և հետևանք
Էկոլոգիական անվտանգություն:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա բնական և տնտեսական համակարգերի մասին: Իմանա ՀՀ բնապահպանական հիմնախնդիրները:
Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ:
Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություն - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ:
Կենսաբանություն - Գաղափար ունենա կենսաբազմազանությանը սպառնացող վտանգների նվազեցման և բնության պահպանությանն ուղղված լուծումների՝ թափոնների վերամշակման, կայուն զարգացման, էկոլոգիական հետքի մասին:
Բնություն - Սովորողը պետք է կարողանա տարբերել անկենդան մարմիններն ու կենդանի օրգանիզմները, պատկերացում ունենա բնական համակեցությունների, սննդային շղթաների, արտադրողների և սպառողների դերի մասին, գիտակցի համակեցությունների պահպանության կարևորությունը, անտառահատումների բացասական ազդեցությունները:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-5, Մ-6, Մ-8, Մ-9, Մ-10, Մ-11, Մ-13, Մ-29

ԹԵՄԱ 7

ՄԱՐԴՈՒ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Նպատակը

Զարգացնել պատկերացումները մարդու ժառանգականության, ժառանգական հիվանդությունների և դրանց վաղ ախտորոշման մոտեցումների վերաբերյալ։

Վերջնարդյունքներ

1. Ընդհանուր գծերով ներկայացնել մարդու ժառանգականության ուսումնասիրման հիմնական մեթոդները:

2. Համեմատել ռեցեսիվ, դոմինատ և սեռի հետ շղթայակցված հիվանդությունների հանդիպման հաճախականությունը և ժառանգման ձևը։

3. Բացատրել, թե միջավայրն ինչպես է ազդում հատկանիշի դրսևորման վրա:

4. Լուծել պարզ խնդիրներ Մենդելի օրենքների, արյան ABO խմբերի և սեռի հետ շղթայակցված ժառանգման վերաբերյալ:

5.  Բացատրել, թե ինչ է գենետիկ խորհրդատվությունը և ինչով կարող է օգտակար լինել մարդկանց:

Բովանդակությունը

1. Մարդու ժառանգականության ուսումնասիրության մեթոդները:

2. Մարդու ժառանգական հիվանդություններ:

3. Գենետիկ խորհրդատվություն:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

1. Լուծել խնդիրներ մարդու մեկ գենով պայմանավորված հատկանիշների վերաբերյալ:
Նախագծային աշխատանք՝
Կազմել որևէ ընտանիքի գենետիկ տոհմածառ:

Օրինաչափություններ
Ժառանգականություն:
Պատճառ և հետևանք
Ժառանգական իվանդությունների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը, մտովի տրոհել այն առանձին մասերի՝ առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Մաթեմատիկա - Կարողանա հավաքել տվյալներ և մշակել դրանք:
Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություններ-Կարողանա օգտագործել տեղեկատվական տեխնոլոգիաները քննարկվող հիմնախնդիրների ուսումնասիրության նպատակով:
Կենսաբանություն - Պատկերացում ունենա ԴՆԹ-ում նուկլեոտիդների հաջորդականության և սպիտակուցի ամինաթթվային հաջորդականության փոխազդեցության մասին:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-5, Մ-11, Մ-13, Մ-14, Մ-27, Մ-29

ԹԵՄԱ 8

ՄԱՐԴՈՒ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ

Նպատակը

Հարստացնել գիտելիքները մարդու օրգանիզմի մասին, ներկայացնել մարդու առավել տարածված հիվանդությունները, դրանց ախտանշանները և կանխարգելման ժամանակակից մոտեցումները։

