Վ Ճ Ի Ռ

ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ

24 ապրիլի 2008թ.

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի Պալատը (Հինգերորդ բաժին), որպես Պալատ հետևյալ կազմով`

Պիեր Լորենցե՝ նախագահ,

Սնեյանա Բոտուչարովա,

Քարել Ջանգվիերթ,

Ռեյթ Մարուսթ,

Ռենեթ Ջեյգեր,

Մարկ Վիլիջեր,

Իզաբել Բերրո-Լիֆիվր՝ դատավորներ

և Կլաուդիա Վեսթերդիեկ՝ բաժանմունքի քարտուղար:

Դռնփակ խորհրդակցելով 2008 թվականի ապրիլի 1-ին՝ կայացրեց հետևյալ վճիռը, որն ընդունվեց այդ նույն օրը:

ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ

1. Գործի համար առիթ է հանդիսացել պրն Ս.Ջ.-ի, տկն Թ.Հ.Ջ.-ի, օր. Թ.Ս.Ջ.-ի («դիմողներ») կողմից 2006 թվականի դեկտեմբերի 5-ին Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Կոնվենցիայի (Կոնվենցիա) 34-րդ հոդվածի համաձայն ընդդեմ Բուլղարիայի Դատարան ներկայացված գանգատը (թիվ 1365/07):

2. Դիմողների շահերը Դատարանում ներկայացրել են պրն Մ. Էքիմջիևը և պրն Ք. Բոնչևան Պլովդիվից: Բուլղարիայի Կառավարությունը (Կառավարություն) ներկայացրել է Արդարադատության նախարարությունից իր գործակալ տկն Մ. Դիմովան: 2007 թվականի մարտի 15-ին թուրքական կառավարությունը տեղեկացվել է, որ նրանք կարող են ներգրավվել գործին (Կոնվենցիայի 36-րդ հոդվածի 1-ին կետ և Դատարանի Կանոնների 44-րդ կանոնի 1-ին կետ), սակայն նրանք չեն օգտվել այդ հնարավորությունից:

3. Դիմողները բողոքել են, որ առաջին դիմողի արտաքսումը Բուլղարիայից հանգեցրել է Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածով նախատեսված՝ ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքի չհիմնավորված խախտմանը: Ապա նրանք բողոքել են, որ այդ պարագայում հնարավորություն չեն ունեցել որևէ արդյունավետ ներպետական միջոցից օգտվելու` ի խախտումն Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի: Վերջապես, առաջին դիմողը բողոքել է, որ այդ արտաքսումը տեղի է ունեցել ի խախտումն Թիվ 7 արձանագրության 1-ին հոդվածի:

4. 2007 թվականի մարտի 13-ին Դատարանը որոշել է Դատարանի կանոնների 41-րդ կանոնին համապատասխան նախապատվություն տալ գանգատին: Նույն օրը Դատարանի որոշմամբ գանգատի մի մասը ճանաչվել է անընդունելի, և որոշվել է Կառավարությանը ծանոթացնել բողոքների հետ, որոնք կապված են դիմողների ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքի խախտման և այդ առումով բավարար միջոցներ չունենալու, ինչպես նաև առաջին դիմողի՝ իրեն արտաքսելու օրինականության հետ կապված բողոքների հետ:

ՓԱՍՏԵՐ

1. ԳՈՐԾԻ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ

5. Առաջին դիմողը բնակություն է հաստատել Բուլղարիայում 1992 թվականին: 1996 թվականի ապրիլի 9-ին նա ամուսնացել է երկրորդ դիմողի հետ: Ամուսնությունից քիչ անց նա ստացել է մշտական բնակության իրավունք: Նրանց դուստրը՝ երրորդ դիմողը, ծնվել է 1996 թվականին Բուլղարիայում: Մինչև 2005 թվականն առաջին դիմողն աշխատել է վարորդ Պլովդիվում` մի սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունում:

A. Առաջին դիմողի արտաքսումը

6. 2005 թվականի հունիսի 8-ին Պլովդիվի Ներքին գործերի տարածքային ղեկավարը որոշում է կայացրել առաջին դիմողին արտաքսելու մասին: Նա վերջինիս զրկել է նաև Բուլղարիայում բնակվելու իրավունքից, արտաքսել է նրան Բուլղարիայի տարածքից 10 տարի ժամկետով «այն հիմքով, որ նա լուրջ վտանգ է ներկայացրել ազգային անվտանգությանը, ինչպես նաև՝ հաշվի առնելով թիվ S‑6923/08.06.2005 բանաձևում ներկայացված հիմքերը, որը ներկայացվել է Պլովդիվի՝ Ներքին գործերի շրջանային կառավարման մարմնի կողմից»: Ղեկավարի որոշումը հիմնվել է Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 42(1) և (2) կետերի բաժինների, ինչպես նաև 42a(1) բաժնի վրա՝ 10(1)(1) և (1)(3) բաժինների հետ մեկտեղ (տե՛ս ստորև՝ կետեր 18 և 20): Չեն ներկայացվել որևէ փաստացի հիմքեր՝ համաձայն Օրենքի 46(3) բաժնի (տե՛ս ստորև՝ կետ 23): Այնուհետև, որոշման մեջ նշվել է, որ առաջին դիմողը պետք է կալանավորվի մինչև արտաքսումը: Ի վերջո, որոշման մեջ նշվել է, որ այն կարող է բողոքարկվել Ներքին գործերի նախարարին, սակայն ենթակա չէ դատական վերանայման Օրենքի 46(2) բաժնին համապատասխան, և որ այն ենթակա էր անմիջապես կատարման՝ Օրենքի 44(4) բաժնին համապատասխան (տե՛ս ստորև՝ կետ 19 և 22):

7. 2005 թվականի հունիսի 6-ին, ժամը 6:30, առաջին դիմողը ներկայացել է Պլովդիվի ոստիկանության բաժանմունք, որտեղ նրան տվել են որոշումը և կալանավորել են արտաքսելու նպատակով: Նա նույն օրն արտաքսվել է Թուրքիա` առանց հնարավորություն ունենալու կապվել իր կնոջ և դստեր կամ փաստաբանի հետ:

B. Դիմողի արտաքսումը վիճարկող ընթացակարգերը

1. Ներքին գործերի նախարարին ուղղված բողոքը

8. Գտնվելով Թուրքիայում` առաջին դիմողն իր կնոջ՝ երկրորդ դիմողի օգնությամբ, վարձել է փաստաբան Բուլղարիայից և 2005 թվականի հունիսի 16-ին բողոք է ներկայացրել Ներքին գործերի նախարարին: Նա նշել է, որ արդեն երկար տարիներ է, ինչ ստեղծել է ընտանիք Բուլղարիայում և բողոքել է, որ 2005 թվականի հունիսի 9-ին ոստիկանության բաժանմունքում գտնվելու ընթացքում նա չի տեղեկացել, թե ինչու են իրեն համարել ազգային անվտանգությանը վտանգ ներկայացնող անձ: Այն պարզ չի դարձել նաև արտաքսելու որոշումից, որը պարզապես հղում է կատարել դրա կայացման իրավական հիմքերին: Այնուհետև առաջին դիմողը բողոքել է, որ իրեն չեն տեղեկացրել այն ծրագրի մասին, որը հիմք է հանդիսացել այդ որոշման համար: Այս բոլորը հանգեցրել են, որպեսզի, ի խախտումն վարչական վարույթի կանոնների, պատճառներ չներկայացվեն:

9. Բուլղարիայում առաջին դիմողի նախկին հասցեով ուղարկված 2005 թվականի հունիսի 30-ի նամակում Ներքին գործերի նախարարության բողոքների գծով վարչությունը տեղեկացրել է նրան, որ նախարարը մերժել է 2005 թվականի հունիսի 29-ի որոշման դեմ ներկայացված բողոքը, քանի որ կիրառված որոշումը կայացված է եղել իրավասու մարմնի կողմից պատշաճ կարգով՝ կիրառելի նյութական և դատավարական կանոնների պահպանմամբ և օրենսդրության նպատակների համապատասխանությամբ:

2. Դատական վերանայման ընթացակարգը

10. 2005 թվականի հուլիսի 20-ին առաջին դիմողը բողոքարկել է նախարարի որոշումը Գերագույն վարչական դատարան: Նա առարկել է, որ որոշման համար չեն ներկայացվել հիմքեր՝ զրկելով իրեն կամայականության դեմ պաշտպանությունից, քանի որ նա չի կարողացել բացահայտել, թե իր որ գործողություններն են համարվել սպառնալիք ազգային անվտանգությանը: Նա նաև բողոքել է, որ իր դեմ կիրառված միջոցներն ազդել են նաև իր ընտանիքի վրա: Այնուամենայնիվ, իշխանություններն անտեսել են դա և չեն ստուգել, թե արդյոք, առկա է եղել արդարացի հավասարակշռություն իր իրավունքների և հանրային շահի միջև՝ ի խախտումն Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի, որը ներպետական օրենսդրության մասն է կազմում: Այդ իմաստով, նա հիմնվել է Դատարանի Al-Nashif v. Bulgaria (թիվ 50963/99, 2002թ. հունիսի 20) գործով վճռի վրա, որի արդյունքում Գերագույն վարչական դատարանը փոխել է իր նախադեպային որոշումներն այս համատեքստում (տե՛ս ստորև՝ կետ 25):

11. 2005 թվականի օգոստոսի 10-ին Գերագույն վարչական դատարանը տեղեկացրել է առաջին դիմողին այն մասին, որ գործը փոխանցվել է Պլովդիվի շրջանային դատարան:

12. 2005 թվականի դեկտեմբերի 9-ին նշանակված նիստը չի կայացել, քանի որ Ներքին գործերի՝ Պլովդիվի շրջանային դիրեկտորիատը չի ստացել դատական վերանայման մասին բողոքի պատճենը:

13. Նիստը տեղի է ունեցել 2006 թվականի փետրվարի 24-ին: Դատարանը, որպես ապացույց, ընդունել է թիվ S-6923/08.06.2005 բանաձևը, որը հանդիսացել է առաջին դիմողի նկատմամբ կայացված որոշման հիմքը: Առաջին դիմողին թույլ չեն տվել ծանոթանալ այս փաստաթղթի հետ:

14. 2006 թվականի մարտի 8-ի վճռով Պլովդիվի շրջանային դատարանը մերժել է բողոքը: Նախևառաջ այն նշել է, որ Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 46(2) բաժնում նախատեսված դատական վերանայման բացառումը հակասում է Կոնվենցիային և այդ պատճառով պետք է անտեսվի: Այն հիմնվել է Al-Nashif-ի գործի վրա (վերը նշված), ինչպես նաև Գերագույն վարչական դատարանի նախադեպային որոշումների վրա (տե՛ս ստորև՝ կետ 25): Քննելով գործը՝ դատարանը որոշել է հետևյալը.

«Հարկադիր միջոցները հիմնված են...այն հանգամանքի վրա, որ [առաջին դիմողը] լուրջ վտանգ է ներկայացնում ազգային անվտանգությանը՝ թիվ S‑6923/08.06.2005 բանաձևում ներկայացված պատճառներով...

Կայացնելով վիճարկվող որոշումը՝ Ներքին գործերի նախարարությունը հայտարարում է, որ հավաքված ապացույցները հստակորեն հաստատում են, որ [առաջին դիմողը] հանցավոր կազմակերպության անդամ է, որը զբաղվում է թմրանյութերի ապօրինի շրջանառությամբ. մի կողմից, դա առաջ է բերում հիմքեր [Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի] 10(1)(3) բաժնի ներքո, մյուս կողմից էլ հանգամանք է, որը պահանջում է, որպեսզի վարչական մարմինները ձեռնարկեն հարկադիր միջոցներ: [Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի] 42-րդ բաժնի ներքո «օտարերկրացին պետք է արտաքսվի, եթե նրա ներկայությունը երկրում առաջացնում է լուրջ վտանգ ազգային անվտանգությանը կամ պետական կարգին»: Արտաքսվելու դեպքում օտարերկրացին պետք է նաև զրկվի Բուլղարիայի Հանրապետությունում բնակվելու իրավունքից, և նրան պետք է արգելել մուտք գործել երկիր: [Այս միջոցների] կիրառումն անհրաժեշտ է [Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի] 10-րդ բաժնում նախատեսված դեպքերում: Օտարերկրացու հարկադիր արտաքսումը, ով ճանաչված է որպես հանցավոր խմբի կամ կազմակերպության անդամ կամ ներգրավված է ահաբեկչական գործունեության մեջ, զբաղվում է մաքսանենգությամբ կամ զենքի, զինամթերքի, ստրատեգիական հումքի, ապրանքների, հնարավոր երկակի օգտագործման տեխնոլոգիաների ապօրինի շրջանառությամբ կամ զբաղվում է թունավոր կամ հոգեմետ նյութերի կամ նախանյութերի կամ դրանց արտադրման հումքի ապօրինի շրջանառությամբ: Որոշման մեջ նշված է, որ առկա է տեղեկություն առ այն, որ [առաջին դիմողը] մասնակցել է թունավոր և հոգեմետ նյութերի և նախանյութերի և դրանց արտադրման հումքի ապօրինի շրջանառությանը: Դա հիմնավորվում է գաղտնի նյութերով (որոնք կազմված են Դասակարգված տեղեկության պաշտպանության մասին 2002 թվականի օրենքի 25-րդ բաժնի և [1-ին ցանկում], 2-րդ բաժնի 22-րդ կետում), որն առաջադրում է կիրառել հարկադիր միջոցը, որին էլ հղում է կատարում վիճարկվող որոշումը: Այդ առաջադրանքի համաձայն՝ նյութերը ստացվել են գաղտնի հետապնդման միջոցների արդյունքում, ինչպես նաև ձևավորվել են 2005 թվականի ապրիլին ձևավորված՝ Կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի ազգային ծառայության կողմից ներկայացված փաստաթղթերից, որոնք ցույց են տալիս, որ [առաջին դիմողը] գործել է որպես միջնորդ թմրադեղերի մատակարարման գործում և ունեցել է մշտական կապեր Բուլղարիայի քաղաքացիների հետ, ովքեր զբաղվում են թմրադեղերի և թունանյութերի սպառմամբ Պլովդիվի և Ասենովգրադի տարածքում:

[Առաջին դիմողի] նկատմամբ կիրառված երեք միջոցները հիմնված են [Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի] 42(2) բաժնի վրա: ...Համաձայն այդ օրենքի 46(2)(3) բաժինների՝ Վարչական դատավարության 199 թվականի օրենքի հետ միասին վերցված, նման որոշումը պետք է հղում կատարի միայն հարկադիր միջոցների իրավական, այլ ոչ թե փաստական հիմքերին: Ինչպես երևում է որոշումից՝ այն լիովին համապատասխանում է [այս դրույթների] պահանջներին:

Անվիճելի է այդ որոշումը կայացրած մարմնի իրավասությունը: [Առաջին դիմողը] բողոքում է, որ խախտվել են ընթացակարգային կանոններ, սակայն դատարանը դրանք չի հայտնաբերում: [Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի] 42-րդ բաժինը չի նախատեսում որևէ ընթացակարգի որևէ հատուկ կանոններ... Չեն հայտնաբերվել որևէ խախտումներ` կապված այն փաստի հետ, որ հարկադիր միջոցների առաջադրումը եղել է գաղտնի, քանի որ դրա վերջին էջում կարելի է տեսնել, որ այն կայացվել է 2005 թվականի հունիսի 7-ին և ձևավորվել է նույն օրը...

[Դատարանը կքննի [առաջին դիմողի] առարկությունները` կապված միջոցների կիրառման փաստական հիմքերի հետ: Որոշման մեջ նշված իրավական հիմքերը պահանջում են տեղեկության առկայություն Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 10(1)(3) կետերի հետ միասին՝ 42 և 42a կետերի վրա հիմնված փաստերի հետ: Կապված [առաջին դիմողի] առարկությունների հետ՝ պետք է նշել, որ օրենքը հղում է կատարում տեղեկության վրա, որը վերաբերում է նման փաստերի, այլ ոչ թե՝ ապացույցների: Ապացույցի հասանելիությունը կառաջացնի տարբեր իրավական հետևանքներ [առաջին դիմողի] համար:

Վիճելի որոշումը նախատեսում է հարկադիր միջոցներ, որոնք, համաձայն Վարչական իրավախախտումների և տույժերի մասին 1969 թվականի օրենքի 22-րդ բաժնի, կիրառվում են, որպեսզի վերջ դնեն վարչական և այլ զանցանքներին, ինչպես նաև վերջ դնեն և փոխհատուցեն դրանց վտանգավոր հետևանքները:

Տեղեկությունը հավաքվել է գաղտնի հետապնդման միջոց կիրառելու արդյունքում, ինչպես նաև կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի ազգային ծառայության օպերատիվ աղբյուրների միջոցով, ինչը կարող է երևալ որոշումից: Համաձայն Հատուկ հետապնդման միջոցների մասին 1997 թվականի օրենքի բնորոշումից՝ տվյալ միջոցները ներառում են տեխնիկական միջոցներ (էլեկտրոնային և մեխանիկական սարքեր, ինչպես նաև նյութեր, որոնք օգտագործվում են հետապնդվող անձանց կամ առարկաների գործունեությունը ձայնագրելու համար) և օպերատիվ մեթոդներ (հետապնդում, գաղտնալսում, փակ տարածքներում դիտարկում, նամակագրության և համակարգչային տեղեկության վերահսկում, որոնք գործում են տեխնիկական միջոցների կիրառման ընթացքում), որոնք կիրառվում են տեսաժապավենների, աուդիոժապավենների, լուսանկարների և նշմարված առարկաների տեսքով ֆիզիկական ապացույցներ պատրաստելու համար: Օրենքի 3-րդ բաժնի ներքո դրանք կարող են նաև օգտագործվել հանցագործությունները կանխելու համար...Դրանք օգտագործվում են այն անձանց դեմ, ովքեր կասկածվում են լուրջ հանցագործության նախապատրաստման կամ կատարման կամ կատարած լինելու մեջ...Այդպիսով ստացված ապացույցը պահվում է կամ Ներքին գործերի նախարարությունում` մինչև նախնական քննության կատարումը կամ համապատասխան դատական մարմնի կողմից: Ցանկացած առարկա, որը չի օգտագործվում ապացույցի պատրաստման համար, պետք է վերացվի:

Տեղեկության աղբյուրի բնույթը, որը տանում է վիճելի որոշման կայացմանը, անհնարին է դարձնում ներկայացնել այլ ապացույցներ՝ կապված փաստերի հետ: Այնուամենայնիվ, դա, անկասկած, հանգեցնում է հետևության, որ հարկադիր միջոցները եղել են օրինական: Ավելին, [առաջին դիմողը] չի առարկում փաստերի դեմ, նա պարզապես վիճարկում է դրանց առնչությամբ տեղեկության օգտագործումը, որոնք հիմք են եղել հարկադիր միջոցը կիրառելու համար: [Դատարանը] գտնում է, որ որոշման մեջ նշված փաստերը կարող են հիմք հանդիսանալ Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 42 և 42a բաժինների կիրառման համար՝ 10(1)(3) բաժնի հետ մեկտեղ: Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ [դատարանը] եզրակացնում է, որ վիճարկվող որոշումը կայացվել է գործող օրենքի պահանջներին համապատասխան:

[Առաջին դիմողի] վերջին առարկությունը վերաբերում է վիճարկվող որոշման անհամապատասխանությանն օրենքով հետապնդվող նպատակին: Նա հիմնվում է իր՝ Բուլղարիայում ունեցած երկարատև ընտանեկան կյանքին, բուլղարացու հետ ամուսնությանը և այդ ամուսնության արդյունքում ծնված 9-ամյա երեխային (փաստեր, որոնք ընդունվել են կողմերի և դատարանի կողմից)...

Այնուամենայնիվ, բոլոր այս հանգամանքները կապ չունեն որոշման օրինականության, ինչպես նաև օրենքով հետապնդվող նպատակի հետ, քանի որ օրենքը նախատեսում է որոշակի իրավունքների սահմանափակում՝ հանցագործությունները կանխելու նպատակով:

Այս համատեքստում [առաջին դիմողի] կողմից [վերոնշյալ Al-Nashif-ի գործին] հիմնվելը անտեղի է, քանի որ այս գործը վերաբերում է դատական վերանայման դիմելու իրավունքին, որը հասանելի է եղել [առաջին դիմողի] համար:

15. 2006 թվականի մարտի 28-ին առաջին դիմողը բողոքարկել է Գերագույն վարչական դատարան: Նա բողոքել է, որ ոստիկանությունը չի ներկայացրել որևէ ապացույց առ այն, որ ինքը կատարել է ազգային անվտանգությանը վնասելուն ուղղված որևէ արարք: Նրանք պարզապես ներկայացրել են փաստաթուղթ, որում նշված է եղել տեղեկության մասին, որի աղբյուրը եղել է անհայտ: Այսպես կոչված «ենթադրությունը» պարունակել է միայն ընդհանուր եզրակացություն, որը հիմնված է եղել փաստերի վրա, որոնք հայտնի չեն դատարանին: Դա եղել է խնդրահարույց, քանի որ դատարանի խնդիրն էր երաշխավորելու, որ հարկադիրի ազատությունը չիրականացվի կամայական կերպով: Ավելին, չկային օբյեկտիվ փաստեր, որոնք ցույց կտային, որ առաջին դիմողը կատարել էր որևէ հանցագործություն: Դա պետք է ապացուցվեր, այլ ոչ թե պարզապես ենթադրվեր: Առաջին դիմողն ապա հայտարարել է, որ վիճարկվող որոշումը լրջորեն խախտել է իր ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքը՝ ի խախտումն Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի: Նա հիմնվել է հիմնականում վերոնշյալ Al-Nashif և Berrehab v. the Netherlands (1988թ. հունիսի 21-ի վճիռ, Սերիա A, թիվ 138 գործի վրա և պնդել, որ առկա իրավական համակարգը չի տրամադրել բավարար երաշխիքներ ընդդեմ կամայականության: Ավելին, ստորադաս դատարանը չի քննել միջամտության հավասարակշռությունը՝ հակասելով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի մոտեցմանը Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի ներքո ներկայացվող գործերով: Վիճարկվող միջոցը կոտրել է իր երկարատև հարաբերություններն իր կնոջ և դստեր հետ: Եթե կար հիմք կասկածելու, որ ինքը ներգրավված է եղել հանցավոր գործունեության մեջ, առավել տեղին կլիներ իր նկատմամբ քրեական հետապնդում իրականացնել և դատապարտել, որով ցույց կտրվեր այն լուրջ ապացույցն իր սխալ վարքի վերաբերյալ:

16. 2006 թվականի սեպտեմբերի 12-ի դատական նիստից հետո Գերագույն վարչական դատարանը որոշել է, որ ստորադաս դատարանի 2006 թվականի հոկտեմբերի 4-ի որոշումը պետք է մնա ուժի մեջ: Որոշման մեջ նշվել է հետևյալը.

«...[Դատարանը] գտնում է, որ վիճարկվող որոշման օրինականության հետ կապված առաջին ատյանի դատարանի եզրակացությունները ճիշտ են և հիմնավորված:

Համաձայն Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 42(1) բաժնի՝ օտարերկրացու արտաքսումն անհրաժեշտ է, եթե նրա ներկայությունը երկրում ազգային անվտանգությունը կամ հասարակական կարգը դնում են լուրջ վտանգի տակ: Այդ բաժնի 2-րդ ենթաբաժինը նախատեսում է, որ երբ անձն արտաքսվում է, նա նաև զրկվում է իր՝ Բուլղարիայի Հանրապետությունում բնակվելու իրավունքից, ինչպես նաև արգելվում է նրա հետագա մուտքը երկիր:

Համաձայն նույն օրենքի 42a բաժնի՝ երկիր մուտք գործելու արգելքը կիրառվում է Օրենքի 10-րդ բաժնում նշված հանգամանքներում: Վիճարկվող որոշման մեջ նշված է, որ [առաջին դիմողի գործը] Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 10-րդ բաժնի 1-ին և 3-րդ կետերի ներքո է, քանի որ իր գործողություններով նա սպառնալիք է ներկայացրել Բուլղարիայի ազգային անվտանգությանը և շահերին կամ հայտնի է, որ գործել է ընդդեմ երկրի անվտանգության շահերի, եղել է հանցավոր խմբի կամ կազմակերպության անդամ կամ ներգրավված է եղել ահաբեկչական գործունեության, մաքսանենգության կամ զենք, զինամթերք պայթուցիկ նյութեր, ստրատեգիական հումքեր, առարկաներ կամ տեխնոլոգիաներ ապօրինի վաճառելու և այլնի հետ կամ թունավորող կամ հոգեմետ դեղերի կամ նյութերի կամ դրանց պատրաստման համար հումքի ապօրինի առուվաճառքի հետ»:

Տվյալ գործով հաստատվել է, որ [առաջին դիմողը] գործել է որպես միջնորդ թմրանյութերի և թունավոր նյութերի մատակարարման համար՝ Պլովդիվի և Ասենովգրադի տարածքում:

Վիճարկվող որոշումը կայացվել է Պլովդիվի անվտանգության բաժնի ղեկավարի թիվ S–6923/08.06.2005 առաջարկի հիման վրա, որը տեղեկություններ է պարունակում, համաձայն որի՝ [Բուլղարիայի Հանրապետությունում] օտարերկրացու ներկայությունն ազգային անվտանգությունը դնում է լուրջ վտանգի տակ:

Օտարերկրացիների մասին օրենքի 42 և 42a բաժինների դրույթները պարտադիր են: Եթե այս տեքստերում նշված պայմաններն առկա են, վարչական մարմինը պետք է կիրառի հարկադրանք և որոշում կայացնի օտարերկրացուն արտաքսելու մասին, և միևնույն ժամանակ՝ նրան բնակության իրավունքից զրկելու և նրա մուտքը երկիր արգելելու մասին: Վարչական մարմինը չի ընտրում որոշում կայացնելու կամ չկայացնելու միջև: Քանի որ օրենքը չի նախատեսում բացառություններ, որոնք կարող են թույլ տալ մարմնին չկայացնել արտաքսման մասին որոշում, արտաքսումը պահանջվող պայմաններին համապատասխան օրինական է:

Վիճարկվող որոշումը կայացվել է օրենքին, ինչպես նաև նյութական և դատավարական կանոններին համապատասխան: Վարչական մարմինը բացատրում է համապատասխան փաստերը և հստակեցնում է այդ որոշումը կայացնելու իրավական հիմքերը... ե:

C. Առաջին դիմողի և երկրորդ ու երրորդ դիմողների հետագա հանդիպումները

17. Առաջին դիմողի արտաքսումից հետո երկրորդ և երրորդ դիմողները մի քանի անգամ մեկնել են Թուրքիա նրան հանդիպելու: Ամեն անգամ նրանք մնացել են այնտեղ երկու կամ երեք օր: Հանդիպումների միջև նրանք հեռախոսային կապ են պահպանել:

II. ԿԻՐԱՌԵԼԻ ՆԵՐՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՊՐԱԿՏԻԿԱՆ

A. Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքը և դրա մեկնաբանության և կիրառման ոլորտում արված բարեփոխությունները

18. Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 42(1) բաժինը (Закон за чужденците в Република България) նախատեսում է, որ օտարերկրացիները պետք է արտաքսվեն, երբ նրանց ներկայությունը երկրում լուրջ վտանգ է ներկայացնում ազգային անվտանգությանը կամ հասարակական կարգին: 42(2) բաժնում նշված է, որ արտաքսումը պարտադիր ուղեկցվում է այդ օտարերկրացուն բնակվելու իրավունքից զրկելով և երկիր մուտք գործելն արգելելով:

19. Այդ օրենքի 44(4)(1) և (3) բաժինները նախատեսում են, որ արտաքսման մասին որոշումները և նրանց բնակվելու իրավունքից զրկելու մասին որոշումները ի կատար են ածվում անմիջապես:

20. Այդ օրենքի 42a(1) (ներկայումս՝ 42h(1)) բաժնի ներքո երկիր մուտք գործելու արգելքի մասին կայացվում է որոշում, եթե առկա են 10-րդ բաժնում նշված հիմքերը: 10(1)(1) և (1)(3) բաժինները, որոնք գործել են այդ ժամանակ, բնորոշում էին այս հիմքերը որպես տեղեկություն, որը բացահայտում էր, որ (i) «իր գործողություններով օտարերկրացին վտանգել է Բուլղարիայի պետության անվտանգությունը կամ շահերը կամ գործել է երկրի անվտանգության դեմ» կամ (ii) նա եղել է «հանցավոր խմբի կամ կազմակերպության անդամ կամ ներգրավված է եղել ահաբեկչական գործողություններում, զբաղվել է մաքսանենգությամբ կամ զենքի, զինամթերքի, պայթուցիկ նյութերի, ստրատեգիական հումքի, առարկաների կամ տեխնոլոգիաների ապօրինի շրջանառությամբ կամ թունավոր կամ հոգեմետ նյութերի կամ դեղերի կամ դրանց պատրաստման հումքի առուվաճառքով»:

21. Օրենքի 46(1) բաժինը նախատեսում է, որ հարկադիր միջոցներ նախատեսող որոշումները կարող են բողոքարկվել Ներքին գործերի նախարարություն կամ իրավասու շրջանային դատարան:

22. Այնուամենայնիվ, Օրենքի 46(2) բաժինը, որը գործել է մինչև 2007 թվականի մարտ ամիսը, նախատեսում էր, որ օտարերկրացիներին բնակության թույլտվությունից զրկող և 10(1)(1) բաժնում նշված պատճառներով նրանց մուտքը երկիր արգելող որոշումները կամ նրանց արտաքսելու մասին որոշումները ենթակա չեն դատական վերանայման:

23. Օրենքի 46(3) բաժնի ներքո այս որոշումները չեն մատնանշում տվյալ հարկադիր միջոցը կիրառելու փաստացի հիմքերը:

24. Մինչև 2002 թվականը Օրենքի մեկնաբանման և կիրառման համապատասխան իրավական բարեփոխումներն արտացոլված են Դատարանի՝ Al-Nashif-ի գործով վճռի 71-78 կետերում:

25. Այս վճռի կայացումից հետո Բուլղարիայի Գերագույն վարչական դատարանը փոխել է իր նախադեպային որոշումները: Մի շարք վճիռներում և որոշումներում, որոնք կայացվել են 2003-2006 թվականների ընթացքում, այն, հիմնվելով Al-Nashif-ի գործով վճռի վրա, որոշել է,որ Օրենքի 46(2) բաժնում նախատեսված դատական վերանայման արգելքը պետք է անտեսվեր, քանի որ այն հակասում էր Կոնվենցիային, և որ ազգային անվտանգության հիմնավորմամբ արտաքսման մասին որոշումները ենթակա էին դատական վերանայման (реш. №4332 от 8 май 2003 по адм. д. № 11004/2002 г.; реш. № 4473 от 12май 2003 г. по адм. д. № 3408/2003 г.; опр. № 706 от 29 януари 2004г. по адм. д. № 11313/2003 г.; опр. №4883 от 28 май 2004 г. по адм. д. № 3572/2004 г.; опр. № 8910 от 1 ноември 2004 г. по адм. д. №7722/2004 г.; опр. № 3146 от 11 април 2005 по адм. д. № 10378/2004 г.; опр. № 3148 от 11 април 2005 по адм. д. №10379/2004 г.;опр. №4675 от 25 май 2005 г. по адм. д. №1560/2005 г.; опр. № 8131 от 18 юли 2006 г. по адм. д. №6837/2006 г.):

26. Արդյունքում, 2007 թվականի ապրիլին Օրենքի 46(2) բաժինը ենթարկվել է փոփոխության: Այժմ այն նախատեսում էր, որ օտարերկրացիներին բնակվելու իրավունքից զրկող որոշումները, ինչպես նաև նրանց մուտքը երկիր արգելող որոշումները կարող էին բողոքարկվել Գերագույն վարչական դատարան, որը պետք է կայացներ վերջնական վճիռը:

B. Գաղտնի տեղեկության պաշտպանության մասին 2002 թվականի օրենքը (Закон за защита на класифицираната информация)

27. Այս օրենքի 25-րդ բաժնի համաձայն` թիվ 1 ցանկում թվարկված տեղեկությունները, որոնց նկատմամբ անարգել մուտքը կարող է վտանգել Բուլղարիայի ազգային անվտանգությունը, արտասահմանյան քաղաքականությունը կամ սահմանադրական շահերը, պետական գաղտնիք է:

28. Օրենքի թիվ 1 ցանկի 2-րդ մասի 22-րդ կետը նախատեսում է, որ քննարկվող տեղեկությունն այն է, որը հավաքվում, ստուգվում և քննարկվում է անվտանգության ծառայության և իրավապահ մարմինների կողմից` կապված կասկածվող կամ հսկողության տակ գտնվող անձանց, ահաբեկչի կամ հասարակական կարգի, անվտանգության, պաշտպանության, անկախության, տարածքային միասնականության կամ պետության միջազգային հեղինակության դեմ ուղղված այլ ապօրինի գործունեությամբ զբաղվող անձի հետ:

C. Թմրամիջոցների հետ կապված հանցագործություններ

29. 1968 թվականի Քրեական օրենսգրքի 354a հոդվածի համաձայն` հանցանք է համարվում թմրամիջոցներ կամ նման նյութեր արտադրելը, մշակելը, ձեռք բերելը կամ պահելը սպառելու նպատակով, ինչպես նաև սպառելը: Հանցագործության ծանրացնող հանգամանք է, եթե այն կատարվում է հանցավոր խմբի անդամի կողմից (Օրենքի 354a հոդվածի 2(1) կետ): Օրենքի 354b հոդվածի 1-ին կետով հանցանք է այլոց թմրամիջոց կամ նման միջոցներ օգտագործելուն հակելը կամ մղելը: Հանցագործություն է նաև հանցավոր խմբի հիմնադիր անդամ, ղեկավար կամ անդամ լինելը՝ Օրենքի 354a հոդվածի 1-ին կետով կամ 354b հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված հանցագործություններ կատարելու նպատակով (Օրենքի 321-րդ հոդվածի 3-րդ կետ):

D. Գաղտնի հսկողություն

30. Գաղտնի հսկողությունը կարգավորող օրենքը մանրամասն ներկայացված է Եվրոպական ինտեգրման և մարդու իրավունքների ասոցիացիայի և Ekimdzhiev v. Bulgaria գործով վճռում (թիվ 62540/00, 2007 թվականի հունիսի 28):

III. ԵՎՐՈՊԱՅԻ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԸ

31. Թիվ 7 (ETS No. 117) Արձանագրության բացատրական հաշվետվության մեջ 1-ին հոդվածով նախատեսված երաշխիքները ներկայացված են հետևյալ կերպ.

«...15. Որպես կանոն` օտարերկրացին պետք է հնարավորություն ունենա օգտվելու 1-ին կետի a, b և c ենթակետերով նախատեսված իրավունքներից մինչև իր արտաքսվելը: Այնուամենայնիվ, 2-րդ կետը թույլ է տալիս, որպեսզի տեղի ունենա արտաքսում այն դեպքում, երբ մինչև այս իրավունքների կիրառումն արտաքսումն անհրաժեշտ է՝ ելնելով պետական կարգի շահերից կամ երբ վկայակոչված են ազգային անվտանգության հետ կապված պատճառներ: Այս բացառությունները կիրառվում են՝ հաշվի առնելով համաչափության սկզբունքը, ինչպես որ ներկայացված է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային որոշումներում»:

Պետությունն օտարերկրացուն արտաքսելիս, երբ հիմնվում է հասարակական կարգին վտանգ սպառնալու վրա, մինչև վերը նշված իրավունքներից վերջինիս օգտվելը պետք է կարողանա ցույց տալ, որ այս բացառիկ միջոցն անհրաժեշտ է եղել կոնկրետ գործով կամ որոշ կատեգորիայի գործերով: Մյուս կողմից, եթե արտաքսումը տեղի է ունեցել ելնելով ազգային անվտանգության շահերից, այն ինքնին պետք է ընդունվի որպես բավարար արդարացում: Այս երկու դեպքերում էլ, այնուամենայնիվ, տվյալ անձը պետք է ունենա 1-ին կետով նախատեսված իրավունքներից օգտվելու հնարավորություն իր արտաքսումից հետո...ե:

ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ՀԱՐՑԵՐ

I. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 8-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ՎԻՃԵԼԻ ԽԱԽՏՈՒՄ

32. Դիմողները բողոքել են առ այն, որ առաջին դիմողի արտաքսումը տեղի է ունեցել ի խախտումն իրենց ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքի: Նրանք հիմնվել են Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի վրա, որը նախատեսում է հետևյալը.

«1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր անձնական և ընտանեկան կյանքի, բնակարանի և նամակագրության նկատմամբ հարգանքի իրավունք։

2. Չի թույլատրվում պետական մարմինների միջամտությունն այդ իրավունքի իրականացմանը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա նախատեսված է օրենքով և անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակությունում՝ ի շահ պետական անվտանգության, հասարակական կարգի կամ երկրի տնտեսական բարեկեցության, ինչպես նաև անկարգությունների կամ հանցագործությունների կանխման, առողջության կամ բարոյականության պաշտպանության կամ այլ անձանց իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով»:

A. Կողմերի դիրքորոշումները

33. Դիմողները պնդում են, որ Բուլղարիայում իրենք ունեցել են իրական ընտանեկան կյանքը, որն ընդհատվել է առաջին դիմողի արտաքսմամբ: Նրանք նշել են, որ այս արտաքսումը ձևականորեն կապված է եղել Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի դրույթների հետ, սակայն առարկել են, որ ներպետական օրենսդրությունը ազգային անվտանգության հիմքերով չի տրամադրել բավարար երաշխիքներ կամայական գործողությունների դեմ: Մասնավորապես, չնայած առաջին դիմողը կարողացել է դիմել դատական վերանայման իր արտաքսման որոշման դեմ, դատարանները պատշաճ կերպով չեն ստուգել այս որոշումը և հրաժարվել են քննել դրա համաչափությունը: Միակ ապացույցի մասը, որը կիրառվել է ի արդարացումն առ այն, որ նա սպառնալիք է ներկայացրել ազգային անվտանգությանը, այն «ենթադրությունն է» եղել, որը պարունակել է իբրև թե գաղտնի հետապնդման միջոցով ստացված տեղեկություններ: Այնուամենայնիվ, այդ հետապնդումից բխող անմիջական նյութը չի ներկայացվել դատարաններին: Այդպիսով, դատարանները վայր են դրել գործադիրի գործունեության և դրա գործողությունների օրինականության ստուգման իրենց գործառույթը՝ դրանով իսկ զրկելով դիմողներին ընդդեմ կամայականության պաշտպանության նվազագույն ծավալից օգտվելու հնարավորությունից:

34. Այնուհետև, դիմողները բողոքել են, որ իշխանությունները և դատարանները չեն ներկայացրել որևէ չնչին բացատրություն առ այն, թե ինչու է անհրաժեշտ եղել արտաքսել առաջին դիմողին և այդպիսով կործանել նրա ընտանեկան կյանքը: Առկա էին լուրջ փաստարկներ դրան խոչընդոտելու համար, ինչպիսին է՝ դիմողների երկարատև ընտանեկան կյանքը, առաջին դիմողի նկատմամբ նախկինում որևէ քրեական դատապարտումների բացակայությունը և այն փաստը, որ նա ուներ մշտական աշխատանք և հանդիսանում էր մշտական հարկատու: Եթե իշխանություններն իրոք տեղեկություններ ունենային առ այն, թե նա ներգրավված է եղել թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության մեջ, համաչափ միջոց կլիներ նրան մեղադրանք առաջադրելն ու դատապարտելը, այլ ոչ թե՝ արտաքսելը չապացուցված և անանուն հայտարարությունների հիման վրա:

35. Կառավարությունը հայտարարել է, որ Al-Nashif-ի գործով Դատարանի վճռից հետո ներպետական դատարանները սկսել են քննել արտաքսման որոշումների դեմ դատական վերանայման մասին բողոքները: Քննվող գործով Պլովդիվի շրջանային դատարանը և Գերագույն վարչական դատարանը պատշաճ կերպով գնահատել են առաջին դիմողի դեմ կայացված որոշումների փաստական և իրավական հիմքերը: Նրանց հետևությունները լիովին համապատասխանել են Կոնվենցիայի սկզբունքներին, իսկ նրանց դատավճիռները լիովին պատճառաբանված էին: Դիմողների հայտարարություններն առ այն, թե այս դատարանները քննել են գործը զուտ ձևականորեն, անհիմն են: Ներպետական դատարանների պրակտիկան հետագայում ամրապնդվել է Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 2007 թվականի ապրիլի փոփոխություններով:

B. Դատարանի գնահատականը

1. Ընդունելիություն

36. Դատարանը գտնում է, որ այս բողոքը հիմնականում անհիմն չէ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով: Ապա նշում է, որ այն անհիմն չէ որևէ այլ հիմքով: Հետևաբար, այն հայտարարվում է ընդունելի:

2. Հանգամանքներ

37. Առաջին դիմողը հիմնավորվել է Բուլղարիայում 1992 թվականին: 1996 թվականին նա ամուսնացել է այնտեղ երկրորդ դիմողի հետ: Նույն տարի նրանք ունեցել են երեխա՝ երրորդ դիմողին: Չկա նշում առ այն, թե նրանց հարաբերությունները չեն եղել ընտանեկան կյանք 8-րդ հոդվածի 1-ին կետի իմաստով: Երկրորդ և երրորդ դիմողները բուլղարացիներ են, ովքեր ծնվել են Բուլղարիայում, ապրել են այնտեղ իրենց ողջ կյանքի ընթացքում: 1992 թվականից սկսած և մինչև արտաքսումն առաջին դիմողը օրինական բնակվել է Բուլղարիայում, իսկ 1996 թվականից սկսած՝ մշտական բնակվելու թույլտվության ուժով: 2005 թվականի հունիսին ազգային անվտանգության նկատառումներով նրա արտաքսման մասին որոշում է կայացվել, և նա կալանավորվել և հարկադրաբար դուրս է բերվել Բուլղարիայից: Դրանից հետո նա կարողացել է տեսնել իր կնոջը և դստերը միայն մի քանի անգամ կարճ ժամանակով (տե՛ս վերը՝ կետեր 5, 6, 7 և 17): Դատարանը, այդ պատճառով, եզրակացնում է, որ իշխանությունների կողմից ձեռնարկված միջոցներն առաջին դիմողի նկատմամբ հանգեցրել են դիմողների ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքին միջամտելուն (տե՛ս՝ վերոնշյալ Al‑Nashif, կետեր 112‑15; Lupsa v.Romania, թիվ 10337/04, կետեր 24, 26 և 27, ՄԻԵԴ 2006‑VII; Musa and Others v. Bulgaria, թիվ 61259/00, կետ 58, 2007թ. հունվարի 11 և Bashir and Others v. Bulgaria, թիվ 65028/01, կետ 37, 2007թ. հունիսի 14):

38. Նման միջամտությունը կհանգեցնի 8-րդ հոդվածի խախտման, եթե այն իրականացված չլինի «օրենքին համապատասխան», չհետապնդի իրավական նպատակ կամ 2-րդ կետով նախատեսված նպատակ և «չլինի անհրաժեշտ ժողովրդական հասարակությունում» այդ նպատակներին հասնելու համար:

39. Դատարանը բազմիցս նկատել է, որ այս պահանջներից առաջինն ուղղակիորեն չի նշանակում, թե միջամտումը պետք է հիմք ունենա ներպետական օրենսդրության մեջ, այլ նաև հղում է կատարում այդ օրենքի որակին՝ պահանջելով որ այն համապատասխանի օրենքի կանոնին: Այսպիսով արտահայտությունը պահանջում է, որ ներպետական օրենքը լինի հասանելի և կանխատեսելի իր բնույթով ու բավականաչափ հստակ լինելու իմաստով, որպեսզի անձանց համաչափ ցուցումներ տա` կապված հանգամանքների և պայմանների հետ, որոնցում իշխանություններն իրավունք ունեն դիմել միջոցների, որոնք կազդեն նրանց՝ Կոնվենցիայով նախատեսված իրավունքների վրա: Ավելին, օրենքը պետք է ապահովի իրավական պաշտպանության աստիճան ընդդեմ իշխանությունների կողմից կամայական միջամտության: Հիմնարար իրավունքները ոտնահարող դեպքերը կհակասեն գործադիր մարմնին տրվող իրավական ազատություն սահմանող իրավական կանոնին, որը պետք է արտահայտվեր անխոչընդոտ իշխանության ձևով: Հետևաբար, օրենքը պետք է մատնանշի նման ազատության սահմանները, որը տրվում է իրավասու մարմիններին, և դա բավարար հստակությամբ կատարելու ձևը, որպեսզի անձին տրամադրվի պատշաճ պաշտպանություն ընդդեմ կամայական միջամտության (տե՛ս` ի թիվս այլ աղբյուրների, Malone v. the United Kingdom, 1984թ. օգոստոսի 2-ի վճիռը, Սերա A, թիվ 82, էջեր 31‑33, կետեր 66‑68):

40. Դատարանը, անշուշտ, նկատում է այն փաստը, որ ազգային անվտանգությանը վերաբերող միջոցների հատուկ հանգամանքներում կանխատեսելիության պահանջը չի կարող նույնը լինել, ինչպես շատ այլ ոլորտներում: Մասնավորապես, օրենքի «կանխատեսելիության» պահանջն այն չէ, որ ստիպի պետություններին սահմանել իրավական դրույթներ, որոնք մանրամասնորեն կթվարկեն բոլոր այն վարքագծի ձևերը, որը կարող է հանգեցնել անձին արտաքսելու մասին որոշման կայացմանն ազգային անվտանգության հիմքերով: Հանգամանքների բերումով ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգը կարող է լինել իր բնույթով տարբեր և կարող է լինել անկանխատեսելի հետագա ընթացը պարզելու համար: Այնուամենայնիվ, նույնիսկ երբ խոսքը գնում է ազգային անվտանգության մասին, օրինականության հայեցակարգը և ժողովրդավարական հասարակությունում օրենքի կանոնը պահանջում են, որպեսզի արտաքսման միջոցները, որոնք ազդում են մարդու հիմնարար իրավունքների վրա, անկախ մարմնի կամ դատարանի կողմից ենթարկվեն որոշ մրցակցող ընթացակարգերի, որն իրավասու է արդյունավետ քննության ենթարկել դրանց համար հիմք հանդիսացած պատճառները և վերանայել համապատասխան ապացույցները՝ անհրաժեշտության դեպքում դասակարգված տեղեկությունն օգտագործելու նկատմամբ պատշաճ դատավարական սահմանափակումներ օգտագործելով: Անձը պետք է կարողանա վիճարկել գործադիրի գնահատականը, երբ քննարկվում է ազգային անվտանգության հարցը: Չնայած, որ գործադիրի գնահատականն ազգային անվտանգության սպառնալիքի առնչությամբ իրոք մեծ կշիռ կունենա, անկախ մարմինը կամ դատարանը պետք է կարողանան արձագանքել այն դեպքում, երբ այս հայեցակարգի կյանքի կոչումն ունի որևէ պատշաճ փաստական հիմք կամ վեր է հանում «ազգային անվտանգության» մեկնաբանությունը, այսինքն՝ ապօրինի է կամ հակասում է առողջ դատողությանը և կամայական է (տե՛ս վերոնշյալ Al‑Nashif, կետեր 119‑24, և Lupsa, կետեր 33 և 34):

41. Al‑Nashif-ի գործով, երբ քննվում էր օտարերկրացուն ազգային անվտանգությանը վտանգ սպառնալու հիմքով Բուլղարիայից արտաքսելու իրավական հարցը, վերը նշված չափանիշին հղում կատարելով` Դատարանը գտավ, որ առկա է անհամապատասխանություն: Այս եզրակացությունը հիմնված էր մի շարք տարրերի վրա. որևէ փաստական հիմքի բացակայություն, որը կարդարացներ արտաքսումը, որևէ մրցակցող ընթացակարգերի տեսակի բացակայություն և որևէ անկախ մարմնին բողոք ներկայացնելու հնարավորության բացակայություն, որն իրավասու էր լուծում տալ հարցին (տե՛ս` վերոնշյալ Al-Nashif, կետեր 125‑29; Musa and Others, կետեր 61‑63 և Bashir and Others, կետեր 41 և 42, all):

42. Սույն գործը վերաբերում է իրավիճակի, որն առկա է եղել 2003 թվականից հետո, երբ Al-Nashif-ի գործով Դատարանի վճռի արդյունքում Բուլղարիայի Գերագույն վարչական դատարանը փոխեց իր նախադեպային որոշումները և ընդունեց, որ արտաքսման մասին որոշումները, կապված ազգային անվտանգության հիմքերի հետ, ենթական են դատական վերանայման՝ չնայած Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 46(2) բաժնի միանշանակ պայմաններին (տե՛ս վերը՝ կետ 25): Դրա արդյունքում առաջին դիմողը կարողացել է իր դեմ որոշման դիմել դատական վերանայման: Այդ պատճառով, Դատարանը պետք է որոշի` արդյոք արտաքսման մասին որոշման ընդունումը և արդյունքում՝ վերանայումը համապատասխանել է Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի պահանջներին, ինչպես ներկայացված է վերը, թե՝ ոչ:

43.Նախևառաջ, Դատարանը նկատում է, որ չնայած առաջին դիմողին արտաքսելու մասին որոշման մեջ նշված է, որ այդ միջոցը կիրառվում է, քանի որ նա վտանգ է ներկայացրել ազգային անվտանգությանը, հետագա դատական վերանայման ընթացակարգում պարզ է դառնում, որ այս գնահատականի համար հիմք հանդիսացած միակ փաստն այն էր, ինչի հետ երկու ատյանների դատարաններն էլ լիովին համաձայն էին, որ դիմողն իբրև թե ներգրավված է եղել թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության մեջ մի շարք բուլղարացիների հետ միասին (տե՛ս վերը՝ կետեր 6, 14 և 16): Ճիշտ է, որ «ազգային անվտանգության» հասկացությունը չի կարող ունենալ պատշաճ բնորոշում (տե՛ս՝ Esbester v. the United Kingdom, թիվ 18601/91, 1993թ. ապրիլի 2-ի Հանձնաժողովային որոշում, unreported; Hewitt and Harman v. the United Kingdom, թիվ 20317/92, 1993 թ. սեպտեմբերի 15-ի Հանձնաժողովային որոշում, unreported; and Christie v.the United Kingdom, թիվ 21482/93, 1994թ. հունիսի 27-ի Հանձնաժողովային որոշում, DR 78‑A, էջ 134, կետ 119): Իրականում այդ հասկացությունը կարող է շատ լայն լինել, բազմաթիվ գնահատականներով, որոնք կարող են տրվել գործադիր մարմնի կողմից, երբ որոշվում է, թե ինչ է բխում անվտանգության շահերից:Այնուամենայնիվ, դա չի նշանակում, որ դրա սահմանները կարող են անցնել դրա իրական իմաստից (տե՛ս՝ mutatis mutandis, վերոնշյալ Եվրոպական ինտեգրման և մարդու իրավունքների ասոցիացիան և Ekimdzhiev-ի գործը, կետ 84): Իմաստի ցանկացած բնորոշմամբ հազիվ թե կարելի կլինի նշել, որ առաջին դիմողին մեղսագրվող գործողություններն իրենց լրջությամբ, նկատի ունենալով այն կործանիչ ազդեցությունը, որ թմրամիջոցներն ունենում են մարդկանց կյանքի վրա, կարող էին վտանգ ներկայացնել Բուլղարիայի ազգային անվտանգությանը կամ որպես փաստական հիմք ծառայել եզրակացնելու համար, որ չարտաքսելու դեպքում նա վտանգ կներկայացներ ազգային անվտանգությանն ապագայում:

44. Այդ պատճառով ստացվում է, որ ներպետական դատարանները, չնայած որ ex post facto քննության են առել առաջին դիմողի բողոքը դատական վերանայման համար, սակայն դրանք չեն պարզել, թե արդյոք տեղին է եղել գործադիրի գնահատականը` կապված դիմողի կողմից ազգային անվտանգությանը ներկայացվող ռիսկի հետ (տե՛ս՝ mutatis mutandis վերոնշյալ Lupsa-ի գործը, կետ 41):

45. Օրենքի որակի չափանիշի մասին խոսելիս, 8-րդ հոդվածի պահանջները հաշվի առնելով՝ երաշխիքները կախված են առնվազն որոշ չափով քննարկվող միջամտության բնույթից և տևողությունից (տե՛ս՝ վերոնշյալ Al-Nashif, կետ 121, վկայակոչված P.G. and J.H. v. the United Kingdom գործը, թիվ 44787/98, կետ 46, ՄԻԵԴ 2001‑IX): Չնայած, որ ազգային անվտանգության շահերից ելնելով ձեռնարկված գործողությունները կարող են գործի առարկայի և հասարակության անվտանգության համար լուրջ պոտենցիալ հետևանքների տեսանկյունից գործի դնել էականորեն նվազ երաշխիքներ, քան այլ դեպքերում, արտաքսումը, որը նպատակ է հետապնդում առաջ անցնել ավելի նվազ չարիքից, ինչպիսին է սովորական քրեական գործունեությունը, կարող է քննվել այնպիսի վարույթներում, որոնք անձին տրամադրում են պաշտպանության ավելի բարձր մակարդակ:

46. Այս իմաստով Դատարանը գտնում է, որ կարևոր է պարզել, թե արդյոք առաջին դիմողին արտաքսելու որոշումը հղում չի կատարել փաստական հիմքերին, որոնց վրա այն հիմնված է եղել: Այն պարզապես նախատեսել է կիրառելի իրավական դրույթներ և սահմանել, որ նա «ներկայացրել է լուրջ սպառնալիք ազգային անվտանգությանը». այս եզրակացությունը հիմնված է եղել կոնկրետացված տեղեկության վրա, որը պարունակել է գաղտնի ներքին փաստաթղթեր (տե՛ս վերը՝ կետ 6): Չունենալով նույնիսկ նվազագույն տեղեկություն փաստերի մասին, որոնք հիմք են ծառայել այս գնահատականի համար, առաջին դիմողը չի կարողացել հետագայում ներկայացված բողոքում, ինչպես նաև դատական քննության ժամանակ իր գործը պատշաճ կերպով ներկայացնել Ներքին գործերի նախարարությանը:

47. Այնուհետև Դատարանը նշում է, որ դատական վերանայման փուլում Պլովդիվի շրջանային դատարանը որոշել է՝ քանի որ Ներքին գործերի նախարարությունը ներկայացրել է հաշվետվություն, հիմնված չբացահայտված գաղտնի հսկողության միջոցի վրա, որոնցով հայտարարվում էր, թե առաջին դիմողը ներգրավված է եղել քրեական գործունեության մեջ, փաստերի հետագա քննությունը հնարավոր կամ անհրաժեշտ չի եղել (տե՛ս վերը՝ կետ 14) Այսպիսով, դատարանը չի պարզել գործի կարևոր հանգամանքները. արդյո՞ք իշխանություններն ի վիճակի են եղել ցույց տալ հատուկ փաստերի առկայությունը, որոնք հիմք են ծառայել իրենց գնահատականի համար առ այն, որ առաջին դիմողը վտանգ է ներկայացրել ազգային անվտանգությանը: Վերաքննության փուլում Գերագույն վարչական դատարանը չի հավաքել ապացույցներ, այլ սահմանափակվել է այս առումով հետևյալ հակիրճ պատճառաբանությամբ. Հաստատված է..., որ [առաջին դիմողը] թմրամիջոցների մատակարարման գործում գործել է որպես միջնորդ և պահում է մշտական կապ բուլղարացիների հետ, ովքեր սպառում են թմրամիջոցներ և թունանյութեր...ե: Այն նման հետևության գալու համար մանրակրկիտ չի անդրադարձել ապացուցողական հիմքին և չի քննել առաջին դիմողի մանրամասն ներկայացված հայտարարությունն առ այն, որ իրականում նա ներգրավված չի եղել նան գործունեության մեջ (տե՛ս վերը՝ կետեր 15 և 16): Այս տարրերը հանգեցրել են նրան, որ Դատարանը եզրակացրել է, որ ներպետական դատարանները լոկ սահմանափակվել են առաջին դիմողին արտաքսելու մասին որոշման ձևական քննությամբ (տե՛ս՝ mutatis mutandis, վերոնշյալ Lupsa-ի գործը, կետ 41): Նրանք հրաժարվել են քննել մյուս ապացույցները, որոնցով կհաստատվեին կամ կհերքվեին դիմողի դեմ ներկայացված մեղադրանքները, և հիմնել են իրենց հետևությունները լոկ Ներքին գործերի նախարարության կողմից ներկայացված չհաստատված տեղեկության վրա, որը ստացվել էր առաջին դիմողին գաղտնի հետևելու արդյունքում:

48. Սա առավել խնդրահարույց է այն փաստի տեսանկյունից, որ բուլղարական իրավական համակարգը նման մոնիթորինգին հետևելու համար չի տրամադրում Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածով նախատեսված նվազագույն երաշխիքներ (տե՛ս վերոնշյալ Եվրոպական ինտեգրման և մարդու իրավունքների ասոցիացիան և Ekimdzhiev-ի գործը, կետեր 71‑94): Մասնավորապես՝ բուլղարական օրենքը չի պարունակում բավարար երաշխիքներ, որպեսզի իշխանությունները, որոնք իրականացնում են հետևելու հատուկ միջոցը, հստակ կերպով վերարտադրեն սկզբնական տվյալները գրավոր կերպով (նուն տեղում, կետ 85) և չի նախատեսում պատշաճ ընթացակարգեր, որոնցով կապահովվեր այդ տվյալների պատշաճ պահպանումը (նուն տեղում, կետ 86): Ավելին, տվյալ գործով նյութերը չեն պարունակում որևէ տեղեկություն, որով հնարավոր կլիներ ստուգել` արդյոք գաղտնի հետապնդման միջոցն առաջին դիմողի նկատմամբ կիրառվել է օրինական որոշման հիման վրա և օրինական կարգով, ոչ էլ այս հանգամանքը հաշվի է առնվել դատարանների կողմից դատական վերանայման արդյունքում:

49. Հաշվի առնելով վերը նշված փաստարկները՝ Դատարանը եզրակացնում է, որ թեև առաջին դիմողը ձևական առումով ունեցել է իր արտաքսման մասին որոշումը դատական կարգով վերանայելու հնարավորություն, նա չի ունեցել նվազագույն աստիճանի պաշտպանություն ընդդեմ իշխանությունների կողմից ցուցաբերված կամայականության: Դիմողի ընտանեկան կյանքին միջամտությունն այդ պատճառով, տեղի չի ունեցել «օրենքի պահպանմամբ», կետ 42): Այսպիսով, Դատարանի համար անհրաժեշտ չէ պարզել, թե արդյոք, այս միջամտությունը հետապնդել է օրինական նպատակ, և եթե այդպես է՝ արդյոք, այն համապատասխանել է հետապնդվող նպատակին:

50. Այդ պատճառով, տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտում:

II. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 13-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԽԱԽՏՈՒՄ

51. Դիմողները բողոքել են, որ դատական վերանայման փուլում դատարանները հստակ կերպով չեն քննել հայտարարությունների ճշմարտացիությունը, որոնք ներկայացվել են Ներքին գործերի նախարարության կողմից ընդդեմ առաջին դիմողի և չեն գնահատել նրա արտաքսման անհրաժեշտությունը: Նրանք հիմնվել են Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի վրա` համաձայն որի՝

«Յուրաքանչյուր ոք, ում սույն Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքներն ու ազատությունները խախտվում են, ունի պետական մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունք, նույնիսկ եթե նման խախտումը կատարել են ի պաշտոնե գործող անձիք»

A. Կողմերի դիրքորոշումները

52. Դիմողները հայտարարել են, որ չնայած ներպետական դատարանները դատական վերանայման համար համաձայնվել են քննել առաջին դիմողի բողոքները, նրանք փաստացի հաշվի չեն առել նրա փաստարկները՝ կապված իր արտաքսման օրինականության հետ: Դատական երկու ատյաններն էլ որոշել են, որ Ներքին գործերի նախարարության գնահատականները բավարար են եղել ցույց տալու համար, որ առաջին դիմողը վտանգ է ներկայացրել ազգային անվտանգությանը: Ավելին, դատարանները հրաժարվել են քննել նրա արտաքսման համապատասխանությունը: Այս թերություններից ոչ մեկը չի շտկվել Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքում 2007 թվականին կատարված փոփոխությամբ, նախևառաջ այն բանի համար, որ այդ փոփոխությունը մտել է ուժի մեջ առաջին դիմողի գործի քննությունից հետո, ապա այն չի պարունակել որևէ երաշխիքներ, որ դատարանները չէին ցուցաբերի ձևական մոտեցում: Խնդրի բուն իմաստը ոչ թե արտաքսման մասին որոշման բողոքարկման վարույթի հասանելիության բացակայությունն էր, այլ այն ձևը, որով դատարանները քննել են այդ որոշման օրինականությունը նման վարույթների ընթացքում: Առաջին դիմողի գործով ընդունված մոտեցումը չէր կարող տրամադրել որևէ երաշխիք ընդդեմ կամայական գործողությունների և արդյունավետորեն պահպանել նրա` Կոնվենցիայով նախատեսված իրավունքները:

53. Կառավարության դիրքորոշումները խմբավորված են վերը՝ կետ 35-ում:

B. Դատարանի գնահատականը

1. Ընդունելիությունը

54. Դատարանը գտնում է, որ այս բողոքը հիմնականում անհիմն չէ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով: Ապա նշում է, որ այն անընդունելի չէ նաև որևէ այլ հիմքով: Այդ պատճառով, այն պետք է ճանաչվի ընդունելի:

2. Հանգամանքները

55. 13-րդ հոդվածը երաշխավորում է ներպետական մակարդակով միջոցի առկայություն, որով կապահովվի Կոնվենցիայով նախատեսված իրավունքների և ազատությունների ապահովումը` անկախ այն բանից, թե ինչպես դրանք կարող էին ապահովվել ներպետական իրավական համակարգում: Հոդվածի ազդեցությունն այդպիսով պահանջում է ներպետական միջոցի ապահովում, որը թույլ կտա իրավասու ներպետական մարմնին գործ ունենալ Կոնվենցիայի ներքո ներկայացված բողոքի բուն էության հետ, և տրամադրել պատշաճ լուծում՝ չնայած որ Պայմանավորվող պետություններն իրավունք ունեն որոշելու, թե ինչպես իրենք պետք է իրականացնեն այս դրույթի ներքո իրենց պարտականությունները: Որոշակի հանգամանքներում միջոցների բազմազանությունը, որոնք տրամադրվում են ներպետական օրենսդրությամբ, կարող է բավարարել 13-րդ հոդվածի պահանջները (տե՛ս՝ ի թիվս այլ աղբյուրների, Chahal v. the United Kingdom, 1996թ. նոյեմբերի 15-ի վճիռը, Վճիռների և որոշումների զեկույցներ 1996‑V, էջեր 1869‑70, կետ 145):

56. Միգրացիոն գործերով, երբ առկա է վիճելի հարց առ այն, որ արտաքսումը կարող է խախտել տվյալ անձի ընտանեկան կյանքը, Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածը 8-րդ հոդվածի հետ համատեղ պահանջում է, որ պետություններն անձի համար հնարավորություն ստեղծեն արդյունավետորեն բողոքարկելու արտաքսումը կամ բնակության իրավունք տրամադրելը մերժելու մասին որոշումները և թույլ տան, որպեսզի անձն ունենա բավարար դատավարական իրավունքներ՝ ապահովելով անկախ և անկողմնակալ քննություններ (տե՛ս ` վերոնշյալ Al‑Nashif-ի գործը, կետ 133, հետագա հղումներով).

57. Եթե արտաքսման մասին որոշումը կայացվում է` հիմնվելով ազգային անվտանգության նկատառումների վրա, որոշակի դատավարական սահմանափակումներ իրոք կարող են պահանջվել ապահովելու, որ ազգային անվտանգությանը վնաս չպատճառվի և ցանկացած անկախ վերանայող մարմին կարող է ստիպված տրամադրել հայեցողության լայն շրջանակ գործադիրին: Այնուամենայնիվ, այս սահմանափակումները չեն կարող արդարացնել բոլոր միջոցներին վերջ դնելը, երբ գործադիրը նախընտրում է վեր հանել «ազգային անվտանգության» գաղափարը: Նույնիսկ, երբ ազգային անվտանգության նկատմամբ սպառնալիքն է առաջ քաշվում, արդյունավետ միջոցի երաշխիքը պահանջում է, որպեսզի առնվազն իրավասու վերանայող մարմինը տեղյակ լինի այն պատճառների մասին, որոնց վրա հիմնված են արտաքսման մասին որոշումը, նույնիսկ եթե նման պատճառները հրապարակայնորեն հասանելի չեն: Իշխանությունը պետք է իրավասու լինի մերժելու գործադիրի գնահատականն առ այն, որ առկա է վտանգ ազգային անվտանգությանը, երբ գտնում է, որ դա կամայական է կամ անհիմն: Պետք է առկա լինեն որոշակի մրցակցային վարույթներ, եթե առկա է անվտանգության նկատառումներով հատուկ ներկայացուցչի կարիք: Ավելին, հարցը` արդյոք վիճելի միջոցը կազդի անձի իրավունքների վրա` կապված իր ընտանեկան կյանքը հարգելու հետ և եթե այդպես է՝ ապա` արդյոք առկա է արդարացի հավասարակշռություն հանրային շահի և անձի իրավունքների միջև, դեռ պետք է պարզել (նույն տեղում, կետ 137, հետագա հղումներով վերոնշյալ Chahal-ի գործին):

58. Հաշվի առնելով իր եզրակացությունը 8-րդ հոդվածի առիթով (տես վերը՝ կետ 50)՝ Դատարանը գտնում է, որ դիմողների բողոքը վիճելի է: Այդ պատճառով պետք է պարզել, թե արդյոք նրանք իրենց տիրապետության տակ ունեցել են 13-րդ հոդվածի պահանջներին համապատասխանող միջոց:

59. Ինչպես նշված է վերևում, Al-Nashif-ի գործով Դատարանի վճռից հետո բուլղարական Գերագույն վարչական դատարանը 2003 թվականին փոխել է իր նախադեպային որոշումները և սկսել է քննել բողոքները` կապված ազգային անվտանգության հիմքերով կայացված արտաքսման որոշման վերանայման հետ՝ չնայած Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 46(2) բաժնի շարադրանքին (տե՛ս վերը՝ կետ 25): Իսկապես, արտաքսման մասին որոշումն ընդդեմ առաջին դիմողի տվյալ գործով քննվել է երկու ատյանի դատարանների կողմից: Հարցը, որը Դատարանը պետք է ուղղի այդ պատճառով, ի տարբերություն Al-Nashif գործի, նման վարույթի լոկ հասանելիություն չէ, այլ այն է, թե արդյոք դրանք հանգեցրել են «արդյունավետ միջոցի» 13-րդ հոդվածի իմաստով: Դատարանը կպարզի դա` ստուգելով, թե արդյոք վարույթի ընթացը և այն ձևը, որով դատարանները վերանայել են Ներքին գործերի նախարարության որոշումը, համապատասխանել է այդ դրույթի պահանջներին:

60. Նախևառաջ, Դատարանը նկատում է, որ ներպետական դատարանները, որոնք գործ են ունեցել առաջին դիմողին արտաքսելու մասին որոշման հետ, պատշաճ կերպով չեն ճշտել` արդյոք դա տեղի է ունեցել իրական ազգային անվտանգության հիմքերով, և արդյոք գործադիրը կարող էր ցույց տալ այդ գնահատականի փաստական հիմքը, որ առաջին դիմողը կրել է այդ ռիսկը: Երկրորդ, դիմողը սկզբում չի ստացել որևէ տեղեկություն կապված փաստերի հետ, որոնք ստիպել են գործադիրին տալ նման գնահատական, և հետագայում էլ նա չի ունեցել արդարացի և հիմնավոր հնարավորություն հերքելու համար այդ փաստերը (տե՛ս վերը՝ կետ 13, 14 և 16): Հետևաբար այս վարույթները չեն կարող Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի ներքո դիմողի բողոքի համար համարվել արդյունավետ միջոց:

61. Ավելին, Դատարանը նկատում է, որ ներպետական դատարանները չեն պարզել, թե արդյոք դիմողի ընտանեկան կյանքի նկատմամբ միջամտությունը համապատասխանել է դրված նպատակին: Փոխարենը նրանք որոշել են՝ քանի որ հաստատված է, որ առաջին դիմողի գործն ընկնում է Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 42-րդ և 42a հոդվածների ներքո, իշխանությունները ստիպված էին նրան արտաքսել (տե՛ս վերը՝ կետեր 14 և 16):

62. Այնուամենայնիվ, համաձայն Դատարանի հաստատված նախադեպային որոշումների, 13-րդ հոդվածով պահանջվող արդյունավետ միջոցն այն է, որ ներպետական մարմինը գործը քննի պարզելու համար Կոնվենցիայի ներքո ներկայացված բողոքի բուն էությունը: Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի ներքո առաջ եկող գործերում դա նշանակում է, որ այս մարմինը պետք է իրականացնի հավասարակշիռ քննություն`պարզելու, թե արդյոք դա հանգեցրել է նրանց իրավունքների արդարացի սահմանափակման (տե՛ս՝ mutatis mutandis, Smith and Grady v. the United Kingdom, թիվ 33985/96 և 33986/96, կետեր 136‑38, ՄԻԵԴ 1999-VI; Peck v. the United Kingdom, թիվ 44647/98, կետեր 105 և 106, ՄԻԵԴ 2003-I և Hatton and Others v. the United Kingdom [GC], թիվ 36022/97, կետեր 140 և 141, ՄԻԵԴ 2003‑VIII): Գործոնները, որոնք տեղին են այս իմաստով, վերջերս խմբավորվել են Դատարանի the Նner v. the Netherlands ([GC], թիվ 46410/99, ՄԻԵԴ 2006‑XII գործով 57-59 կետերում):

63. Քանի որ տվյալ գործով ներպետական դատարանների մոտեցումը Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի համատեքստում Դատարանի կողմից կարևորվող գործոնների լույսի ներքո դիմողի դեմ միջոցների քննությունը մերժելու վերաբերյալ չի բավարարել այս պահանջները, Դատարանը գտնում է, որ դատական վերանայումը չի ապահովել, որպեսզի դիմողները կարողանային պատշաճ կերպով ապացուցել իրենց իրավունքները` իրենց ընտանեկան կյանքը հարգելու հետ կապված (տե՛ս՝ mutatis mutandis, Peev v. Bulgaria, թիվ 64209/01, կետեր 72 և 73, 2007 թ. հուլիսի 26): Դրանք, այդ պատճառով, 13-րդ հոդվածի իմաստով չեն հանգեցրել արդյունավետ միջոցի:

64. Հաշվի առնելով վերը նշված բացթողումների ծավալը՝ Դատարանը գտնում է, որ դատական վերանայման գործընթացը տվյալ գործով չի բավարարել Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի պահանջներին: Որևէ այլ միջոց Կառավարության կողմից չի առաջարկվել:

65. Այդ պատճառով տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի խախտում:

III. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ ԹԻՎ 7 ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ 1-ԻՆ ՀՈԴՎԱԾԻ ՎԻՃԵԼԻ ԽԱԽՏՈՒՄ

66. Առաջին դիմողը բողոքել է առ այն, որ իրեն արտաքսելիս նա չի ունեցել թիվ 7 արձանագրության 1-ին հոդվածով նախատեսված երաշխիքներից օգտվելու հնարավորություն: Համաձայն այդ հոդվածի.

«1. Որևէ պետության տարածքում օրինական կարգով բնակվող օտարերկրացին չի կարող այնտեղից արտաքսվել այլ կերպ, քան ի կատարումն օրենքին համապատասխան ընդունված որոշման: Նա պետք է հնարավորություն ունենա՝

(ա).փաստարկներ ներկայացնելու իր արտաքսման դեմ,

(բ). վերանայել տալու իր գործը և

(գ). այդ նպատակով ներկայացվելու իրավասու մարմնին կամ այդ մարմնի նշանակած մեկ կամ մի քանի անձանց:

(2). Օտարերկրացին կարող է արտաքսվել նախքան սույն հոդվածի 1-ին կետի «ա», «բ» և «գ» ենթակետերում նշված իր իրավունքների իրականացումը, եթե արտաքսումն անհրաժեշտ է ի շահ հասարակական կարգի կամ պատճառաբանվում է պետական անվտանգության նկատառումներով»:

A. Կողմերի դիրքորոշումները

67. Առաջին դիմողը հայտարարել է, որ ստուգման ենթակա տեղեկության բացակայությունը, որը կհանգեցներ այնպիսի եզրակացության, որ իր արտաքսումն իրոք հիմնված է եղել ազգային անվտանգության նկատառումների վրա, նշանակում է, որ այն տեղի չի ունեցել «օրենքով նախատեսված կարգով»: Նրա կարծիքով, իր գործն այս իմաստով համեմատելի է վերոնշյալ Lupsa-ի գործի հետ:

68. Կառավարության դիտարկումները ներկայացված են վերը՝ 35-րդ կետում:

B. Դատարանի գնահատականը

1. Ընդունելիություն

69. Դատարանը գտնում է, որ այս բողոքն ակնհայտորեն անհիմն չէ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով: Ապա նկատում է, որ այն անընդունելի չէ նաև այլ հիմքերով: Այդ պատճառով այն պետք է ճանաչվի ընդունելի:

2. Հանգամանքները

70. Արտաքսման ժամանակ, ի հավելումն Կոնվենցիայի 3-րդ, 8-րդ և 13-րդ հոդվածներով նախատեսված պաշտպանության, Թիվ 7 արձանագրությունը վավերացրած պետության տարածքում օրինական բնակվող օտարերկրացիներն օգտվում են 1-ին հոդվածով նախատեսված հատուկ երաշխիքներից (տե՛ս՝ վերոնշյալ Lupsa-ի գործը, կետեր 51 և 52; Kaya v. Romania, թիվ 33970/05, կետեր 51 և 52, 2006թ. հոկտեմբերի 12 և Bolat v. Russia, թիվ 14139/03, կետ 76, ՄԻԵԴ 2006‑XI (քաղվածքներ)):

71. Al-Nashif-ի գործով Դատարանն այդ հոդվածի ներքո քննություն չի իրականացրել, քանի որ քննարկվող դեպքը Բուլղարիայի նկատմամբ տեղի է ունեցել մինչև դրա օրինական ուժի մեջ մտնելը (2001 թվականի փետրվարի 1) (տե՛ս վերոնշյալ Al-Nashif-ի գործը, կետ 133 in limine): Այնուամենայնիվ, տվյալ գործով առաջին դիմողի արտաքսման որոշումը կայացվել է 2005 թվականի հունիսի 8-ին և կատարվել է 2005 թվականի հունիսի 9-ին: Դատարանը, այդ պատճառով, պետք է որոշի, թե արդյոք, այն բավարարել է այդ հոդվածով նախատեսված տարբեր պահանջներ:

72. Դատարանը նկատում է, որ առաջին երաշխիքի հիման վրա անձը չի կարող արտաքսվել՝ բացառությամբ «օրենքին համապատասխան կայացված որոշման հիման վրա»:

73. Դատարանն արդեն իսկ գտել է, որ առաջին դիմողի արտաքսումը Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի 2-րդ կետի իմաստով տեղի չի ունեցել «օրենքի հիման վրա»: Հաշվի առնելով այն, որ այս արտահայտությունը նույնաբովանդակ է Կոնվենցիայի և դրա արձանագրությունների հետ (տե՛ս՝ mutatis mutandis, Amuur v. France, 1996թ. հունիսի 25-ի վճիռը, Զեկույցներ 1996‑III, էջ 850, կետ 50; Steel and Others v. the United Kingdom, 1998թ. սեպտեմբերի 23-ի վճիռը, կետ Զեկույցներ 1998‑VII, էջ 2742, կետ 94 և Hashman and Harrup v. the United Kingdom [GC], թիվ 25594/94, կետ 34 in fine, ՄԻԵԴ 1999‑VIII), Դատարանը չի կարող պարզապես եզրակացնել, որ այս արտաքսումը չի համապատասխանել Թիվ 7 արձանագրության 1-ին հոդվածի վերը նշված պահանջին (տե՛ս՝ վերոնշյալ Lupsa-ի գործը, կետեր 56 և 57 և Kaya-ի գործը, կետեր 56 և 57):

74. Դատարանը պետք է նաև որոշի, թե արդյոք առաջին դիմողի նկատմամբ կիրառված միջոցները բավարարել են այդ հոդվածի 1-ին կետում նախատեսված մյուս պահանջները, թե՝ ոչ: Այս իմաստով նա նկատում է, որ ներպետական դատարանները հրաժարվել են հավաքել այն ապացույցները, որոնք հաստատում էին կամ հերքում արտաքսման համար հիմք հանդիսացած որոշման հիմքում ընկած հայտարարությունները. դրանք պարզապես իրականացրել են այս որոշման ձևական քննություն, որի արդյունքում առաջին դիմողը չի կարողացել հասնել նրան, որ տեղի ունենա իր արտաքսման դեմ ներկայացվող հանգամանքների արդարացի քննություն և վերանայում՝ հակասելով 1-ին կետի (b) ենթակետին (տե՛ս՝ mutatis mutandis, վերոնշյալ Lupsa-ի գործը, ,,58‑60 և Kaya-ի գործը, կետեր 58‑60):

75. Վերջապես Դատարանը նկատում է, որ առաջին դիմողի արտաքսումը տեղի է ունեցել 2005 թվականի հունիսի 9-ին, այսինքն՝ այն օրը, երբ նա տեղեկացել է այս որոշման մասին (տե՛ս վերը՝ կետ 7): Դա կապված է Օտարերկրացիների մասին 1998 թվականի օրենքի 44(4) կետի հետ, որը նախատեսում է, որ արտաքսման որոշումները պետք է անմիջապես ի կատար ածվեն (տե՛ս վերը՝ կետ 19): Դիմողը, այսպիսով, կարողացել է բողոքարկել իր դեմ կիրառված միջոցները միայն մեկ անգամ` Բուլղարիայի տարածքից դուրս գտնվելիս:

76. Թիվ 7 արձանագրության 1-ին հոդվածի երկրորդ կետը թույլ է տալիս դա, սակայն միայն որպես առաջին կետում նախատեսված ընդհանուր կանոնից բացառություն առ այն, որ համապատասխան անձինք պետք է կարողանան իրականացնել իրենց իրավունքները 1-ին կետի ներքո մինչև երկրից արտաքսվելը: Այս բացառությունը թույլատրելի է, եթե արտաքսումը «անհրաժեշտ է» «հասարակական կարգի շահերից ելնելով» կամ «հիմնված է ազգային անվտանգության նկատառումների վրա»:

77. Դատարանն արդեն գտել է, որ առաջին դիմողի արտաքսումը հիմնված չի եղել ազգային անվտանգության իրական հիմքերի վրա (տե՛ս վերը՝ կետ 43): Այդ պատճառով Դատարանը կարիք չունի լրացուցիչ պարզելու, թե արդյոք 1-ին հոդվածի 1-ին կետի ներքո իր իրավունքից օգտվելու հնարավորությունից մինչև արտաքսումը դիմողին զրկելը եղել է անհրաժեշտ և տեղին: Այդ պատճառով բացառության առաջին մասը կիրառելի չի եղել:

78. Ինչ վերաբերում է բացառության երկրորդ մասին, Դատարանը նկատում է, որ Թիվ 7 արձանագրության բացատրական հաշվետվության մեջ նշված է, որ «Պետությունը հասարակական կարգի վրա հիմնվելով օտարերկրացուն արտաքսելիս մինչև [1-ին հոդվածի 1-ին կետի ներքո] վերջինիս կողմից իրավունքներից օգտվելը, պետք է կարողանա ցույց տալ, որ այս բացառիկ միջոցն անհրաժեշտ է եղել բացառիկ դեպքում կամ բացառիկ կատեգորիայի գործերով»: Երբ գնահատվում է` արդյոք դա տեղի է ունեցել, պետք է «հաշվի առնել պատշաճության սկզբունքը, որն ամրագրված է [Դատարանի] նախադեպային որոշումներում» (տե՛ս վերը՝ կետ 31): Տվյալ գործով Կառավարությունը չի ներկայացրել որևէ փաստարկ, որը կհամոզեր Դատարանին, որ դա այդպես է եղել: Գործի նյութերում չկա որևէ բան, որ ցույց կտար, թե իրոք անհրաժեշտ է եղել արտաքսել առաջին դիմողին մինչև նա կկարողանար վիճարկել այդ միջոցը:

79. Այդ պատճառով Դատարանը եզրակացնում է, որ առաջին դիմողը պետք է հնարավորություն ունենար իրականացնելու իր՝ 1-ին հոդվածի 1-ին կետում նախատեսված իրավունքը` մինչև Բուլղարիայից արտաքսվելը: Այնուամենայնիվ, դա տեղի չի ունեցել:

80. Արդյունքում Դատարանը գտնում է, որ առաջին դիմողի արտաքսումը չի բավարարել Կոնվենցիայի թիվ 7 արձանագրության 1-ին կետի տարբեր պահանջներին: Այդ պատճառով տեղի է ունեցել այդ դրույթի խախտում:

IV. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ

81. Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածի համաձայն՝

«Եթե Դատարանը գտնում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի կամ դրան կից Արձանագրությունների խախտում, իսկ համապատասխան Բարձր պայմանավորվող կողմի ներպետական իրավունքն ընձեռում է միայն մասնակի հատուցման հնարավորություն, ապա Դատարանը որոշում է, անհրաժեշտության դեպքում, տուժած կողմին արդարացի փոխհատուցում տրամադրել»:

Վնասը

82. Դիմողները պահանջել են 60000 եվրո (յուրաքանչյուրը՝ 20000 եվրո)՝ ոչ նյութական վնասի փոխհատուցման դիմաց, որն առաջացել է Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտման արդյունքում: Նրանք հայտարարել են, որ իրենց ֆիզիկական բաժանումն առաջ է բերել միայնակության և անհուսության զգացում: Երկրորդ դիմողը ստիպված է եղել իր ամուսնու արտաքսումից հետո մեկ տարի շարունակ ընդունել հանգստացնող դեղամիջոցներ: Առաջին դիմողի և նրա դստեր միջև հարաբերությունները լուրջ վնաս են կրել նրանց բաժանման հետևանքով: Դա ավելի է սրվել այն փաստով, որ երրորդ դիմողը տառապել է էպիլեպսիայով, որն ավելի է վատթարացել հոր բացակայությամբ առաջացած սթրեսի արդյունքում: Ողջ ընտանիքի՝ Թուրքիայում բնակվելու տարբերակը կենսունակ չէր, քանի որ այնտեղ, ի տարբերություն Բուլղարիայի, երրորդ դիմողի էպիլեպսիայի համար անհրաժեշտ թանկարժեք դեղամիջոցները չէին տրամադրվի անվճար: Ավելին, ո՛չ երկրորդ, ո՛չ էլ երրորդ դիմողները, չէին խոսում թուրքերեն:

83. Դիմողները պահանջել են 5000 եվրո՝ Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածը խախտելու դիմաց: Նրանք նշել են, որ առաջին դիմողին արտաքսելու որոշումը դատարանի կողմից լոկ ձևականորեն քննելն առաջացրել է իրենց մեջ անարդարության զգացում և նվաստացրել է իրենց: Ապա առաջին դիմողը պահանջել է 10000 եվրո՝ Թիվ 7 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտման դիմաց հիմնականում միևնույն հիմքով:

84. Կառավարությունը չի ներկայացրել մեկնաբանություններ դիմողների պահանջների վերաբերյալ:

85. Դատարանը գտնում է, որ բոլոր երեք դիմողներն առաջին դիմողի արտաքսման հետևանքով կարող էին սթրեսի ենթարկված լինել և խիստ անհանգստացած լինել իրենց ընտանեկան կյանքի ապօրինի և չհիմնավորված խեղման համար: Դա ավելի է խորացել միջոցների ոչ արդյունավետ լինելու պատճառով, որոնցով առաջին դիմողը փորձել է վիճարկել իր արտաքսումը, ինչպես նաև՝ արտաքսման գործընթացում պատշաճ միջոցների բացակայության պատճառով: Հաշվի առնելով իր տիրապետության տակ եղած նյութերը և ղեկավարվելով Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածով պահանջվող անկողմնակալությամբ՝ Դատարանը որոշում է տրամադրել առաջին դիմողին 10000 եվրո, երկրորդ դիմողին՝ 6000 եվրո և երրորդ դիմողին՝ 6000 եվրո գումար: Այդ գումարներին պետք է գումարվեն ցանկացած հարկեր, որ կարող են առաջանալ:

Ծախսերը և ծախքերը

86. Դիմողները պահանջել են 2730 եվրո գումարի վերադարձ, որը նրանք ծախսել են Դատարանում փաստաբանի ծառայություններից օգտվելու համար: Նրանք խնդրել են Դատարանին, որպեսզի 700 եվրո տրամադրվի անմիջապես իրենց, իսկ 2030 եվրոն՝ փաստաբաններ՝ պրն Մ. Էքիմջիևի և տկն Ք. Բոնչևայի բանկային հաշիվներին: Դիմողները, ապա, պահանջել են 28 եվրո փոստային և գրասենյակային ծախսերի դիմաց, որը ևս պետք է փոխանցվի փաստաբանի բանկային հաշվին:

87. Կառավարությունը չի ներկայացրել որևէ մեկնաբանություն դիմողների պահանջների վերաբերյալ:

88. Համաձայն Դատարանի նախադեպային որոշումներին՝ դիմողները կարող են ստանալ ծախսերի և ծախքերի փոխհատուցում, միայն եթե ցույց են տալիս, որ դրանք իրականում և անհրաժեշտաբար առաջացել են և հիմնավորված են: Տվյալ գործով, հաշվի առնելով իր տիրապետության տակ եղած տեղեկությունները և վերը նշված չափանիշը, և նկատելով, որ դիմողներին տրամադրվել է 850 եվրո, որպես իրավական օգնություն, Դատարանը որոշում է, որ տեղին է տրամադրել նրանց 1500 եվրո՝ ներառյալ ցանկացած հարկեր, որ կարող են առաջանալ: Այդ գումարից 700 եվրոն պետք է տրամադրվի անմիջապես դիմողներին, իսկ 800 եվրոն՝ նրանց փաստաբաններ՝ պրն Մ. Էքիմջիևի և տկն Ք. Բոնչևայի բանկային հաշիվներին:

Տուգանային տոկոսներ

89. Դատարանը նպատակահարմար է գտնում, որպեսզի տուգանային տոկոսը գանձվի Եվրոպական կենտրոնական բանկի կողմից սահմանած փոխառության միջին տոկոսադրույքի վրա՝ հավելած երեք տոկոս:

ՎԵՐՈԳՐՅԱԼԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ

Հայտարարում է գանգատի մնացած մասն ընդունելի:

Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտում:

Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի խախտում:

Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիային կից Թիվ 7 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում:

Վճռում է, որ

(a) պատասխանող պետությունը տվյալ վճիռը Կոնվենցիայի 44-րդ հոդվածի 2-րդ կետին համապատասխան օրինական ուժ ստանալու օրվանից երեք ամսվա ընթացքում դիմողներին պետք է վճարի հետևյալ գումարները բուլղարական լևերով` վճռի կայացման օրը կիրառելի տոկոսադրույքով.

10000 (տաս հազար) եվրո առաջին դիմողին՝ ոչ նյութական վնասի դիմաց՝ գումարած ցանկացած կիրառելի հարկ, ընդհանուր 6000 եվրո (վեց հազար) երկրորդ դիմողին ոչ նյութական վնասի դիմաց՝ գումարած ցանկացած կիրառելի հարկ,

6000 (վեց հազար) եվրո երրորդ դիմողին ոչ նյութական վնասի դիմաց՝ գումարած ցանկացած կիրառելի հարկ, 1500 (հազար հինգ հարյուր) եվրո բոլոր երեք դիմողներին ծախսերի և ծախքերի դիմաց՝ գումարած ցանկացած կիրառելի հարկ: Այս գումարից 700 (յոթ հարյուր) եվրոն պետք է վճարվի անմիջապես դիմողներին, իսկ 800 (ութ հարյուր) եվրոն՝ դիմողների փաստաբաններ պրն Մ. Էքիմջիևի և տկն Բոնչևայի բանկային հաշիվներին:

(b) վերը նշված երեք ամսվա ժամկետը լրանալիս և մինչև կատարումը տոկոսները պետք է վճարվեն Եվրոպական կենտրոնական բանկի կողմից սահմանած փոխառության միջին տոկոսադրույքի հիման վրա՝ հավելած երեք տոկոս:

Մերժում է դիմողների՝ արդարացի փոխհատուցման պահանջի մնացած մասը:

Կատարված է անգլերենով և գրավոր. հրապարակվել է 2008 թվականի ապրիլի 24-ին՝ Դատարանի կանոնների 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերին համաձայն:

Կլաուդիա Վեստերդիեք Քարտուղար

Պիեր Լորենցեն Նախագահ