Համարը |
N 91-Ն |
Տեսակը |
Հիմնական |
Տիպը |
Հրաման |
Կարգավիճակը |
Գործում է |
Սկզբնաղբյուրը |
Միասնական կայք 2023.06.26-2023.07.09 Պաշտոնական հրապարակման օրը 06.07.2023 |
Ընդունման վայրը |
Երևան |
Ընդունող մարմինը |
Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար |
Ընդունման ամսաթիվը |
03.07.2023 |
Ստորագրող մարմինը |
Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար |
Ստորագրման ամսաթիվը |
03.07.2023 |
Վավերացնող մարմինը |
|
Վավերացման ամսաթիվը |
|
Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվը |
07.07.2023 |
Ուժը կորցնելու ամսաթիվը |
|
|
|
Կապեր այլ փաստաթղթերի հետ
|
|
ՀՀ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ՍՊՈՐՏԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՀՐԱՄԱՆԸ ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ 11-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |
|
|
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ՍՊՈՐՏԻ ՆԱԽԱՐԱՐ
Հ Ր Ա Մ Ա Ն
«03» հուլիսի 2023 թ. |
N 91-Ն |
ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ 11-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Ղեկավարվելով «Հանրակրթության մասին» օրենքի 7-րդ հոդվածի 4-րդ մասով և 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝
Հրամայում եմ`
1. Հաստատել հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում «Բնագիտություն» առարկայի 11-րդ դասարանի ծրագիրը՝ համաձայն հավելվածի:
2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
|
Հավելված
Հայաստանի Հանրապետության կրթության,
գիտության, մշակույթի և սպորտի
նախարարի 2023 թվականի հուլիսի 3-ի
N 91-Ն հրամանի |
ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ «ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ 11-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԾՐԱԳԻՐ
1. Միջուկային տեխնոլոգիաներ
2. Լուսային տեխնոլոգիաներ
3. ԴՆԹ տեխնոլոգիաներ
4. Մարդը եվ շրջակա միջավայրը
5. էկոլոգիական հիմնախնդիրներ
6. Էկոլոգիական անվտանգություն
7. Մարդու ժառանգականությունը
8. Մարդու առողջությունը
ԹԵՄԱ 1 |
ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ |
Նպատակը |
Խորացնել գիտելիքները միջուկային էներգիայի մասին, ձևավորել միջուկային էներգիայի օգտագործման դրական և բացասական կողմերը վերլուծելու, համապատասխան վերաբերմունք արտահայտելու կարողություններ |
Վերջնարդյունքներ |
1. Նկարագրել ռադիոակտիվ ճառագայթների հատկությունները:
2. Ներկայացնել ռադիոակտիվ ճառագայթների կիրառությունները բժշկության և հնէաբանության ոլորտներում:
3. Ներկայացնել միջուկային էներգիայի օգտագործումը խաղաղ պայմաններում:
4. Ներկայացնել կառավարվող ջերմամիջուկային սինթեզի հիմնախնդիրը: |
Բովանդակությունը |
1. Ռադիոակտիվ ճառագայթում. հատկություններն ու կիրառությունները:
2. Միջուկային էներգիայի օգտագործումը:
3. Կառավարվող ջերմամիջուկային սինթեզի հիմնախնդիրը: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
Նախագծային աշխատանք՝ 1.Ատոմային էներգետիկան և էկոլոգիական հիմնախնդիրները թեմայով: 2.Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայան: |
Էներգիա և նյութ, հոսքեր, ցիկլեր, պահպանում Միջուկային էներգիա: Կառուցվածք և գործառույթ Ատոմային ռեակտոր, ատոմային ռումբ: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Ֆիզիկա - Իմանա ատոմի միջուկի կառուցվածքի մասին: Աշխարհագրություն - Իմանա ատոմային էներգետիկայի զարգացմամբ առավել հայտնի երկրները: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-6, Մ-10, Մ-11, Մ-12, Մ-13, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 2 |
ԼՈՒՍԱՅԻՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ |
Նպատակը |
Ընդլայնել պատկերացումները ժամանակակից լուսային տեխնոլոգիաների, դրանց կիրառությունների մասին: |
Վերջնարդյունքներ |
1. Ներկայացնել լույսի ալիքային և մասնիկային հատկությունները:
2. Ներկայացնել հոլոգրաֆիայի գործնական կիրառությունները։
3. Ներկայացնել լազերների կիրառությունները գիտության, արդյունաբերության, կապի ոլորտներում: |
Բովանդակությունը |
1. Լույսի երկակի բնույթը։
2. Լազերներ և հոլոգիաֆիա
3. Ֆոտոէլեկտրական սարքեր: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
1. Կազմակերպել քննարկում «Արեգակնային էներգիայի օգտագործման առավելություններն ու թերությունները» թեմայով: |
Էներգիա և նյութ, հոսքեր, ցիկլեր, պահպանում Լուսային էներգիա: Կառուցվածք և գործառույթ Լազերներ, ֆոտոէլեկտրական սարքեր: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Ֆիզիկա - Իմանա ատոմի կառուցվածքի, լույսի ալիքային և մասնիկային բնույթի մասին: Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա աշխարհագրական թաղանթում լուսային երևույթների դրսևորման մասին: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-6, Մ-10, Մ-11, Մ-12, Մ-13, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 3 |
ԴՆԹ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ |
Նպատակը |
Հաղորդել գիտելիքներ կենսատեխնոլոգիաների ժամանակակից մոտեցումների և կիրառությունների մասին, ձևավորել դրանց կիրառության սոցիալական, էթիկական և տնտեսական կողմերը վերլուծելու և գնահատելու կարողություններ |
Վերջնարդյունքներ |
1. Բացատրել, թե ռեկոմբինանտ ԴՆԹ տեխնոլոգիան ինչպես կարող է օգտակար արտադրանքներ տալ: 2. Ներկայացնել գենետիկական ճարտարագիտության կիրառական նշանակությունը և զարգացման հեռանկարները դեղանյութերի արտադության, գյուղատնտեսության, առողջապահության ոլորտներում: 3. Ներկայացնել ԴՆԹ-ի պրոֆիլավորման սկզբունքը և կիրառությունները։ 4. Քննարկել գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների հնարավոր օգուտներն ու վտանգները: 5. Համեմատել Հայաստանի, եվրոպական երկրների և ԱՄՆ-ի գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների արտադրությունը և ներկրումը կարգավորող օրենսդրական մոտեցումները: |
Բովանդակությունը |
1. Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ տեխնոլոգիաների կիրառությունը:
2. ԴՆԹ պրոֆիլավորումը և դատական բժշկությունը:
3. Գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմներ |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
Լաբորատոր աշխատանք ԴՆԹ-ի բաժանումը գելային էլեկտրաֆորեզի եղանակով: Հետազոտական աշխատանք Ուսումնասիրել ԳՁՕ-ների արտադրությունը և ներկրումը կարգավորող օրենսդրական մոտեցումները և ձևակերպել կարծիք Հայաստանի որդեգրած մոտեցման վերաբերյալ։ Նախագծային աշխատանք՝ ● Դատաբժշկություն և ԴՆԹ փորձաքննություն: |
Օրինաչափություններ ԴՆԹ տեխնոլոգիաներ: Կառուցվածք և գործառույթ Գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմներ: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ: Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություններ - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ: Կենսաբանություն - Գաղափար ունենա գենային ճարտարագիտության և կենսատեխնոլոգիայի կիրառությունների, դրանց առավելությունների, սոցիալական, էթիկական հետևանքների և վտանգների մասին։ Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա ԳՁՕ -ների արտադրությամբ զբաղվող երկրների մասին: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-6, Մ-10, Մ-11, Մ-12, Մ-13, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 4 |
ՄԱՐԴԸ ԵՎ ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԸ |
Նպատակը |
Հիմնարար գիտելիքներ հաղորդել շրջակա միջավայրի, դրա նշանակության, պահպանության, աղտոտման ուղիների վերաբերյալ, ձևավորել այդ գիտելիքներն առօրյա կյանքում արդյունավետ կիրառելու կարողություններ: |
Վերջնարդյունքներ |
1. Բացատրել շրջակա միջավայրի հիմնական գործառույթները: 2. Ներկայացնել շրջակա միջավայրի բաղադրիչների պահպանության և բարելավման առանձնահատկությունները: 3. Ներկայացնել էկոհամակարգերի կայունություն, հավասարակշռություն, կենսունակություն, անվտանգություն և հուսալիություն գաղափարները: 4. Նկարագրել անթրոպոէկոհամակարգի մոդելը: 5. Համեմատել գյուղական և քաղաքային վայրերի անթրոպոէկոլոգիական առանձնահատկությունները: 6. Ներկայացնել շրջակա միջավայրի աղտոտման աղբյուրներն ու տեսակները (մեխանիկական, ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական): 7. Ներկայացնել աղբի տեսակավորման և վերամշակման կարևորությունը և դրա տեսակները՝ նշելով կենսաաղբի կիրառությունը։ 8. Բացատրել աղտոտիչների փոխազդեցության երևույթը (երկրորդային աղտոտիչներ): 9. Բացատրել տիեզերական աղբի առաջացման պատճառներն ու հետևանքները: 10. Ներկայացնել շրջակա միջավայրի մոնիթորինգը, նրա տեսակները: 11. Սահմանել շրջակա միջավայրի որակի չափորոշիչները: 12. Մեկնաբանել բնապահպանական միջոցառումները |
Բովանդակությունը |
1. Շրջակա միջավայր հասկացությունը և գործառույթները:
2. Էկոհամակարգեր:
3. Էկոհամակարգային ծառայություններ:
4. Շրջակա միջավայրի աղտոտման աղբյուրներն ու տեսակները:
5. Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգ և որակի չափանիշներ:
6. Շրջակա միջավայրի պահպանություն: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
1. Մեխանիկական, ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական աղտոտումների դիտարկում: 2. Փաստագրական ֆիլմի դիտում «Շրջակա միջավայրի աղտոտում և պահպանություն» թեմայով: 3. Էքսկուրսիա. բնության մեջ էկոհամակարգային ծառայությունների դիտարկում: Նախագծային աշխատանք՝ ● Աղբի այրման բացասական հետևանքները և դրանց մասին տեղեկատվության պակասը մեր համայնքում: ● Անտառահատման վնասակար հետևանքները: ● Տրանսպորտը որպես վնասակար արտանետումների աղբյուր: ● Փակ տարածքներում օդի աղտոտվածության ազդեցությունը: ● Թափոնների կառավարում: |
Պատճառ և հետևանք Շրջակա միջավայրի աղտոտման պատճառներն ու հետևանքները: Համակարգեր և մոդելներ Էկոհամակարգեր: Կայունություն և փոփոխություն Էկոհամակարգերի կայունություն, հավասարակշռություն: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը, մտովի տրոհել այն առանձին մասերի՝ առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա բնական և տնտեսական համակարգերի մասին: Ֆիզիկա - Կարողանա տարբերել ֆիզիկական աղտոտիչները և դրանց ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա: Քիմիա - Կարողանալ տարբերել քիմիական աղտոտիչները և դրանց ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա: Կենսաբանություն - Իմանա էկոհամակարգերի կառուցվածքի և բաղադրիչների մասին: Գաղափար ունենա նյութի և էներգիայի կենսաերկրաքիմիական շրջապտույտի, էկոլոգիական հիմնախնդիրների կենսաբանական գործոնների և ազդեցության մասին: Գաղափար ունենա կենսաբազմազանության վրա մարդկային գործունեության տարբեր ասպեկտների՝ բնակատեղիների ոչնչացման, գերշահագործման, աղտոտման կանխատեսելի հետևանքների մասին: Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ: Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություն - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ: Կենսաբանություն - Բնություն - Գաղափար ունենա բույսերի աճի և զարգացման համար հիմնական անհրաժեշտ պայմանների մասին: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-5, Մ-6, Մ-8, Մ-11, Մ-12, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 5 |
ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ |
Նպատակը |
Հիմնարար գիտելիքներ հաղորդել համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիրների վերաբերյալ, ձևավորել այդ գիտելիքներն առօրյա կյանքում արդյունավետ կիրառելու կարողություններ: |
Վերջնարդյունքներ |
1. Քննարկել արդի էկոլոգիական հիմնախնդիրների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները:
2. Բացատրել էկոլոգիական հիմնախնդիրների դրսևորման տարածքային մակարդակները:
3. Վերլուծել կլիմայի փոփոխության պատճառներն ու հետևանքները:
4. Ներկայացնել օզոնային շերտի քայքայման պատճառներն ու հետևանքները:
5. երկայացնել քաղցրահամ ջրի հիմնախնդիրը:
6. Ներկայացնել համաշխարհային օվկիանոսի հիմնախնդիրը:
7. Վերլուծել անապատացման երևույթը:
8. Հիմնավորել կենսաբազմազանության գենոֆոնդի պահպանության անհրաժեշտությունը:
9. Քննարկել աշխարհում վտանգված բնակմիջավայրերի վերականգնման հաջողված օրինակները և առաջարկել լուծումներ Հայաստանի համար: |
Բովանդակությունը |
1. Ժամանակակից էկոլոգիական հիմնախնդիրները, դրանց տարածքային մակարդակները:
2. Կլիմայի փոփոխություն և օզոնային շերտի քայքայում:
3. Քաղցրահամ ջրի և համաշխարհային օվկիանոսի հիմնախնդիր:
4. Հողերի քայքայում և անապատացում:
5. Կենսաբազմազանության պահպանություն: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
Թեմատիկ ուսումնասիրություն 1. Էկոլոգիական որևէ հիմնախնդրի դիտարկում՝ ըստ տարածքային մակարդակների (խմբային աշխատանք): 2. ՀՀ բույսերի և կենդանիների Կարմիր գիրքը: Ցուցադրումներ Փաստագրական ֆիլմի դիտում «Համամոլորակային հիմնախնդիրներ» թեմայով: Նախագծային աշխատանք՝ ● Հայաստանի ճահիճների չորացման վտանգը: ● Սևանա լճի հիմնախնդիրը: ● Արհեստական ոռոգման չարաշահումը որպես հողի աղակալման ու անապատացման պատճառ։ ● Փոքր ՀԷԿ-երի հիմնախնդիրը: ● Բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ: |
Պատճառ և հետևանք Էկոլոգիական հիմնախնդիրների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները. կլիմայի փոփոխություն, օզոնային շերտի քայքայում, քաղցրահամ ջրի և համաշխարհային օվկիանոսի հիմնախնդիր, անապատացում, կենսաբազմազանության պահպանություն: Մասշտաբ, համամասնություն և քանակ Էկոլոգիական հիմնախնդիրների դրսևորման տարածքային մակարդակները: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա բնական և տնտեսական համակարգերի մասին: Կենսաբանություն - Գաղափար ունենա համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիրների մասին: Գաղափար ունենա կենսաբազմազանությանը սպառնացող վտանգների նվազեցման և բնության պահպանությանն ուղղված միջոցառումների մասին: Քիմիա - Գաղափար ունենա ջերմոցային էֆեկտ առաջացնող գազերի և կայուն զարգացման էության վերաբերյալ: Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ: Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություն - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ: Բնություն - Պատկերացում ունենա բնական համակեցությունների և դրանցում կենդանիների դերի մասին: Սովորողը պետք է պատկերացում ունենա ջրային, հողային և մթնոլորտային միջավայրերի ֆիզիկական գործոնների առանձնահատկությունների մասին։ |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-5, Մ-6, Մ-8, Մ-9, Մ-10, Մ-11, Մ-13, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 6 |
ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ |
Նպատակը |
Հիմնարար գիտելիքներ հաղորդել էկոլոգիական անվտանգության վերաբերյալ, ձևավորել այդ գիտելիքներն առօրյա կյանքում կիրառելու կարողություններ: |
Վերջնարդյունքներ |
1. Բացատրել էկոլոգիական հետքը:
2. Բացատրել հազարամյակի մարտահրավերները կայուն զարգացման համատեքստում:
3. Քննարկել կայուն զարգացման հայեցակարգի կիրառման հնարավորությունները տարբեր մակարդակներում:
4. Ներկայացնել միջազգային էկոլոգիական կազմակերպությունները:
5. Ներկայացնել միջազգային էկոլոգիական համագործակցությունը:
6. Վերլուծել ՀՀ էկոլոգիական անվտանգության հիմնախնդիրները: |
Բովանդակությունը |
1. Էկոլոգիական հետք:
2. Կայուն զարգացման հայեցակարգը:
3. ՀՀ էկոլոգիական անվտանգությունը: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
Թեմատիկ ուսումնասիրություն Միջազգային էկոլոգիական համաձայնագրեր (թիմային աշխատանք): Ցուցադրումներ Փաստագրական ֆիլմ «Էկոլոգիական հետք» թեմայով: |
Կայունություն և փոփոխություն Կայուն զարգացում: Պատճառ և հետևանք Էկոլոգիական անվտանգություն: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը՝ մտովի տրոհելով այն առանձին մասերի, առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա բնական և տնտեսական համակարգերի մասին: Իմանա ՀՀ բնապահպանական հիմնախնդիրները: Մաթեմատիկա - Գաղափար ունենա տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ: Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություն - Օգտագործի տեղեկատվական տեխնոլոգիաները տարաբնույթ հիմնախնդիրների ուսումնասիրության և մոդելավորման ժամանակ: Կենսաբանություն - Գաղափար ունենա կենսաբազմազանությանը սպառնացող վտանգների նվազեցման և բնության պահպանությանն ուղղված լուծումների՝ թափոնների վերամշակման, կայուն զարգացման, էկոլոգիական հետքի մասին: Բնություն - Սովորողը պետք է կարողանա տարբերել անկենդան մարմիններն ու կենդանի օրգանիզմները, պատկերացում ունենա բնական համակեցությունների, սննդային շղթաների, արտադրողների և սպառողների դերի մասին, գիտակցի համակեցությունների պահպանության կարևորությունը, անտառահատումների բացասական ազդեցությունները: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-5, Մ-6, Մ-8, Մ-9, Մ-10, Մ-11, Մ-13, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 7 |
ՄԱՐԴՈՒ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ |
Նպատակը |
Զարգացնել պատկերացումները մարդու ժառանգականության, ժառանգական հիվանդությունների և դրանց վաղ ախտորոշման մոտեցումների վերաբերյալ։ |
Վերջնարդյունքներ |
1. Ընդհանուր գծերով ներկայացնել մարդու ժառանգականության ուսումնասիրման հիմնական մեթոդները:
2. Համեմատել ռեցեսիվ, դոմինատ և սեռի հետ շղթայակցված հիվանդությունների հանդիպման հաճախականությունը և ժառանգման ձևը։
3. Բացատրել, թե միջավայրն ինչպես է ազդում հատկանիշի դրսևորման վրա:
4. Լուծել պարզ խնդիրներ Մենդելի օրենքների, արյան ABO խմբերի և սեռի հետ շղթայակցված ժառանգման վերաբերյալ:
5. Բացատրել, թե ինչ է գենետիկ խորհրդատվությունը և ինչով կարող է օգտակար լինել մարդկանց: |
Բովանդակությունը |
1. Մարդու ժառանգականության ուսումնասիրության մեթոդները:
2. Մարդու ժառանգական հիվանդություններ:
3. Գենետիկ խորհրդատվություն: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
1. Լուծել խնդիրներ մարդու մեկ գենով պայմանավորված հատկանիշների վերաբերյալ: Նախագծային աշխատանք՝ Կազմել որևէ ընտանիքի գենետիկ տոհմածառ: |
Օրինաչափություններ Ժառանգականություն: Պատճառ և հետևանք Ժառանգական իվանդությունների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը, մտովի տրոհել այն առանձին մասերի՝ առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Մաթեմատիկա - Կարողանա հավաքել տվյալներ և մշակել դրանք: Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություններ-Կարողանա օգտագործել տեղեկատվական տեխնոլոգիաները քննարկվող հիմնախնդիրների ուսումնասիրության նպատակով: Կենսաբանություն - Պատկերացում ունենա ԴՆԹ-ում նուկլեոտիդների հաջորդականության և սպիտակուցի ամինաթթվային հաջորդականության փոխազդեցության մասին: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-5, Մ-11, Մ-13, Մ-14, Մ-27, Մ-29 |
ԹԵՄԱ 8 |
ՄԱՐԴՈՒ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ |
Նպատակը |
Հարստացնել գիտելիքները մարդու օրգանիզմի մասին, ներկայացնել մարդու առավել տարածված հիվանդությունները, դրանց ախտանշանները և կանխարգելման ժամանակակից մոտեցումները։ |
Վերջնարդյունքներ |
1. Բացատրել մարդու հոմեոստազը ջերմակարգավորման օրինակով: 2. Ընդհանուր գծերով ներկայացնել մարդու երիկամի գործառույթը, նկարագրել երիկամային անբավարարության պատճառները, հետևանքները և կանխարգելման եղանակները: 3. Քննարկել մարսաղական կամակարգի հիվանդությունների, փորկապության և լուծի պատճառները և կանխարգելման եղանակները: 4. Քննարկել առողջ սննդակարգի բաղադրիչները` կարևորելով անփոխարինելի ամինաթթուները: 5. Վերլուծելլ, թե ինչ տեղեկություններ կարող է հաղորդել արյան լաբորատոր ախտորոշումը։ 6. Քննարկել հիմնական սիրտ-անոթային հիվանդությունների առաջացման պատճառները և կանխարգելման ուղիները: 7. Ներկայացնել, թե որ դեպքերում և ինչպես պետք է իրականացնել սիրտ-թոքային վերակենդանացում: 8. Նկարագրել բորբոքային պատասխանը և դրա առաջացման պատճառները: 9. Ներկայացնել ալերգիայի ախտանշանները և դրա հետևանքների կոմպենսացումը: 10. Օրինակների հիման վրա բացատրել, թե ինչու են առաջանում աուտոիմունային հիվանդությունները: 11. Նկարագրել շաքարային դիաբետի I և II տիպերի առաջացման պատճառները, ախտանշանները և կանխարգելման միջոցները: 12. Բացատրել էնդեմիկ խպիպի առաջացման պատճառը և կանխարգելման եղանակները։ 13. Նկարագրել սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների հիմնական տիպերը, դրանք հարուցող օրգանիզմները և կանխարգելման միջոցները:: 14. Նկարագրել անպտղության տարածված պատճառները և հաղթահարման եղանակները: 15. Քննարկել ժամանակակից վերարտադրողական տեխնոլոգիաների կիրառման էթիկական հետևանքները և դրանց հետ կապված օրենսդրական կարգավորումները: 16. Վերլուծել մարդու էկոլոգիական խորշի բաղադրիչները։ |
Բովանդակություն |
1. Մարդու օրգանիզմի ներքին միջավայրի կարգավորումը:
2. Մարդու սննդային պահանջները, սննդային խանգարումներ:
3. Սրտանոթային հիվանդություններ:
4. Իմունային հիվանդություններ. ալերգիաներ, աուտոիմունային հիվանդություններ:
5. Ներզատական հիվանդություններ․ շաքարային դիաբետ և էնդեմիկ խպիպ:
6. Վերարտադրողական առողջություն (սեռավարակներ և բեղմնականխիչներ):
7. Վերարտադրողական տեխնոլոգիաները և անպտղության հաղթահարումը: |
Առաջարկվող գործունեության ձևեր |
Խաչվող հասկացություններ |
Հետազոտական աշխատանք Ծխելու ազդեցությունն օրգանիզմի վրա: Լաբորատոր աշխատանք 1. Կովի կամ ոչխարի սրտի հերձում: 2. Արյան նմուշի մանրադիտակային հետազոտություն: 3. Սիմուլյացիոն փորձ․ շաքարախտ: 4. Սննդային պիտակների ուսումնասիրություն: Նախագածային աշխատանք՝ ● Մարդու էկոլոգիական խորշ ● Սիրտ-անոթային հիվանդությունների մոնիթորինգ ՀՀ-ում ● Վարակիչ հիվանություններ և դրանից պաշտպանվելու ուղիները: ● Քաղցկեղի տարածվածությունը ՀՀ_ում, առաջացման պատճառները ● Տեղային խպիպի տարածվածությունը ՀՀ_ում, առաջացման պատճառները |
Համակարգեր և մոդելներ Մարդու նյարդային համակարգ, զգայարաններ, հենաշարժիչ համակարգ, մկանային համակարգ, օրգան համակարգերի համաձայնեցված աշխատանքը: Պատճառ և հետևանք Հիվանդությունների առաջացման պատճառներն ու հետևանքները. սննդային խանգարումներ, սրտանոթային հիվանդություններ, իմունային հիվանդություններ, ներզատական հիվանդություններ: |
Միջառարկայական կապեր |
Հայոց լեզու - Կարողանա վերլուծել տեքստը, մտովի տրոհել այն առանձին մասերի՝ առանձնացնելով գլխավոր հատկանիշները, ձևակերպել քննարկվող թեմային համապատասխան գրավոր և բանավոր խոսք: Մաթեմատիկա – Կարողանա հավաքել տվյալներ և մշակել դրանք: Թվային գրագիտություն և համակարգչային գիտություններ – Կարողանա օգտագործել տեղեկատվական տեխնոլոգիաները քննարկվող հիմնախնդիրների ուսումնասիրության նպատակով: Կենսաբանություն - Պատկերացում ունենա մարդու օրգան համակարգերի փոխգործակցման և նյարդային ու ներզատական համակարգերով դրա կարգավորման մասին: Բնություն - Պատկերացում ունենա օրգան համակարգի, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի և գործառույթի փոխկապվածության մասին: Աշխարհագրություն - Գաղափար ունենա մարդու վրա աշխարհագրական միջավայրի ազդեցության մասին: |
Կապը Հանրակրթության պետական չափորոշչով սահմանված հանրակրթական միջնակարգ ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքների հետ |
Մ-5, Մ-11, Մ-13, Մ-14, Մ-27, Մ-29 |
Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 6 հուլիսի 2023 թվական: | | |