Վերջնարդյունքներ

1. Բացատրել մարդու հոմեոստազը ջերմակարգավորման օրինակով:
2. Ընդհանուր գծերով ներկայացնել մարդու երիկամի գործառույթը, նկարագրել երիկամային անբավարարության պատճառները, հետևանքները և կանխարգելման եղանակները:
3. Քննարկել մարսաղական կամակարգի հիվանդությունների, փորկապության և լուծի պատճառները և կանխարգելման եղանակները:
4. Քննարկել առողջ սննդակարգի բաղադրիչները` կարևորելով անփոխարինելի ամինաթթուները:
5. Վերլուծելլ, թե ինչ տեղեկություններ կարող է հաղորդել արյան լաբորատոր ախտորոշումը։
6. Քննարկել հիմնական սիրտ-անոթային հիվանդությունների առաջացման պատճառները և կանխարգելման ուղիները:
7. Ներկայացնել, թե որ դեպքերում և ինչպես պետք է իրականացնել սիրտ-թոքային վերակենդանացում:
8. Նկարագրել բորբոքային պատասխանը և դրա առաջացման պատճառները:
9. Ներկայացնել ալերգիայի ախտանշանները և դրա հետևանքների կոմպենսացումը:
10. Օրինակների հիման վրա բացատրել, թե ինչու են առաջանում աուտոիմունային հիվանդությունները:
11. Նկարագրել շաքարային դիաբետի I և II տիպերի առաջացման պատճառները, ախտանշանները և կանխարգելման միջոցները:
12. Բացատրել էնդեմիկ խպիպի առաջացման պատճառը և կանխարգելման եղանակները։
13. Նկարագրել սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների հիմնական տիպերը, դրանք հարուցող օրգանիզմները և կանխարգելման միջոցները::
14. Նկարագրել անպտղության տարածված պատճառները և հաղթահարման եղանակները:
15. Քննարկել ժամանակակից վերարտադրողական տեխնոլոգիաների կիրառման էթիկական հետևանքները և դրանց հետ կապված օրենսդրական կարգավորումները:
16. Վերլուծել մարդու էկոլոգիական խորշի բաղադրիչները։

Բովանդակություն

1. Մարդու օրգանիզմի ներքին միջավայրի կարգավորումը:

2. Մարդու սննդային պահանջները, սննդային խանգարումներ:

3. Սրտանոթային հիվանդություններ:

4. Իմունային հիվանդություններ. ալերգիաներ, աուտոիմունային հիվանդություններ:

5. Ներզատական հիվանդություններ․ շաքարային դիաբետ և էնդեմիկ խպիպ:

6. Վերարտադրողական առողջություն (սեռավարակներ և բեղմնականխիչներ):

7. Վերարտադրողական տեխնոլոգիաները և անպտղության հաղթահարումը:

Առաջարկվող գործունեության ձևեր

Խաչվող հասկացություններ

Հետազոտական աշխատանք
Ծխելու ազդեցությունն օրգանիզմի վրա:
Լաբորատոր աշխատանք
1. Կովի կամ ոչխարի սրտի հերձում:
2. Արյան նմուշի մանրադիտակային հետազոտություն:
3. Սիմուլյացիոն փորձ․ շաքարախտ:
4. Սննդային պիտակների ուսումնասիրություն:
Նախագածային աշխատանք՝
● Մարդու էկոլոգիական խորշ
● Սիրտ-անոթային հիվանդությունների մոնիթորինգ ՀՀ-ում
● Վարակիչ հիվանություններ և դրանից պաշտպանվելու ուղիները:
● Քաղցկեղի տարածվածությունը ՀՀ_ում, առաջացման պատճառները
● Տեղային խպիպի տարածվածությունը ՀՀ_ում, առաջացման պատճառները

Համակարգեր և մոդելներ
Մարդու նյարդային համակարգ, զգայարաններ, հենաշարժիչ համակարգ, մկանային համակարգ, օրգան համակարգերի համաձայնեցված աշխատանքը:
Պատճառ և հետևանք
Հիվանդությունների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները. սննդային խանգարումներ, սրտանոթային հիվանդություններ, իմունային հիվանդություններ, ներզատական հիվանդություններ:

Միջառարկայական կապեր

Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը, մտովի տրոհել այն առանձին մասերի՝ առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք:
Մաթեմատիկա – Կարողանա հավաքել տվյալներ և մշակել դրանք:
Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություններ – Կարողանա օգտագործել տեղեկատվական տեխնոլոգիաները քննարկվող հիմնախնդիրների ուսումնասիրության նպատակով:
Կենսաբանություն - Պատկերացում ունենա մարդու օրգան համակարգերի փոխգործակցման և նյարդային ու ներզատական համակարգերով դրա կարգավորման մասին:
Բնություն - Պատկերացում ունենա օրգան համակարգի, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի և գործառույթի փոխկապվածության մասին:
Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա մարդու վրա աշխարհագրական միջավայրի ազդեցության մասին:

Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ

Մ-5, Մ-11, Մ-13, Մ-14, Մ-27, Մ-29

 

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 6 հուլիսի 2023 թվական: