28 փետրվարի 2025 թվական

ք. Երևան

գրավոր ընթացակարգով քննության առնելով ամբաստանյալ Եղիշե Սեյրանի Պապոյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2023 թվականի հունվարի 13-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ.Բաղդասարյանի վճռաբեկ բողոքը,

Վարույթի դատավարական նախապատմությունը.

1. 2021 թվականի հոկտեմբերի 5-ին ՀՀ ոստիկանության Երևան քաղաքի վարչության Կենտրոնական բաժնում հարուցվել է թիվ 15977521 քրեական գործը` 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի (այսուհետ՝ նաև ՀՀ քրեական օրենսգիրք) 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշներով։

Նախաքննության մարմնի՝ 2021 թվականի հոկտեմբերի 13-ի որոշմամբ Եղիշե Սեյրանի Պապոյանը ներգրավվել է որպես մեղադրյալ և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով։

Նախաքննության մարմնի՝ նույն օրվա մեկ այլ որոշմամբ, Եղիշե Պապոյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել չհեռանալու մասին ստորագրությունը:

2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ` նաև Առաջին ատյանի դատարան):

2․ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2022 թվականի սեպտեմբերի 16-ի դատավճռով ճանաչվել ու հռչակվել է Ե․Պապոյանի անմեղությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով առաջադրված մեղադրանքում՝ արարքում հանցակազմի բացակայության հիմքով։ Ե․Պապոյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված` չհեռանալու մասին ստորագրությունը, վերացվել է։

3․ Դատախազի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (այսուհետ՝ նաև Վերաքննիչ դատարան) 2023 թվականի հունվարի 13-ին որոշում է կայացրել բողոքը մերժելու, Առաջին ատյանի դատարանի` 2022 թվականի սեպտեմբերի 16-ի դատավճիռն անփոփոխ թողնելու մասին:

4. Վերաքննիչ դատարանի վերոնշյալ որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ.Բաղդասարյանը բերել է վճռաբեկ բողոք, որը Վճռաբեկ դատարանի` 2023 թվականի հունիսի 14-ի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ ու սահմանվել է դատական վարույթի իրականացման գրավոր ընթացակարգ։

Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում՝ ներքոհիշյալ փաստարկներով.

5. Բողոքի հեղինակի պնդմամբ՝ ստորադաս դատարանը թույլ է տվել դատական սխալ, և միաժամանակ առկա է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման անհրաժեշտություն։

5.1. Այսպես, ըստ բողոք բերած անձի՝ իրավական որոշակիության պահանջը չի ենթադրում, որ անձը, ով կրել է կռփազենք, տեխնիկայի բնագավառի հատուկ գիտելիքների կամ դրանցից բխող կանոնների իմացությամբ պետք է հասկանար, որ այն հանդիսանում է սառը զենք․ բավարար է անձի գիտակցումը, որ առարկան իր բնույթով կարող է հանդիսանալ սառը զենք։ Նշվածի հետ մեկտեղ, բողոքի հեղինակն արձանագրել է մարմնական վնասվածք պատճառելու համար նախատեսված բոլոր առարկաների բնութագրիչ հատկությունները նորմաստեղծ ճանապարհով արձանագրելու անհնարինությունը։

6. Վերոգրյալի հիման վրա, բողոք բերած անձը խնդրել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի՝ 2023 թվականի հունվարի 13-ի որոշումը, ամբաստանյալ Ե․Պապոյանին մեղավոր ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով՝ նշանակելով համաչափ պատիժ։

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները.

7․ Ե.Պապոյանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով մեղադրվում է այն արարքի համար, որ նա․ «(․․․) 2021 թվականի սեպտեմբերի 25-ին՝ ժամը 17:10-ի սահմաններում, Երևան քաղաքի «Օղակաձև զբոսայգու» 6-րդ հատվածում տաբատի առջևի ձախ գրպանում ապօրինի կերպով կրել է հարվածող-փշրող սառը զենք հանդիսացող կռփազենք՝ պատրաստված արհեստագործական եղանակով, որը նրա մոտ հայտնաբերվել է նույն օրը՝ ժամը 18:10-ին, ՀՀ ոստիկանության Կենտրոնական բաժնում կատարված անձնական խուզարկության ժամանակ»1։

8․ Թիվ 1968-21 փորձագիտական եզրակացության համաձայն՝ «(․․․) Ելնելով հետազոտվող առարկայի ընդհանուր տեսքից, չափային և կառուցվածքային առանձնահատկություններից, նաև տեղեկատու գրականության տվյալների հետ համեմատությունից, կարելի է գալ եզրակացության այն մասին, որ ներկայացվածը պատրաստված է արհեստագործական եղանակով կռփազենքերի (կաստետների) նմանողությամբ։ Կռփազենքի ապահովվածության և անվտանգության աստիճանները ստուգելու նպատակով համապատասխան թիրախի վրա կատարվեցին փորձարարական հարվածներ (5-20), որի արդյունքում պարզվեց, որ կռփազենքի կառուցվածքային հատկանիշներն ապահովում են նրա հաստատուն կերպով ձեռքում պահելը, տարբեր ուժգնությամբ և ուղղությամբ հարվածներ հասցնելու անվտանգությունը, ուստի այն պիտանի է առանց ձեռքը վնասելու նշանակետ խոցելու համար և հանդիսանում է հարվածող-փշրող սառը զենք, որի շրջանառությունը համաձայն ՀՀ «Զենքի մասին օրենքի» 6-րդ հոդվածի՝ ՀՀ տարածքում արգելված է»2։

Փորձագիտական եզրակացությունում որպես օգտագործված տեղեկատվության աղբյուրներ նշվել են․ «1․ «Холодное оружие» под общей редакцией А.И.Устинова, М.Э.Портнова, Ю.А.Нацваладзе, Москва 1994г.

2․ «Զենքի մասին» ՀՀ օրենք,

3․ ГОСТ Р 51215-98 «Oружие холодное термины и определения»»3։

8․1․ Փորձագետ Վ․Ռոստոմյանի ցուցմունքի համաձայն՝ հետազոտության ընթացքում օգտագործվել և կիրառվել են գիտական տվյալներ ու որոշակի մեթոդիկա, մասնավորապես, գրականությամբ նշված է, որ կռփազենքին բնութագրական է «հարվածող-փշրող» հատկություն, բացի այդ, ներկայացված են նաև կռփազենքի արտաքին հատկանիշները։ Վերոգրյալից բացի, պարզելու համար ներկայացված առարկայի սառը զենք հանդիսանալու հանգամանքը, հատուկ գիտական մեթոդիկայի կիրառմամբ՝ ներկայացված առարկայով կատարվել են փորձարարական հարվածներ4։

9․ Մեղադրական եզրակացության հիմքում դրված փորձագիտական եզրակացությունն Առաջին ատյանի դատարանը ճանաչել է անթույլատրելի ապացույց՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ․ «(․․․) [Ս]տանդարտը, որով որոշվել է համապատասխան առարկայի սառը զենք լինելու հանգամանքը, հասանելի եղանակով պաշտոնական որևէ աղբյուրում հրապարակված չէ, այդ ստանդարտը կարելի է գտնել միայն համացանցային տիրույթում առկա կայքէջերում, այն դեպքում, երբ [Առաջին ատյանի] դատարանի համար պարզ չէ, թե այդ կայքերը պաշտոնական են, թե ոչ, որպիսի պայմաններում չի երաշխավորում դրանց համապատասխանությունը բնօրինակին և առաջացնում է ողջամիտ կասկած դրանցով սահմանված՝ կռփազենքի բնութագրիչ հատկանիշների արժանահավատության վերաբերյալ: Ավելին, այդ կանոններն ի սկզբանե կազմված են ռուսերենով, իսկ դրանց հայերեն թարգմանված օրինակը հասանելի չէ որևէ աղբյուրում: Ընդ որում, ԳՕՍՏ Ռ 51215-98 «Սառը զենք. Տերմիններ և սահմանումներ» Ռուսաստանի Դաշնության ստանդարտը ՀՀ պաշտոնական տեղեկագրերում հրապարակված չէ, հետևաբար՝ չի գործում, որպիսի պայմաններում դրա հիման վրա կատարված դատավարական գործողության արժանահավատությունը ողջամտորեն կասկածի տակ է հայտնվում օրինականության սկզբունքի հնարավոր պահպանված չլինելու տեսանկյունից։

(․․․) ԳՕՍՏ Ռ 51215-98 «Սառը զենք. Տերմիններ և սահմանումներ» Ռուսաստանի Դաշնության ստանդարտը չի բավարարում «հասանելիության» և «կանխատեսելիության» չափանիշներին, հետևաբար չի կարող համարվել «օրենք», քանի որ չի համապատասխանում իրավական որոշակիության (res judicata) սկզբունքին։ Նման պայմաններում հիշյալ ստանդարտը հնարավոր չէ կիրառել Ե․Պապոյանի մոտից հայտնաբերված առարկայի՝ կռփազենք հանդիսանալու հանգամանքը որոշելիս: Այլ խոսքով՝ Ե․Պապոյանի անձնական խուզարկությամբ հայտնաբերված առարկան կռփազենք ճանաչելու համար չեն կարող հիմք ընդունվել այդ ստանդարտում սահմանված բնութագրիչ հատկանիշները, ինչպես նաև առարկան կռփազենք ճանաչելու վերաբերյալ նկարագրված մեթոդիկան:

Վերոգրյալից զատ, (․․․) «Զենքի» մասին ՀՀ օրենքի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ օրենսդիրը, սահմանելով քաղաքացիական և ծառայողական զենքի շրջանառության վրա տարածվող սահմանափակումները, նախատեսել է համապատասխան չափանիշներ, որոնք հստակորեն սահմանում են բնութագրիչ հատկանիշներ կամ թվարկում են ուղղորդող հանգամանքներ, որոնց առկայության պարզումը նախապայման է այս կամ այն առարկան շրջանառությունն արգելված զենքի տեսակների ցանկում ներառելու համար: (․․․) [Ո]րոշակի առարկաների դեպքում դրանց շրջանառության արգելքի մասին տեղեկություններ ստանալու համար պետք է ուսումնասիրել իրավասու այլ մարմինների կողմից սահմանված չափանիշները, ստանդարտները և այլն:

Մինչդեռ, ի տարբերություն դանակների, էլեկտրահարող սարքերի և կայծային պարպիչների, գազային զենքի, հրազենի, ինչպես նաև օրենքում թվարկված զենքի այլ տեսակների համար չափանիշներ նախատեսված լինելուն, հայտնաբերված առարկայի՝ կռփազենք հանդիսանալու հանգամանքը պարզելու համար օրենսդիրը չի սահմանել բնութագրիչ հատկանիշներ, ինչպես նաև հղում չի տվել այնպիսի ակտերի կամ ստանդարտների, որոնցում կարող են պարունակել ուղղորդող տվյալներ կամ բնութագրումներ, որոնք պետք է հաշվի առնվեն համապատասխան առարկան կռփազենք համարելու հարցը քննարկելիս (փորձաքննություն իրականացնելիս):

(․․․)

Այսպիսով՝ [Առաջին ատյանի] դատարանն արձանագրում է, որ հնարավոր չէ հաստատված համարել, որ ամբաստանյալ Ե․Պապոյանի գործողություններում առկա է արարքի կատարման պահին գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի [4-րդ] մասով նախատեսված արարքը, քանի որ ՀՀ ներպետական իրավական համակարգում բացակայում են հաստատված այն ստանդարտները, որոնց հիման վրա հնարավոր է հաստատված համարել հայտնաբերված առարկայի՝ կռփազենք լինելու փաստը: Հակառակ մոտեցումը խիստ կասկածելի է և նման հետևությունը հիմնված կլինի բացառապես ենթադրության վրա»5:

10․ Վերաքննիչ դատարանը, անփոփոխ թողնելով վիճարկվող դատական ակտը, արձանագրել է․ «(․․․) Վերաքննիչ դատարանն իր համաձայնությունն է հայտնում Առաջին ատյանի դատարանի այն եզրահանգմանը, որ ԳՈՍՏ Ռ 51215-98 «Սառը զենք․ Տերմիններ և սահմանումներ» Ռուսաստանի Դաշնության ստանդարտը չի բավարարում «հասանելիության և «կանխատեսելիության» չափանիշներին, հետևաբար չի կարող համարվել «օրենք», քանի որ չի համապատասխանում իրավական որոշակիության (res judicata) սկզբունքին»։ Նման պայմաններում հիշյալ ստանդարտը հնարավոր չէ կիրառել Ե․Պապոյանի մոտից հայտնաբերված առարկայի՝ կռփազենք հանդիսանալու հանգամանքը որոշելիս։ Նշված եզրահանգման համար հիմք է հանդիսանում այն, որ հիշյալ ստանդարտը փորձաքննությունն իրականացնելիս ընդունված չի եղել լիազոր մարմնի կողմից, այն պատշաճ կերպով հրապարակված և հասանելի չի եղել և հետևաբար այդ ստանդարտի հնարավոր հասցեատերը չէր կարող և պարտավոր չէ իր վարքագիծը հարմարացնել դրանով սահմանված կանոնների պահանջներին»6։

Վճռաբեկ դատարանի հիմնավորումները և եզրահանգումը.

11. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի անցումային դրույթները կարգավորող՝ 483-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն՝ «Մինչև սույն օրենսգիրքն ուժի մեջ մտնելը կայացված դատական ակտերով վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքները բերվում և քննվում են մինչև 2022 թվականի հուլիսի 1-ը գործող կարգով»։

Վերոգրյալից հետևում է, որ 2022 թվականի հուլիսի 1-ից հետո կայացված դատական ակտերի դեմ վճռաբեկ բողոքները բերվում և քննվում են 2022 թվականի հուլիսի 1-ից գործող քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով: Հետևաբար, սույն բողոքի քննությունն իրականացնելիս, որպես Վճռաբեկ դատարանում բողոքի քննության ընթացակարգ, հիմք է ընդունվում 2022 թվականի հուլիսի 1-ից գործող կարգը։ Միևնույն ժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Առաջին ատյանի դատարանը Ե․Պապոյանի վերաբերյալ քրեական գործը քննության է առել, իսկ Վերաքննիչ դատարանն Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտի իրավաչափությունը գնահատել է 1998 թվականի հուլիսի 1-ին ընդունված ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի իրավակարգավորումների շրջանակներում, ուստի ստորադաս դատարանների հետևությունների իրավաչափության գնահատման համար Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում 1998 թվականի հուլիսի 1-ին ընդունված ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի իրավակարգավորումները:

12․ Սույն վարույթով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավոր է արդյո՞ք Ե․Պապոյանին ներկայացված մեղադրանքի հիմքում դրված փորձագետի թիվ 1968-21 եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու վերաբերյալ ստորադաս դատարանների հետևությունը։

13․ 1998 թվականի հուլիսի 1-ին ընդունված ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 243-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Փորձաքննությունը կատարվում է հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի, դատախազի որոշման հիման վրա, երբ քրեական գործով նշանակություն ունեցող հանգամանքները պարզելու համար անհրաժեշտ են գիտության, տեխնիկայի, արվեստի կամ արհեստի, այդ թվում` համապատասխան հետազոտությունների մեթոդիկայի, բնագավառներում հատուկ գիտելիքներ: Հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի, դատախազի, մասնագետների, ընթերակաների հատուկ գիտելիքների առկայությունը չի ազատում համապատասխան դեպքերում փորձաքննություն նշանակելու անհրաժեշտությունից»։

Նույն օրենսգրքի 250-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Փորձագետի եզրակացության մեջ պետք է նշված լինի` երբ, որտեղ, ում կողմից (անուն, ազգանուն, հայրանուն, կրթությունը, մասնագիտությունը, մասնագիտական աշխատանքային ստաժը, գիտական աստիճանը և կոչումը, զբաղեցրած պաշտոնը) և ինչի հիման վրա է կատարվել փորձաքննությունը, ովքեր են մասնակցել, քրեական գործի որ նյութերն է փորձագետն օգտագործել, ինչպիսի իրեղեն ապացույցներ, նմուշներ և այլ օբյեկտներ են հետազոտվել, ինչպիսի հետազոտություններ են կատարվել, ինչպիսի մեթոդներ են կիրառվել, առաջադրված հարցերի հիմնավորված պատասխանները, գործի համար նշանակություն ունեցող այն հանգամանքները, որոնք պարզվել են փորձագետի նախաձեռնությամբ»:

13.1. Տվյալ քրեադատավարական նորմի ձևակերպումից հետևում է, որ փորձաքննությունը սերտորեն կապված է ապացուցման գործընթացի, այն է՝ վարույթի համար նշանակություն ունեցող հանգամանքներ հաստատելու կամ հերքելու նպատակով ապացույցներ հավաքելու հետ, որն իրականացվում է հատուկ գիտելիքների կիրառմամբ՝ փորձագիտական եզրակացություն տալու միջոցով, և որը որոշակի պահանջների բավարարման դեպքում ճանաչվում է որպես թույլատրելի ապացույց և դրվում դատավարական ակտի հիմքում։

Փորձաքննության արդյունք հանդիսացող փորձագիտական եզրակացությունը՝ որպես ապացույցի ինքնուրույն տեսակ, գնահատում է վարույթն իրականացնող մարմինը՝ առաջնորդվելով ապացույցների գնահատման ընդհանուր կանոններով և հաշվի առնելով ապացույցի այս տեսակի առանձնահատկությունները: Վճռաբեկ դատարանը, ապացույցի այս տեսակի գնահատման կապակցությամբ արձանագրել է, որ փորձագետի եզրակացությունն ապացույցների տեսակներից մեկն է ու որպես այդպիսին չունի նախապես հաստատված ապացույցի ուժ, իսկ դրա գնահատման նկատմամբ կիրառելի են ապացույցների գնահատման ընդհանուր կանոնները7։

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետ՝ նաև Եվրոպական դատարան) նախադեպային իրավունքը ևս ճանաչում է գիտականորեն հիմնավորված փորձագիտական եզրակացությունները որպես ապացույց օգտագործելու հնարավորությունը, ինչը դիտարկվում է արդար դատաքննության իրավունքի սահմաններում8։

14․ Վերոշարադրյալից բխում է, որ ինչպես ցանկացած ապացույց, այնպես էլ փորձագետի եզրակացությունը ենթակա է գնահատման թույլատրելիության, վերաբերելիության ու արժանահավատության տեսանկյունից՝ հաշվի առնելով ապացույցի այս տեսակի առանձնահատկությունները։

14.1. Ապացույցի վերոնշյալ հատկանիշների առնչությամբ Վճռաբեկ դատարանը Արարատ Ավագյանի և Վահան Սահակյանի գործով իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն մասին, որ․ «Ապացույցների թույլատրելիության հատկանիշը վերաբերում է դրանց ձևական կողմին: Դրա էությունը կազմում է ապացույցները ձեռք բերելիս օրենքով նախատեսված դատավարական պահանջների պահպանվածությունը և ենթադրում է.

- աղբյուրի օրինականություն՝ ապացույցը պետք է ձեռք բերվի միայն օրենքով սահմանված աղբյուրներից (ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 2-րդ մաս),

- ձեռքբերման միջոցների օրինականություն՝ պետք է պահպանված լինեն ապացույցների ձեռքբերմանն ուղղված գործողություններ կատարելուն օրենքով առաջադրված պահանջները,

- դատավարական ձևակերպում՝ ապացույցը, դրա ձեռքբերման գործընթացը պետք է օրենքով սահմանված կարգով ենթարկվեն դատավարական ձևակերպման,

- լիազորված սուբյեկտ՝ այն պետք է ստացված լինի ապացույց ձեռք բերելու լիազորությամբ օժտված սուբյեկտի կողմից:

Ապացույցն անթույլատրելի ճանաչելու հիմքերը հստակ սահմանված են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով»9:

14․2․ Վերոշարադրյալ դիրքորոշման հաշվառմամբ՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ փորձագետի եզրակացության թույլատրելիությունը գնահատելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել փորձաքննություն նշանակելու և կատարելու դատավարական կարգը պահպանված լինելը, փորձագետի եզրակացությունը կազմելու ճշտությունը և դրա մեջ օրենքով նախատեսված բոլոր ռեկվիզիտների առկայությունը, հետազոտության ներկայացված օբյեկտների ձեռքբերման և պահպանման դատավարական կարգը պահպանված լինելը։

15․ Անդրադառնալով սույն վարույթի փաստական հանգամանքներին՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ․

- անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկայի՝ սառը զենք լինելու հանգամանքը պարզելու համար նշանակվել է դատատեխնիկական փորձաքննություն10,

- պարզելու համար, թե արդյո՞ք անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկան հանդիսանում է սառը զենք՝ այդ թվում դրա տեսակը, փորձագետը ներկայացված առարկայի արտաքին հատկանիշները համադրել է տեղեկատու գրականության տվյալների հետ և հատուկ գիտական մեթոդիկայի կիրառմամբ կատարել է փորձարարական հարվածներ։ Արդյունքում փորձագետն արձանագրել է, որ կատարված փորձարարական հարվածների արդյունքում պարզվել է, որ կռփազենքի կառուցվածքային հատկանիշներն ապահովում են նրա հաստատուն կերպով ձեռքում պահելը, տարբեր ուժգնությամբ ու ուղղությամբ հարվածներ հասցնելու անվտանգությունը, ուստի այն պիտանի է առանց ձեռքը վնասելու նշանակետ խոցելու համար և հանդիսանում է հարվածող-փշրող սառը զենք, որի շրջանառությունը, համաձայն «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում արգելված է։ Փորձագիտական եզրակացությամբ մատնանշված աղբյուրները, որոնք օգտագործվել են հետազոտությունը կատարելիս, ներառում են «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքը, Ռուսաստանի Դաշնության ստանդարտն ու տեղեկատու գրականություն11,

- Ե․Պապոյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով մեղադրանք է առաջադրվել հարվածող-փշրող, սառը զենք հանդիսացող, արհեստագործական եղանակով պատրաստված կռփազենք ապօրինի կերպով կրելու համար12,

- որպես Ե․Պապոյանին ներկայացված մեղադրանքի հիմքում դրված՝ թիվ 1968-21 փորձագիտական եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու հիմնավորում՝ Առաջին ատյանի դատարանը նշել է, որ փորձագետի օգտագործած՝ Ռուսաստանի Դաշնության ստանդարտը չի կարող համարվել «օրենք», քանի որ այն չի համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին, հետևաբար չի կարող կիրառվել անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկայի՝ կռփազենք լինելու հանգամանքը պարզելու համար։ Դատարանի պնդմամբ՝ ինչ վերաբերում է «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքին, ապա դրանով ներկայացված չեն այն բնութագրիչ հատկանիշները, և այն ակտերը կամ ստանդարտները, որոնք պետք է հաշվի առնվեն համապատասխան առարկան կռփազենք համարելու հարցը քննարկելիս։ Արդյունքում, Առաջին ատյանի դատարանն արձանագրել է, որ ներպետական իրավական համակարգում բացակայում են հաստատված այն ստանդարտները, որոնց հիման վրա հնարավոր է ապացուցված համարել անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկայի՝ կռփազենք լինելու փաստը13,

- Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով դատախազի վերաքննիչ բողոքը, ըստ էության համաձայնել է Առաջին ատյանի դատարանի պատճառաբանություններին14։

16․ Սույն որոշման 13-14․2-րդ կետերում արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով փորձագետի եզրակացության՝ անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու եզրահանգման հիմքում դրված ստորադաս դատարանների փաստարկին առ այն, թե ներպետական իրավական համակարգում բացակայում են այն ստանդարտները, որոնցով պետք է գնահատել անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկայի՝ կռփազենք լինելու հանգամանքը՝ Վճռաբեկ դատարանը նախ արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում պատշաճ իրավական գնահատական չի ստացել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված հանցակազմը։ Մասնավորապես՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, ի թիվս այլնի, պատասխանատվություն է նախատեսում ապօրինի կերպով սառը զենք կրելու համար, ինչից հետևում է, որ քրեաիրավական որակման տեսանկյունից որոշիչ է առարկայի՝ սառը զենք լինելու հանգամանքը, բայց ոչ երբեք դրա տեսակը։ Ուստի, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ամբաստանյալ Ե․Պապոյանի արարքում հանցակազմի առկայությունը դատարանի կողմից պետք է քննարկման առարկա դարձվի ու գնահատվի ոչ թե ապօրինի կերպով «կռփազենք» կրելու, այլ ապօրինի կերպով սառը զենք հանդիսացող առարկա կրելու շրջանակներում։ Հետևաբար, ընդունելի չէ ստորադաս դատարանների այն մոտեցումը, ըստ որի՝ անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկան՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված հանցագործության առարկա հանդիսանալու հանգամանքի պարզումը կապված է կռփազենքի բնութագրիչ հատկանիշները սահմանող որոշակի ստանդարտի կամ օրենքի առկայության հետ։

16․1․ Միևնույն ժամանակ, Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ վերոնշյալ նորմը բլանկետային է, ուստի այն պետք է դիտարկել «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքի՝ սառը զենքի հասկացությունը բացահայտող դրույթների հետ համակցության մեջ։

Այսպես, Ե․Պապոյանին վերագրվող արարքի կատարման պահին գործող «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի «գ» կետով սառը զենքը բնութագրվում է որպես «[Մ]արդու մկանային ուժի օգնությամբ, օբյեկտի հետ անմիջական շփման ժամանակ այն խոցելու համար նախատեսված զենք»։ Ընդ որում, կենդանի կամ այլ նշանակետ խոցելու՝ սառը զենքի հատկանիշը պահպանվել է նաև 2022 թվականի հոկտեմբերի 5-ին ընդունված և 2023 թվականի հունիսի 1-ին ուժի մեջ մտած «Զենքի շրջանառության կարգավորման» մասին ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետում, որն այն բնորոշում է որպես կտրող, ծակող, ջարդող սարք, որը նախատեսված է մարդու մկանային ուժի օգնությամբ անմիջական շփման դեպքում կենդանի կամ այլ նշանակետ խոցելու և վնասազերծելու համար։ Վերոշարադրյալից հետևում է, որ սառը զենքի բնութագրիչ հատկանիշները հստակ օրենսդրական կարգավորում ունեն։ Այլ հարց է, որ այդ բնութագրիչ հատկանիշների առկայությունը պարզելու համար անհրաժեշտ են համապատասխան ոլորտի հատուկ գիտելիքներ։

16․2․ Սույն վարույթի փաստական հանգամանքներից բխում է, որ կոնկրետ դեպքում նշանակված դատատեխնիկական փորձաքննության ընթացքում՝ պարզելու համար անձնական խուզարկությամբ Ե․Պապոյանից վերցված առարկայի՝ սառը զենք լինելու հանգամանքը, ինչպես նաև դրա տեսակը, փորձագետը ներկայացված առարկայի արտաքին հատկանիշները համադրել է տեղեկատու գրականության տվյալների հետ և հատուկ գիտական մեթոդի կիրառմամբ կատարել է փորձարարական հարվածներ, որոնց արդյունքում եզրահանգել է, որ տվյալ առարկան պիտանի է առանց ձեռքը վնասելու նշանակետ խոցելու համար և հանդիսանում է հարվածող-փշրող սառը զենք։ Այսինքն՝ ներկայացված առարկայի՝ սառը զենք լինելու հանգամանքը որոշելու համար փորձագետն օգտվել է գիտական աղբյուրներից ու կիրառել է համապատասխան բնագավառի հատուկ մեթոդիկա:

16․3․ Վերոգրյալի հետ մեկտեղ, իրավաչափ համարելով ստորադաս դատարանների եզրահանգումն առ այն, որ փորձաքննության կատարման ընթացքում օգտագործված Ռուսաստանի Դաշնության ստանդարտը չի կարող համարվել «օրենք», քանի որ այն չի համապատասխանում իրավական որոշակիության (res judicata) սկզբունքին15, Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում ընդգծել, որ հիշյալ ստանդարտը սույն վարույթով կիրառվել է ոչ թե որպես հանցակազմը սահմանող օրենսդրական ակտ, այլ փորձագետի կողմից օգտագործվել է որպես տեղեկատու գրականություն, հետևապես նշված ստանդարտի օգտագործումը չի ենթադրում փորձաքննության կատարման կարգի այնպիսի էական խախտում, որը կբացառեր փորձագետի եզրակացությունը որպես թույլատրելի ապացույց օգտագործելու հնարավորությունը16։

17․ Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Ե․Պապոյանին ներկայացված մեղադրանքի հիմքում դրված փորձագետի թիվ 1968-21 եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց ճանաչելու վերաբերյալ ստորադաս դատարանների հետևությունը հիմնավոր չէ։

18․ Վերոգրյալի հիման վրա, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ստորադաս դատարանները, թիվ 1968-21 փորձագիտական եզրակացությունն անթույլատրելի ապացույց ճանաչելիս, թույլ են տվել 1998 թվականի հուլիսի 1-ին ընդունված ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ և 127-րդ հոդվածների խախտումներ, որոնք իրենց բնույթով էական են, քանի որ ազդել են վարույթի ելքի վրա։ Այսինքն, թույլ է տրվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 376-րդ հոդվածով նախատեսված քրեադատավարական օրենքի էական խախտում, ինչը, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 387-րդ հոդվածի համաձայն, հիմք է Առաջին ատյանի դատարանի դատավճիռը և այն անփոփոխ թողնելու մասին Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Առաջին ատյանի դատարանի` 2022 թվականի սեպտեմբերի 16-ի դատավճիռը և այն անփոփոխ թողնելու մասին Վերաքննիչ դատարանի՝ 2023 թվականի հունվարի 13-ի որոշումը պետք է բեկանել և վարույթը փոխանցել Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարան՝ նոր քննության։

Նոր քննության ընթացքում Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանը պետք է սույն վարույթում առկա ապացույցների, այդ թվում՝ թիվ 1968-21 փորձագիտական եզրակացության, համակցությամբ որոշի ներկայացված մեղադրանքում Ե․Պապոյանի մեղավորության կամ անմեղության հարցը՝ հանգելով համապատասխան հետևության։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 162-րդ, 163-րդ և 171-րդ հոդվածներով, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 31-րդ, 34-րդ, 264-րդ, 281-րդ, 361-րդ, 363-րդ և 385-387-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ամբաստանյալ Եղիշե Սեյրանի Պապոյանի վերաբերյալ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի` 2022 թվականի սեպտեմբերի 16-ի դատավճիռը և այն անփոփոխ թողնելու մասին ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2023 թվականի հունվարի 13-ի որոշումը բեկանել ու վարույթը փոխանցել Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարան՝ նոր քննության:

Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացնելու օրը:

___________

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 13 մայիսի 2025 թվական: