ԹԱՐԱԽԵԼՆ ԸՆԴԴԵՄ ՇՎԵՅՑԱՐԻԱՅԻ ԳՈՐԾՈՎ
Վ Ճ Ի Ռ
ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ
4 նոյեմբերի 2014թ.
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի Մեծ Պալատը, հետևյալ կազմով՝
Դին Սփիլման, նախագահ,
Ջոզեֆ Կասադեվալ,
Գիդո Ռայմոնդի,
Մարկ Վիլիգեր,
Իսաբել Բեռռո-Լեֆիվ,
Անդրաս Սաջո,
Լեդի Բիանկո,
Նոնա Ցոցորիա,
Իշիլ Կարակաս,
Նիբոյսա Վուչինիչ,
Ջուլիա Լաֆրանք,
Լինոս-Ալեքսանդր Սիցիլյանոս,
Հելեն Քելեր,
Անդրե Պոտոկի,
Փոլ Լիմինս,
Հելենա Ջադերբլում,
Փոլ Մահոնի, դատավորներ,
և Լորենս Ըրլի, իրավախորհրդատու,
2014թ. փետրվարի 12-ին և սեպտեմբերի 10-ին կայացած դռնփակ նիստերում կայացրեց հետևյալ վճիռը, որն ընդունվեց նույն ամսաթվին:
ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ
1. Վարույթը հարուցվել է 2012թ. մայիսի 10-ին ,Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի («Կոնվենցիա») 34-րդ հոդվածի համաձայն Աֆղանստանի ութ քաղաքացիների (միասին՝ «դիմողներ»)՝ պրն Գոլաջան Թարախելի(«առաջին դիմող»)` ծնված 1971թ., նրա կնոջ՝ տկն Մարիամ Հաբիբի («երկրորդ դիմող»)` ծնված 1981թ. և նրանց վեց անչափահաս երեխաների՝ Արեզոյի` ծնված 1999թ., Մոհամմադի` ծնված 2001թ., Նազանինի` ծնված 2003թ., Շիբայի` ծնված 2005թ., Զեյնաբի` ծնված 2008թ. և Ամիր Հասսանի` ծնված 2012թ. (բոլորը բնակվում են Lausanne-ում), կողմից ընդդեմ Շվեյցարիայի Համադաշնության բերված գանգատի (թիվ 29217/12) հիման վրա:
2. Դիմողներին ներկայացրել է Արտաքսված անձանց իրավական օգնություն տրամադրող ծառայության (Service d’Aide Juridique aux Exilռs – SAJE) անունից հանդես եկող տկն Քլոե Բրեգնարդ Էկոֆֆեյը: Շվեյցարիայի կառավարությունը («Կառավարություն») ներկայացրել է պետության լիազոր ներկայացուցիչ, Արդարադատության դաշնային գրասենյակի միջազգային մարդու իրավունքների պաշտպանության բաժնի ղեկավար պրն Ֆրենկ Սչուրմաննը:
3. Վկայակոչելով Կոնվենցիայի 3-րդ և 8-րդ հոդվածները` դիմողները գլխավորապես պնդել են, որ Իտալիա վերադարձվելու դեպքում նրանք կենթարկվեն անմարդկային և նվաստացնող վերաբերմունքի` հաշվի առնելով առանց կեցության վայրի մնալու կամ անմարդկային և նվաստացնող պայմաններում վերջիններիս տեղավորելու վտանգը: Իրենց կարծիքով վտանգն առաջանում էր անհատական այնպիսի երաշխիքների բացակայությունից, որոնք առնչվում էին այն հարցի հետ, թե ինչպես են նրանց ընդունելու Իտալիայում` նկատի ունենալով այդ երկրում ապաստան հայցողների ընդունման կառուցակարգերի հետ կապված համակարգային թերությունները:
Կոնվենցիայի 13-րդ և 3-րդ հոդվածների համաձայն` դիմողներն այնուհետ պնդել են, որ շվեյցարական իշխանությունները բավարար կերպով չեն ուսումնասիրել նրանց անձնական դրությունը և հաշվի չեն առել նրանց` առանձին որպես ընտանիք վերցրած վիճակը:
4. 2012թ. հունիսի 25-ին գանգատն ուղարկվել է Կառավարությանը:
5. 2013թ. սեպտեմբերի 24-ին Պալատը, որին հանձնվել էր գանգատը, հետևյալ կազմով` Գույդո Ռայմոնդին, Դանուտե Ջոսիենեն, Պեր Լորենզեն, Անդրաս Սաջոն, Իսիլ Կարակասը, Նեբոջսա Վուկինիկը, և Հելեն Կելլերը` որպես դատավորներ, և Սթենլի Նեսմիթը` որպես Բաժանմունքի քարտուղար, ընդդատությունը զիջեց Մեծ Պալատին, ինչին կողմերից ոչ մեկը չառարկեց (Կոնվենցիայի 30-րդ հոդված և Դատարանի Կանոնակարգի 72-րդ կանոն): Մեծ Պալատի կազմն որոշվեց Կոնվենցիայի 26-րդ հոդվածի 4-րդ և 5-րդ կետերի և 24-րդ կանոնի համաձայն: Գանգատի քննարկման վերջին փուլերում փոխարինող դատավորներ Պոլ Լեմմենսին և Նոնա Ցոցորիային` գործի հետագա քննությանը մասնակցելու անկարողության պատճառով (Կանոն 24, կետ 3), փոխարինեցին դատավորներ Ինետա Զիեմելը և Պեր Լորենզեն:
6. Դիմողները և Կառավարությունը գործի ըստ էության և ընդունելիության վերաբերյալ երկուստեք ներկայացրել են գրավոր առարկություններ (Կանոն 59, կետ 1): Ի լրումն, ներկայացվել են նաև Դատարանի նախագահի կողմից որպես երրորդ կողմ հրավիրված Իտալիայի, Դանիայի, Շվեդիայի, Նորվեգիայի և Միացյալ Թագավորության կառավարությունների, ինչպես նաև Երեխաների պաշտպանության, Մասնավոր իրավունքների վերաբերյալ խորհրդատվական կենտրոնի (the AIRE Centre), Փախստականների և արտաքսվածների հարցերով եվրոպական խորհրդի (ECRE) և Միջազգային համաներում (Amnesty International) կազմակերպությունների գրավոր դիտողությունները (Կոնվենցիայի հոդված 36, կետ 2 և Կանոն 44, կետ 3): Իտալիայի կառավարությանը նույնպես հրավիրել են մասնակցելու լսումներին:
7. 2014թ. փետրվարի 12-ին Ստրասբուրգում, Մարդու Իրավունքների Դատարանի շենքում տեղի է ունեցել հրապարակային նիստը (Կանոն 59, կետ 3):
Դատարանում ներկայացել են`
(a) Կառավարության անունից`
պրն Ֆ. Սչուրմանն, Դաշնային ոստիկանության և արդարադատության վարչության Արդարադատության դաշնային գրասենյակի Միջազգային մարդու իրավունքների պաշտպանության բաժնի ղեկավար, Կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ,
պրն Բ. Դուբեյ, Դաշնային ոստիկանության և արդարադատության վարչության Արդարադատության դաշնային գրասենյակի Եվրոպական իրավունքի և Շենգենի/Դուբլինի համակարգի ներդաշնակեցման բաժնի ղեկավարի տեղակալ, իրավախորհրդատու,
տկն Դ. Սթեյգեր Լեուբա, Դաշնային ոստիկանության և արդարադատության վարչության Արդարադատության դաշնային գրասենյակի Միջազգային մարդու իրավունքների պաշտպանության բաժնի տեխնիկական խորհրդական, իրավախորհրդատու,
պրն Ջ. Հորնի, Դաշնային ոստիկանության և արդարադատության վարչության Միգրացիայի դաշնային գրասենյակի Դուբլինի համակարգի բաժնի ղեկավարի տեղակալ, իրավախորհրդատու,
տկն Վ. Հոֆեր, Դաշնային ոստիկանության և արդարադատության վարչության Միգրացիայի դաշնային գրասենյակի Իտալիայի Ներքին գործերի նախարարության հետ կապերի համար պատասխանատու ,Դուբլինե-ի համակարգի աշխատակից, իրավախորհրդատու,
(b) դիմողի անունից`
տկն. Բրեգնարդ Էկոֆֆեյ կետ SAJE-ի ղեկավար, իրավախորհրդատու,
տկն Կ.Պովլակիչ, խորհրդական
(c) Իտալիայի կառավարության անունից (երրորդ կողմ)՝
տկն Պ.Ակարդո,Կառավարության լիազոր ներկայացուցչի տեղակալ
պրն Գ.Մաուրո Պելլեգրինի, Կառավարության լիազոր ներկայացուցչի տեղակալ:
Դատարանը լսել է պրն Սչուրմաննի, պրն Հորնիի, տկն Բրեգնարդ Էկոֆֆեյի, տկն Պովլակիչի և տկն Ակարդոյի հարցերը և նաև նրանց պատասխանները դատավորների կողմից արված հարցադրումներին:
ՓԱՍՏԵՐ
I. ԳՈՐԾԻ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ
8. Գործի փաստերը հնարավոր է ներկայացնել հետևյալ կերպ:
9. Չհստակեցված ամսաթվին առաջին դիմողն Աֆղանստանից տեղափոխվել է Պակիստան, որտեղ նա հանդիպել է և հետագայում ամուսնացել երկրորդ դիմողի հետ: Զույգն այնուհետ տեղափոխվել է Իրան, որտեղ նրանք ապրել են շուրջ տասնհինգ տարի:
10. Չհստակեցված ամսաթվին զույգը և նրանց երեխաները Իրանից տեղափոխվել են Թուրքիա, իսկ այնտեղից էլ` նավով Իտալիա: Իտալիայի ոստիկանության կողմից իրականացված քննության արդյունքների և Իտալիայի կառավարության գրավոր դիտողություններին կցված նույնականացման ձևաթղթերի համաձայն՝ դիմողները (զույգը և նրանց ավագ հինգ երեխաները) 2011թ. հուլիսի 16-ին ափ են իջել Calabria-ի նավահանգիստում և կեղծ փաստաթղթեր ներկայացնելուց հետո անմիջապես ենթարկվել նույնականացման EURODAC ընթացակարգին (նրանց լուսանկարել են և մատնահետքեր վերցրել): Նույն օրը զույգը և նրանց հինգ երեխաները տեղափոխվել են Stignano-ի (Reggio Calabria-ի մարզ) քաղաքային իշխանությունների կողմից տրամադրված կացարան, որտեղ նրանք գտնվել են մինչև 2011թ. հուլիսի 26-ը: Վերջիններիս իրական ինքնությունը հաստատվելու օրը նրանք տեղափոխվել են Puglia-ի շրջանի Bari-ի Ապաստան հայցողների ընդունման կենտրոն (Centro di Acoglienza per Richiedenti Asilo, "CARA"):
11. Ըստ դիմողների` կենտրոնում ապրելու պայմանները վատ վիճակում էին գտնվում, մասնավորապես` հաշվի առնելով համապատասխան սանիտարական հարմարությունների պակասը և մեկուսանալու անհնարինությունը, ինչպես նաև կենտրոնում գտնվող մյուս անձանց միջև տիրող անարգալից մթնոլորտը:
12. 2011թ. հուլիսի 28-ին դիմողներն առանց թույլտվության լքել են Bari-ի CARA-ն: Նրանք այնուհետ ճանապարհորդել են Ավստրիա, որտեղ 2011թ. հուլիսի 30-ին նրանց կրկին անգամ գրանցել են EURODAC համակարգում: Նրանք ապաստան հայցելու դիմում են ներկայացրել Ավստրիայում, որը մերժվել է: 2011թ. օգոստոսի 1-ին Ավստրիան խնդրագիր է ներկայացրել Իտալիային` դիմողներին իրենց հսկողության տակ վերցնելու պահանջով: 2011թ. օգոստոսի 17-ին Իտալիան պաշտոնապես ընդունել է այդ խնդրագիրը: Չհստակեցված ամսաթվին դիմողները ճանապարհորդել են Շվեյցարիա: 2011թ. նոյեմբերի 14-ին Ավստրիայի իշխանությունները տեղեկացրել են Իտալիայի իրենց գործընկերներին, որ փոխանցումը տեղի չի կարող ունենալ, քանի որ դիմողներն անհետացել են:
13. 2011թ. նոյեմբերի 3-ին դիմողներն ապաստան հայցելու դիմում են ներկայացրել Շվեյցարիայում:
14. 2011թ. նոյեմբերի 15-ին առաջին և երկրորդ դիմողները հարցազրույց են տվել Միգրացիայի դաշնային գրասենյակին ("the FMO"), որի ժամանակ նշել Իտալիայում ապրելու պայմանների դժվարին լինելու մասին, ինչպես նաև այն մասին, որ առաջին դիմողների համար հնարավոր չէ այնտեղ գործ գտնել:
15. 2011թ. նոյեմբերի 22-ին FMO-ն դիմել է Իտալիայի իշխանություններին` դիմողներին իրենց հսկողության տակ վերցնելու խնդրանքով: Շվեյցարիայի և Իտալիայի կառավարություններն իրենց համապատասխան դիտողություններում համաձայնել են, որ Իտալիան լռելյայն ընդունել է այդ խնդրագիրը:
16. 2012թ. հունվարի 24-ի որոշմամբ FMO-ն մերժել է դիմողների ապաստան հայցելու դիմումը և կարգադրել վերջիններիս արտաքսել Իտալիա: Վարչական մարմինը գտել է, որ «Իտալիայում ապրելու դժվար պայմանները չեն կարող արտաքսման կարգադրությունը դարձնել կատարման ոչ ենթակա» որ «ուստի Իտալիայի իշխանությունները պետք է աջակցություն ցուցաբերեին դիմողներին» և որ «Շվեյցարիայի իշխանություններն իրավասու չեն ստանձնել Իտալիայի իշխանությունների դերը»: Այդ նկատառումներից ելնելով` FMO-ն եզրակացրել է, որ «գործում առկա չէ որևէ մի հանգամանք, որը կարող էր վկայել Իտալիա վերադարձվելու դեպքում դիմողների կյանքին սպառնացող վտանգի մասին»:
17. 2012թ. փետրվարի 2-ին դիմողները բողոք են ներկայացրել Դաշնային վարչական դատարան: Ի հիմնավորումն իրենց բողոքի` դիմողները պնդել են, որ Իտալիայում ապաստան հայցողների ընդունման պայմանները չեն համապատասխանում Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի պահանջներին և որ դաշնային իշխանությունները բավարար կերպ չեն քննարկել վերջիններիս` այդ հարցի կապակցությամբ ներկայացված բողոքը:
18. 2012թ. փետրվարի 9-ի վճռով Դաշնային վարչական դատարանը մերժել է դիմողների բողոքը` ամբողջությամբ անփոփոխ թողնելով FMO-ի որոշումը: Դատարանը գտել է, որ «թեև որոշակի թերություններ են առկա եղել ընդունման և սոցիալական ապահովության կարգավորման հարցերում, և իշխանությունները կամ մասնավոր բարեգործական կազմակերպություններն ոչ միշտ է, որ [կարող են] հոգ տանել ապաստան հայցողների մասին», գործում առկա չէ որևէ ապացույց, որը կարող է «հերքել այն կանխավարկածը, որ Իտալիան կատարել է միջազգային հանրային իրավունքի համաձայն ստանձնած իր պարտավորությունները»: Դիմողների վարքագծի վրա ավելի կոնկրետ շեշտադրում անելով` դատարանը վճռել է, որ «Շվեյցարիա ճանապարհորդելու մասին որոշում կայացնելիս նրանք հնարավորություն չեն տվել Իտալիայի իշխանություններին [դիմողների] իրավիճակի վերաբերյալ կատարել իրենց պարտավորությունները»:
19. 2012թ. մարտի 13-ին դիմողները խնդրել են FMO-ին վերսկսել վարույթը և Շվեյցարիայում ապաստան հայցողի կարգավիճակ իրենց շնորհել: Նրանք պնդել են, որ կոնկրետ իրենց դեպքը մանրակրկիտ կերպով չի ուսումնասիրվել: FMO-ն այդ դիմումը վերահասցեագրել է Դաշնային վարչական դատարանին, որն էլ վերադասակարգել է այն որպես 2012թ. փետրվարի 9-ի վճռի «վերանայման դիմում» և այնուհետ մերժել 2012թ. մարտի 21-ին կայացված իր վճռով այն հիմքով, որ դիմողները չեն ներկայացրել որևէ նոր հիմքեր, որոնք նրանք հնարավորություն չեն ունեցել ներկայացրել նախորդ դատավարության ընթացքում: Դիմողները հիմնավորել են իրենց դիմումը գլխավորապես Իտալիայում մնալու փորձի հիման վրա և այն փաստի, որ իրենց երեխաները ներկայումս հաճախում են Շվեյցարիայի դպրոց:
20. 2012թ. մայիսի 10-ի նամակով, որը Քարտուղարությունը ստացել է մայիսի 15-ին, դիմողները դիմել են սույն Դատարանին և խնդրել կիրառել միջանկյալ միջոց` Շվեյցարիայից պահանջելով դատավարության տևողության ընթացքում իրենց չարտաքսել Իտալիա:
21. 2012թ. մայիսի 18-ով թվագրված ֆաքսով Քարտուղարությունը տեղեկացրել է Շվեյցարիայի կառավարության լիազոր ներկայացուցչին, որ Բաժանմունքի նախագահի պաշտոնակատարը, որին սույն գործը մակագրվել է, Դատարանի Կանոնակարգի 39-րդ կանոնի համաձայն` որոշում է կայացրել ցուցում տալ Շվեյցարիայի կառավարությանը` ըստ որի դիմողները չպետք է արտաքսվեն Իտալիա՝ Դատարանի կողմից գործը քննելու տևողության ընթացքում:
III. ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ
...
35. Դուբլինի II կանոնակարգը վերջերս փոխարինվել է 2013թ. հունիսի 26-ի Եվրոպական խորհրդարանի և Խորհրդի թիվ 604/2013 կանոնակարգով (,Դուբլինե-ի III կանոնակարգ), որը կոչված է ,Դուբլինե-ի համակարգն էլ ավելի արդյունավետ դարձնել, ինչպես նաև ուժեղացնել ,Դուբլինե-ի ընթացակարգի հետ գործ ունեցող անձանց իրավական երաշխիքները: Կանոնակարգի նպատակների մեջ է մտնում երաշխավորել, որպեսզի ընտանիքները միասին մնան՝ միևնույն ժամանակ ուշադրություն դարձնելով առանց մեծահասակների հսկողության մնացած անչափահասների և հատուկ պաշտպանություն պահանջող այլ անձանց կարիքներին: ...
Հոդված 6
Անչափահասների համար նախատեսված երաշխիքները
«1. Սույն կանոնակարգով սահմանված բոլոր ընթացակարգերի հետ կապված երեխայի շահերը պետք է գտնվեն անդամ պետությունների առաջնային ուշադրության կենտրոնում:
...
3. Երեխայի լավագույն շահերը գնահատելիս անդամ պետությունները պետք է սերտորեն համագործակցեն միմյանց հետ և, մասնավորապես, հաշվի առնեն հետևյալ գործոնները`
(ա) ընտանիքի վերամիավորման հնարավորությունները,
(բ) անչափահասների բարեկեցությունը և սոցիալական զարգացումը,
(գ) ապահովության և անվտանգության նկատառումները, այդ թվում՝ այն դեպքերում, երբ անչափահասը կարող է մարդկանց թրաֆիկինգի զոհի կարգավիճակում հայտնվելու վտանգի առջև կանգնած լինի,
(դ) անչափահասի հայացքները` հաշվի առնելով նրա տարիքը և հասունությունը»:
...
ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ՀԱՐՑԵՐ
...
I. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 3-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄ
A. Կողմերի փաստարկները
1. Դիմողները
57. Դիմողները պնդել են, որ Իտալիայում ապաստան հայցողների ընդունման կառուցակարգերն ունեին համակարգային թերություններ, որոնք վերաբերում էին հետևյալին. ընդունման հաստատություններ մուտք գործելու թույլտվություն ստանալու հետ կապված դժվարությունների հետ, որոնք վերագրվում էին նույնականացման ընթացակարգի երկարատևության, այդ հաստատությունների տեղավորման կարողություններին, որոնք դիմումատուները բոլոր պարագայում գնահատել են որպես անբավարար, և հասանելի հաստատություններում բնակվելու պայմանների անբավարար լինելուն: Ի պաշտպանություն իրենց փաստարկների` դիմումատուները հղում են կատարել հետևյալ կազմակերպությունների կատարած ուսումնասիրություններին. Փախստականների հարցերով շվեյցարական խորհուրդ (SFH-OSAR)` Ընդունման պայմանները` Իտալիայում. ապաստան հայցողների ներկայիս վիճակի և շահառուների պաշպանության, մասնավորապես` Դուբլինի ընթացակարգով վերադարձված անձանց վերաբերյալ, Բերն, 2013թ. հոկտեմբեր (,SFH-OSAR-ի հաշվետվություն»), PRO ASYL, Maria Bethke, Dominik Bender, Փախստականների վիճակը Իտալիայում (Zur Situation von FlՖchtlingen in Italien), 2011թ. փետրվարի 28, www.proasyl.de (,PRO ASYL-ի հաշվետվություն»), Ճիզվիտ փախստականների համար ծառայություն-Եվրոպա (JRS), Դուբլինի II երկրների մասին տեղեկատվական թերթիկներ: Երկիր. Իտալիա, 2011թ. նոյեմբեր (,JRS-ի հաշվետվություն»), ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի գրասենյակ, ՄԱԿ ՓԳՀ-ի հանձնարարականը Իտալիայում փախստականների պաշտպանության կարևոր հարցերի մասին, 2012թ. հուլիս (,ՄԱԿ ՓԳՀ-ի հանձնարարական»), Նիլս Մուիժնիկսի զեկույցը, Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատար, հրապարակվել է 2012թ. սեպտեմբերի 18-ին՝ 2012թ. հուլիսի 3-ից մինչև 6-ն ընկած ժամանակահատվածում Իտալիա կատարած նրա այցին հաջորդիվ (,2012թ. Մարդու իրավունքների հանձնակատարի զեկույց»), և Դուբլինի II կանոնակարգի կիրառման հարցերով տեխնիկական համագործակցության եվրոպական ցանց, Դուբլինի II կանոնակարգի Իտալիայի վերաբերյալ ազգային զեկույց, 2012թ. դեկտեմբերի 19 (,Դուբլինի II ցանցի 2012թ. զեկույց»):
(a) Նույնականացման ընթացակարգի երկարատևությունը
58. Դիմողները պնդել են, որ CARA-ների կամ SPRAR-ի ցանցին (Sistema di protezione per richiedenti asilo e rifugiati) պատկանող հաստատություններում տեղավորվելու ապաստան հայցողների իրավունքը «ուժի մեջ է [մտնում] այն բանից հետո միայն», երբ ոստիկանությունը պաշտոնապես գրանցում է ապաստան հայցելու դիմումը (verbalizzazione): Նրանք վիճարկել են, որ պրակտիկայում հնարավոր էին դեպքեր, երբ մի քանի շաբաթ կամ նույնիսկ մի քանի ամիսներ անցնեին շահագրգիռ անձի կողմից ոստիկանության գլխավոր գրասենյակի ներգաղթի վարչությանը հաղորդում ներկայացնելու և դիմումը գրանցելու միջև: Միևնույն ժամանակ, շահագրգիռ անձինք անօթևան էին: Դիմողները պնդել են, որ այդ փաստի վրա պաշտոնապես հղում է կատարվել Ֆրանկֆուրտի վարչական դատարանի 2013թ. հուլիսի 9-ի վճռում ..., SFH-OSAR-ի և Սահմանամերձ-Եվրոպա կազմակերպության կողմից ներկայացված տեղեկատվության հիման վրա: Ուստի, նրանց կարծիքով, որոշակի թերություններ կային օրենքով նախատեսված վարչական ընթացակարգի կատարման հետ կապված: Դիմողներն ընդունել են, որ, այնուամենայնիվ, իրավիճակը մի փոքր տարբերվում էր Դուբլինի կանոնակարգի համաձայն Իտալիա վերադարձված ապաստան հայցողների դեպքում, ովքեր տեսականորեն կարող էին մուտք գործել անմիջապես ոչ միայն CARA-ներին կամ SPRAR-ին պատկանող հաստատություններ, այլ նաև՝ քաղաքային իշխանությունների կողմից տրամադրված և 2008-2013թթ. Փախստականների եվրոպական հիմնադրամի (ERF) ֆինանսավորմամբ իրականացված ծրագրերով կառուցված հաստատություններ:
(b) Ընդունման հաստատությունների կարողությունները
59. Դիմողներն ընդունել են, որ ERF-ի կողմից ֆինանսավորվող հաստատությունները նախատեսված էին Դուբլինի կանոնակարգի համաձայն տեղափոխված անձանց համար, սակայն պնդել են, որ դրանցում առկա տեղերը չէին բավարարում տեղափոխվածների պահանջներին: Վկայակոչելով SFH-OSAR-ի զեկույցը` նրանք պնդել են, որ 2012թ. ընթացքում միայն 220 տեղ էր հասանելի ընդհանուր թվով 3551 տեղափոխվածների համար, որոնցից 2,981-ը տեղափոխվել էր Շվեյցարիայից:
60. Ինչ վերաբերում է CARA-ներին և SPRAR-ին պատկանող հաստատություններում հասանելի տեղերին` դիմողները պնդել են, որ ,Դուբլինե-ի ընթացակարգով վերադարձված անձանց համար դժվար էր մուտք գործել այդ հաստատություններ:
61. Ինչ վերաբերում է SPRAR-ի ցանցին պատկանող հաստատություններին, դիմողները, կրկին հղում կատարելով SFH-OSAR-ի զեկույցին, պնդել են, որ այնտեղ պահվող անձանց միայն 5 տոկոսն էր 2012թ. ընթացքում տեղափոխվել Դուբլինի կանոնակարգի համաձայն, և որ այդ անձանց միայն 6,5 տոկոսը եկել են Շվեյցարիայից, չնայած այդ պետությունից դեպի Իտալիա տեղափոխումները կազմել են ընդհանուր ,Դուբլինե-ի համակարգի տեղափոխումների 85 տոկոսը: Դիմողներն այստեղից հետևություն են արել, որ ,Դուբլինե-ի ընթացակարգով վերադարձված անձանց մեծ մասը մնացել են առանց կացարանի: Նրանք ավելացրել են, որ համաձայն SFH-OSAR-ի՝ բազմաթիվ դեպքեր են արձանագրվել, երբ Իտալիայից տեղափոխված ընտանիքներ միասին չեն տեղավորվել:
62. Դիմողները նաև տվյալներ են ներկայացրել, որոնք ընդհանուր առմամբ վերաբերել են ապաստան հայցողների բնակարանային պայմաններին՝ անկախ այն հանգամանքից, թե նրանք ,Դուբլինե-ի ընթացակարգով վերադարձված անձինք էին թե՝ ոչ: Այդ կապակցությամբ նրանք պնդել են, որ 34115 ապաստան հայցելու դիմումներ են ներկայացվել Իտալիայում 2011 թվականին և 15715՝ 2012 թվականի ընթացքում, որոնց թիվը ավելացել է 2013 թվականին: Համաձայն SFH-OSAR-ի զեկույցի` 2012թ. Իտալիայում բնակվել են 64000 փախստականներ: Ըստ նույն աղբյուրի՝ 2012թ. CARA-ներում առկա են եղել միայն 8000 տեղ, և հերթագրվածների ցուցակն էլ այնքան երկար էր, որ դիմողների մեծ մասն իրատեսական հեռանկար չուներ այնտեղ տեղավորվելու:
63. Ինչ վերաբերում է SPRAR-ին պատկանող հաստատություններին, ապա SFH-OSAR-ի զեկույցում նշվել է, որ հասանելի տեղերի թիվը հավասար էր 4800, իսկ 5000 մարդ էլ հերթագրվածների ցուցակում էր: Նույն զեկույցում նշվել է, որ համաձայն երկու այլ կազմակերպությունների (Caritas և JRS)` SPRAR-ի հաստատություններում (առավել ևս, որ այնտեղ մնալու առավելագույն ժամկետը վեց ամիս էր) տեղավորված անձանց միայն 6 տոկոսին է հաջողվել աշխատանք գտնել և որպես մասնագետ իր տեղը գտնել իտալական հասարակությունում:
64. Ինչ վերաբերում է քաղաքային իշխանությունների կողմից կառավարվող տեղավորման կենտրոններին, որոնք ազատ էին ցանկացած անձի համար, ով դժվարին վիճակում էր հայտնվել և ոչ միայն ապաստան հայցողների համար, ապա հասանելի տեղերի քանակը նույնպես անհրաժեշտից շատ քիչ էր: Համաձայն SFH-OSAR-ի զեկույցի՝ Հռոմում կար 1300 տեղ, երբ հերթագրվածների ցուցակը հավասար էր 1000-ի և հերթին սպասելու միջին ժամկետն էլ երեք ամիս էր: Միլանում առկա էր միայն 400 տեղ և ընտանիքները միմյանցից պարբերաբար բաժանվում էին: Դիմողները նաև ավելացրել են, որ չնայած ճշմարիտ էր, որ քաղաքային որոշ իշխանություններ ընտանիքներին ապահովում էին սոցիալական բնակարաններով, տեղերի քանակը հստակորեն անբավարար էր, իսկ հերթագրվածների ցուցակում սպասելու ժամկետն էլ՝ շուրջ տաս տարուն հավասար: Կրոնական հաստատությունների և ՀԿ-ների կողմից տրամադրվող հարմարեցումներն էլ չէին կարող բավարարեին պահանջարկը: Վերջապես, ապաստան հայցողների համար նաև հասանելի չէին մասնավոր բնակարանները, քանի որ Իտալիայի տնտեսության պայմաններում՝ աճող գործազրկության հետ միասին, նրանք անկարող էին աշխատանք գտնել:
65. Ամփոփելով` դիմողները պնդել են, որ տարբեր կարգի ընդունման հաստատություններում տեղերի պակասի պատճառով մեծ թվով ապաստան հայցողներ, այդ թվում՝ փոքր երեխաներ ունեցող ընտանիքներ, ստիպված էին անօրինական կարգով ապրել առողջության համար վնասակար վայրերում և այլ ժամանակավոր կացարաններում կամ պարզապես՝ փողոցներում: Որպես օրինակ՝ SFH-OSAR-ի զեկույցի համաձայն՝ 1200-1700 մարդ անկայուն կերպով ապրում է Հռոմում, իսկ 2300-2800 մարդ էլ ընդհանուր առմամբ քնում է Իտալիայի փողոցներում:
(c) Հասանելի հաստատություններում ապրելու պայմանները
66. Դիմողները վիճարկել են, որ CARA-ների պայմանները մասնավորապես հակասում էին Ընդունման հանձնարարականի դրույթներին: Նրանք նաև հղում էին կատարում Սահմանամերձ-Եվրոպա կազմակերպության ստացած տվյալներին, համաձայն որի` Trapani-ի (Սիցիլիա) CARA-ներում հինգ կամ վեց մարդու հասնում էր 15 քմ տարածք և նրանք ստիպված էին քնել ներքնակների վրա՝ հատակին: Այդ կենտրոնները նաև անբավարար սանիտարական հարմարություններ ունեին և զուրկ էին մեկուսանալու hնարավորությունից: Վերջին այդ խնդիրը նույնիսկ պարբերաբար հանդիպում էր CARA-ներում և մեծ հաշվով բացասական ազդեցություն ուներ երեխաների համար` հատկապես, երբ ընտանիքի միավորը տրոհվում էր, ինչը, օրինակ, հաճախ հանդիպում էր Միլանում: Ըստ առկա տեղեկությունների՝ Mineo-ի (Սիցիլիա) CARA-ում գտնվող անձինք իրենց կարիքները հոգալու համար գումար չեն ստացել, սանիտարական հարմարությունները վատ վիճակում են գտնվել, առողջապահության մատչելիությունն անբավարար էր, իսկ հանցավորությունը և մարմնավաճառությունն էլ տարածված բնույթ էր կրում:
67. Իրենց դիտողություններում դիմողները մասնավորապես վկայակոչել են 2012թ. ՄԱԿ ՓԳՀ-ի հանձնարարականը և 2012թ. Մարդու իրավունքների հանձնակատարի զեկույցը: Նրանք նաև մեծ ուշադրություն են դարձրել այն փաստին, որ Ֆրանկֆուրտի վարչական դատարանը իր 2013թ. հուլիսի 9-ի վճռով ..., որոշել է, որ Իտալիա վերադարձվելու դեպքում ապաստան հայցողների 50 տոկոսը կարող են կանգնել վատ վերաբերմունքի ենթարկվելու վտանգի առջև, որը պայմանավորված է ընդունման պայմաններով և չի համապատասխանում Եվրոպական հանձնարարականներին:
68. Վերջապես, դիմողները պնդել են, որ Շվեյցարիայի կառավարությունը չի ներկայացրել մի որևէ փաստաթուղթ, որը կապացուցեր այն փաստը, որ որոշակի փորձեր են կատարվել դիմողներին հսկողության տակ վերցնելու հարցով կոնկրետ լուծում գտնելու առումով: Նրանք պնդել են, որ նվազագույն երաշխիքներ ապահովելու պահանջ չէր ներկայացվել Իտալիայի իշխանություններին և վերջիններս որևէ հավաստիացումներ չեն տվել առ այն, որ դիմողներին կապահովեն պատշաճ պայմաններով և նրանց ընտանիքն էլ չի տրոհվի: Նրանք նաև պնդել են, որ Bari-ի CARA-ում, որտեղ Իտալիայում իրենց գտնվելու ժամանակ նրանք երկու օր մնացել էին, ապրելու պայմաններն անընդունելի էին, մասնավորապես՝ հաշվի առնելով մեկուսանալու անհնարինությունը և դրանով պայմանավորված բռնությունը:
2. Կառավարությունը
(a) Նույնականացման ընթացակարգի երկարատևությունը
69. Կառավարությունը չի անդրադարձել նույնականացման ընթացակարգի երկարատևության վերաբերյալ դիմողների կողմից նշված դժվարությունների հարցին:
(b) Ընդունման հաստատությունների կարողությունները
70. Ինչ վերաբերում է ընդունման հաստատությունների կարողություններին, Կառավարությունը պնդել է, որ ERF-ի կողմից ֆինանսավորվող հաստատություններում 235 տեղ հատկացված էր Դուբլինի կանոնակարգի համաձայն վերադարձման ենթակա ապաստան հայցողներին: Կառավարությունը այնուհետ նշել է, որ SPRAR-ի ցանցի կարողությունը 2014-2016թթ. ընթացքում ավելացվելու է 16000 տեղով: Կառավարությունը գլխավորապես հղում է կատարել 2012թ. ՄԱԿ ՓԳՀ-ի հանձնարարականին և 2012թ. Մարդու իրավունքների հանձնակատարի զեկույցին, ինչպես նաև վերևում մեջբերված Դատարանի Mohammed Hussein-ի գործով վճռին և նույն հարցին վերաբերող հաջորդիվ որոշումներին (Daytbegova and Magomedova v. Austria (dec.), թիվ 6198/12, 2013թ. հունիսի 4, Abubeker v. Austria and Italy (dec.), թիվ 73874/11, 2013թ. հունիսի 18, Halimi v. Austria and Italy (dec.), թիվ 53852/11, 2013թ. հունիսի 18, Miruts Hagos v. the Netherlands and Italy (dec.), թիվ 9053/10, 2013թ. օգոստոսի 27, Mohammed Hassan and Others v. the Netherlands and Italy (dec.), թիվ 40524/10, 2013թ. օգոստոսի 27, և Hussein Diirshi and Others v. the Netherlands and Italy (dec.), թիվ 2314/10, 2013թ. սեպտեմբերի 10):
(c) Հասանելի հաստատություններում ապրելու պայմանները
71. Ինչ վերաբերում է հասանելի հաստատություններում ապրելու պայմաններին, Կառավարությունը կրկին անգամ հղում է կատարել 2012թ. ՄԱԿ ՓԳՀ-ի հանձնարարականին և 2012թ. Մարդու իրավունքների հանձնակատարի զեկույցին` պնդելով, որ հիմքեր չկային ենթադրելու, որ Ընդունման հանձնարարականը կարող է պարբերաբար խախտվել Իտալիայի կողմից: Կառավարությունը ավելացրել է, որ իրենց հայտնի չէ ,Դուբլինե-ի ընթացակարգի մեջ մտնող որևէ մի պետություն, որը որպես կանոն մերժում է Իտալիա վերադարձողներին և որ ի տարբերություն M.S.S.-ի գործի ո՛չ ՄԱԿ ՓԳՀ-ը և ո՛չ էլ Մարդու իրավունքների հանձնակատարը չեն փորձել որպես երրորդ կողմ մասնակցեն սույն գործի քննությանը:
72. Հղում կատարելով դիմողների յուրահատուկ դեպքին` Կառավարությունը պնդել է, որ 2011թ. նոյեմբերի 22-ին FMO-ն դիմում է ներկայացրել Իտալիայի իշխանություններին` խնդրելով վերջիններիս հսկողության տակ վերցնել դիմողներին` համաձայն Դուբլինի կանոնակարգի 17-րդ հոդվածի: Հստակ որևէ պատասխան չի ստացվել Կանոնակարգի 18-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված երկամսյա ժամկետում. Կառավարության պնդմամբ դա կարելի է ընդունել որպես համաձայնության անուղղակի նշան, ինչպիսի գործելակերպը սովորութային բնույթ է ունեցել այդ ժամանակ Շվեյցարիայի և Իտալիայի միջև:
73. Այդ ժամանակվանից ի վեր պրակտիկան փոփոխություն է ենթարկվել և Իտալիան ներկայումս հստակ կերպով պատասխանում է Շվեյցարիայի կողմից ներկայացվող այդ կարգի դիմումներին:
74. Ընդհանուր առմամբ, ,Դուբլինե-ի ընթացակարգի շրջանակում տեղափոխումը այնպիսի մի միջոց էր, որը նախագծվել էր երկար ժամանակ առաջ և չէր օգտագործվել արտակարգ իրավիճակում, որպեսզի հնարավոր լիներ հաշվի առնել հատուկ պաշտպանություն պահանջող այնպիսի անձանց, ինչպես օրինակ՝ փոքր երեխաներ ունեցող ընտանիքների դրությունը՝ մինչև նրանց մուտք գործելը Իտալիայի տարածք: Այս ոլորտում Իտալիայի իշխանությունների հետ համագործակցությունը դրական արդյունք է տվել, ինչը մասնավորապես պայմանավորված էր Իտալիայի Ներքին գործերի նախարարության ,Դուբլինե-ի վարչությունում Շվեյցարիայի հետ կապերի համար պատասխանատու աշխատակցի առկայության փաստով: 2013թ. սկսած` Իտալիայի իշխանությունները նոր գործելակերպ են որդեգրել, ըստ որի` ապաստան հայցողին հսկողության տակ վերցնելու վերաբերյալ որոշում կայացնելու հետ միասին պետք է նշվի նշանակման վայրի օդանավակայանը և ընդունման հաստատությունը:
75. Ամեն դեպքում, 2014թ. փետրվարի 12-ի նիստի ժամանակ Կառավարությունը պնդել է, որ Իտալիայի իշխանությունները տեղեկացրել են նրանց, որ Իտալիա վերադարձվելու դեպքում դիմողներին տեղավորելու են Bologna-ի ERF-ի կողմից ֆինանսավորվող կենտրոնում: Կառավարությունը չի ներկայացրել լրացուցիչ որևէ մանրամասներ Իտալիայի իշխանությունների կողմից ձեռնարկված տեղափոխման նախապատրաստական աշխատանքների և փաստացի ընդունման պայմանների մասին:
3. Երրորդ կողմ հանդիսացող Իտալիայի, Նիդերլանդների, Շվեդիայի, Նորվեգիայի և Միացյալ Թագավորության կառավարությունների և Երեխաների պաշտպանության, Մասնավոր իրավունքների վերաբերյալ խորհրդատվական կենտրոն (the AIRE Centre), Փախստականների և արտաքսվածների հարցերով եվրոպական խորհուրդ (ECRE) և Միջազգային համաներում (Amnesty International) կազմակերպությունների գրավոր դիտողությունները
(a) Նույնականացման ընթացակարգի երկարատևությունը
76. Իտալիայի կառավարության գրավոր դիտողությունների համաձայն՝ 2008թ. հունվարի 28-ի թիվ 25/2008 հրամանագրի 20-րդ հոդվածի հիման վրա միջազգային պաշտպանության կարիքն ունեցող անձինք կարող են նույնականացման համար պահանջվող ժամկետի ընթացքում հարմարեցվել CARA-ներում, այսինքն՝ մինչև այդ անձանց ապաստան հայցելու դիմումի գրանցելը (քսան օրը չգերազանցող ժամկետում) և տարածքային հանձնաժողովի կողմից այդ դիմումն ուսումնասիրվելը (երեսունհինգ օրը չգերազանցող ժամկետում): Դիմումի բավարարման դեպքում նրանք իրավունք էին ստանում մուտք գործել SPRAR-ի կենտրոններ: Միաժամանակ, 2005թ. մայիսի 30-ի թիվ 140/2005 հրամանագրի 6-րդ հոդվածը սահմանում է, որ այն դեպքերում, երբ հիմնավորվում է, որ SPRAR-ի կենտրոններում չկա բավարար տեղեր, ապաստան հայցողները, ովքեր կարող են ապացուցել, որ չունեն ապրուստի որևէ միջոց, իրավունք ունեն մնալ CARA-ներում: Իտալիայի կառավարությունը չի ներկայացրել տեղեկատվություն որևէ մի դեպքի առթիվ, երբ ապաստան հայցողները ստիպված են եղել մի քանի շաբաթ կամ նույնիսկ ամիսներ սպասել մինչև հնարավորություն կստանային մնալ CARA-ում՝ անկախ այն հանգամանքից, թե նրանց ինքնությունը հաստատվել էր դրանից առաջ կամ հետո: Սակայն Իտալիայի կառավարությունը պնդել է, որ ապաստան հայցելու դիմումների ուսումնասիրման միջին ժամկետը 72 օր էր կազմում 2012 թվականին և 92 օր՝ 2013 թվականին: Ժամկետի տևողությունը կապված էր այն հանգամանքից, որ քանի որ ամեն մի ապաստան հայցողի՝ տարածքային հանձնաժողովի հետ հարցազրույցը պետք է մեկ ժամից պակաս չլիներ, տաս հանձնաժողովներից յուրաքանչյուրը գործնականում չէին կարող օրական տաս դիմումից ավել ուսումնասիրել: 2013թ. սեպտեմբերի 4-ին ուժի մեջ մտած օրենքը (թիվ 97/2013) հնարավորություն ընձեռեց տարածքային հանձնաժողովներում լրացուցիչ բաժիններ ստեղծել` արագացնելու համար ապաստան հայցելու դիմումների քննությունը:
77. Շվեյցարիայի կառավարության հետ միասին՝ երրորդ կողմ հանդիսացող այլ կառավարությունները և կազմակերպություններն այս խնդրի գործնական տեսանկյունից մեկնաբանություն չեն ներկայացրել:
(b) Ընդունման հաստատությունների կարողությունները
78. Ներկայացված իր գրավոր դիտողություններում Իտալիայի կառավարությունը բացատրել է, որ 2013թ. սեպտեմբերի 17-ի հրամանագրով Ներքին գործերի նախարարությունը որոշել է կրկնապատկել SPRAR-ի ցանցի ընդհանուր կարողությունը՝ 2014-2016թթ. ժամանակահատվածի վերջում այն հասցնելով 16000 տեղի: Ներկայումս այդ ցանցն ունի 9630 տեղ, որից 1230-ը ստեղծվել է հրամանագիրն ուժի մեջ մտնելուց հետո: Բացի այդ, 2013թ. հոկտեմբերի 7-ի շրջաբերականով Սիցիլիայի տարածաշրջանի պրեֆեկտներից պահանջվել է լրացուցիչ կացարանային հարմարություններ գտնել փախստականների համար, այդ թվում՝ մասնավոր հատվածում: Մինչ օրս, շուրջ քառասուն այդպիսի հաստատություններ են հայտնաբերվել, որոնք ընդհանուր թվով 1834 տեղ են ապահովում, մինչդեռ մյուս վեց հաստատությունները պատրաստ են շահագործման հանձնելու համար՝ փախստականների ներհոսքը աճելու դեպքում: 2013թ. առաջին վեց ամիսների ընթացքում 14184 ապաստան հայցելու դիմումներ են ներկայացվել (2013թ. հունիսի 15-ի դրությամբ): Վերջապես, 2014թ. փետրվարի 12-ի նիստի ընթացքում Իտալիայի կառավարության ներկայացուցիչը վերջին երկու տարիների ընթացքում գրանցված ապաստան հայցելու դիմումների թվի աճը բնութագրել է որպես ,աղետալի իրավիճակ»:
79. Նիդերլանդների, Շվեդիայի, Նորվեգիայի և Միացյալ Թագավորության կառավարություններն ըստ էության համաձայնել են Շվեյցարիայի կառավարության տեսակետի հետ: Ինչպես և Շվեյցարիայի կառավարությունը, նրանք նշել են, որ, ի տարբերություն Հունաստանի դեպքի, ՄԱԿ ՓԳՀ-ն կոչ չէր արել դադարեցնել որոշակի խոցելի խմբերին Իտալիա տեղափոխելու գործընթացը:
80. Շվեդիայի կառավարությունը նշել է, որ Իտալիան և Ապաստան հայցողներին աջակցելու եվրոպական կենտրոնը (EASO) 2013թ. հունիսի 4-ին ստորագրել են Աջակցության հատուկ ծրագիրը, որի նպատակն էր բարելավել ապաստան հայցողների ընդունման պայմանները: Բացի այդ, ,Դուբլինե-ի ընթացակարգով Իտալիա վերադարձված անձինք հանդիսացել են երկու երկրների միջև տեղեկատվության համակարգված փոխանակման առարկա, ինչը խոցելի անձանց և հատկապես առանց մեծահասակների հսկողության մնացած անչափահասների դեպքում համակողմանի բնույթ էր կրում:
81. Միացյալ Թագավորության կառավարությունը նշել է, որ դիմողների կողմից վկայակոչված զեկույցները, այդ թվում՝ PRO ASYL-ի զեկույցը, իրականում տիրող իրավիճակի մասին իրենց գնահատականներում հաճախ տարբերակում չեն դնում «ապաստան հայցողների», «ճանաչված փախստականների» և «մերժում ստացած ապաստան հայցողների» միջև: Այդպիսի տարբերակումը կարևոր դեր ունի, սակայն քանի որ Ընդունման հանձնարարականը կիրառվել է միայն այն ապաստան հայցողների նկատմամբ, ում կարգավիճակը, ըստ էության, ժամանակավոր էր, մինչդեռ Որակավորման հանձնարարականը, որը կիրառվել է փախստականների նկատմամբ, վերջիններիս՝ աշխատանքի, կրթության և սոցիալական ապահովության հասանելիության տեսակետից հավասարեցրել է քաղաքացիներին: Հետևաբար, այս զեկույցներում ներառված տվյալները թյուր պատկեր են ստեղծում: Որպես օրինակ՝ Միացյալ Թագավորության կառավարությունը նշել է, որ SFH-OSAR-ի զեկույցը քննադատել է Հռոմի՝ Tor Marancia-ի ապաստանում տիրող պայմանները՝ ընդունելով, որ այդ ապաստանում հարմարեցվել են ճանաչված փախստականի կարգավիճակ ունեցող աֆղան տղամարդիկ:
82. Երեխաների պաշտպանության կազմակերպությունը համակարծիք է դիմողների հետ, որ Իտալիայում ապաստան հայցողներին տեղավորելու կարողություններն ակնհայտորեն անբավարար էին՝ պնդելով, որ այդ հանգամանքը հատկապես ծանր հետևանքներ կարող էր ունենալ երեխաների համար, որոնց մի մասը ստիպված էր ապրել անօրինական կարգով զբաղեցրած շինություններում և առողջության համար վնասակար այլ կացարաններում: Ոչ կառավարական այդ կազմակերպությունը վկայակոչել է SFH-OSAR-ի զեկույցում հրապարակված տեղեկատվությունը:
(c) Հասանելի հաստատություններում ապրելու պայմանները
83. Ինչպես և դիմողները, Երեխաների պաշտպանության կազմակերպությունը՝ վկայակոչելով SFH-OSAR-ի զեկույցը, պնդել է, որ մի շարք ընտանիքներ, որոնք Իտալիա են վերադարձվել Դուբլինի կանոնակարգի հիման վրա, միմյանցից առանձնացվել են ընդունման հաստատություններ ժամանելուն պես, մասնավորապես՝ դա վերաբերում էր CARA-ներին: Միլանում այս պրակտիկան նույնիսկ պարբերական բնույթ էր կրում: Իր դիտողություններում Երեխաների պաշտպանության կազմակերպությունը ընդգծել է «երեխայի լավագույն շահեր» հասկացությունը, ինչպես որ այն սահմանված է Երեխայի իրավունքների մասին 1989թ. նոյեմբերի 20-ի ՄԱԿ-ի կոնվենցիայում, ինչպես նաև նշել է, որ «Դուբլինե-ի ընթացակարգով վերադարձված անձանց գործերով երեխաների սոցիալական և հուզական զարգացումը պետք է վճռորոշ գործոն հանդիսանա նրանց, լավագույն շահերը» գնահատելու համար: Ոչ կառավարական կազմակերպությունը մասնավորապես նշել է Դուբլինի III կանոնակարգի 6-րդ հոդվածը, որն ուժի մեջ է մտել 2014թ. հունվարի 1-ին (տե՛ս վերևում՝ 35-րդ պարբերությունը):
84. Երեխաների պաշտպանության կազմակերպությունը մասնավորապես ընդգծել է ՄԱԿ-ի Երեխայի իրավունքների կոմիտեի կողմից ընտանեկան միջավայրի պաշտպանությանը հատկացվող կարևորությունը, և վկայակոչել է երեխաների, մասնավորապես՝ միգրանտների անազատության մեջ պահելու պայմանների վերաբերյալ Դատարանի նախադեպային իրավունքը: Ամփոփելով` նրանք Դատարանից խնդրել են արգելել երեխաներին վերադարձնել Իտալիա` հաշվի առնելով առողջության համար այն վնասակար պայմանները, որում ապաստան հայցողները այնտեղ հայտնվում են:
85. Մասնավոր իրավունքների վերաբերյալ խորհրդատվական կենտրոնը, Փախստականների և արտաքսվածների հարցերով եվրոպական խորհուրդը և Միջազգային համաներում կազմակերպությունը նույնպես վկայակոչել են «երեխայի լավագույն շահեր» հասկացությունը և նշել, որ երեխաները պետք է փոխանցվեն Եվրոպական միության մեկ այլ անդամ պետություն, եթե դա բխում է նրանց լավագույն շահերից:
86. Իտալիայի կառավարությունը 2014թ. փետրվարի 12-ի նիստին հաստատել է, որ դիմողների՝ Bari-ի CARA ժամանելուց անմիջապես առաջ հայտնի են դարձել այնտեղ տեղի ունեցած բռնության որոշ դրվագների մասին: Սակայն նրանք չեն ընդունել, որ ապաստան հայցողների ընտանիքները պարբերաբար տրոհվել են: Դա տեղի է ունեցել միայն մի քանի դեպքերում և այն էլ՝ շատ կարճ ժամանակահատվածում՝ առաջին օրերի ընթացքում, երբ ապաստան հայցողները հսկողության տակ էին վերցվում և հաստատվում էր նրանց ինքնությունը: Իրենց դիտողություններում նրանք նշել են, որ այն ապաստան հայցողները, որոնք ըստ Իտալիայի իշխանությունների՝ պատկանում էին խոցելի կատեգորիայի, որի տակ էին ընկնում նաև դիմողները, քանի որ վերջիններս երեխաներ ունեցող ընտանիք էին հանդիսանում, հսկողության տակ էին վերցվում SPRAR-ի համակարգի շրջանակում, որը նրանց ապահովում էր կեցավայրով, սննդով, բժշկական օգնությամբ, իտալերենի դասընթացներ հաճախելու, սոցիալական ծառայություններից օգտվելու, իրավական բնույթի խորհրդատվություն ստանալու, մասնագիտական վերապատրաստում անցնելու, արհեստներ ուսուցանելու հնարավորությամբ, և աջակցում սեփական բնակարան գտնելու հարցերում:
B. Դատարանի գնահատականը
87. Դատարանն ի սկզբանե նշում է, որ, Շվեյցարիայի կառավարության պնդմամբ, եթե դիմողները վերադարձվեն Իտալիա, նրանք պետք է հարմարեցվեն Bologna-ի հաստատությունում, որը մտնում է ERF-ի կողմից ֆինանսավորվող ցանցի մեջ (տե՛ս վերևում՝ 75-րդ պարբերությունը): Եթե նույնիսկ ենթադրենք, որ այս գործոնը հարց է առաջացնում Կոնվենցիայի 37-րդ հոդվածի 1-ին կետի «բ» կամ «գ» ենթակետերի տեսանկյունից, Դատարանը գտնում է, որ այդ հարցը պետք է ուսումնասիրել գանգատի ըստ էության քննության հետ միասին (տե՛ս ստորև՝ 121-րդ պարբերությունը):
1. Կոնվենցիայի համաձայն Շվեյցարիայի պատասխանատվությունը
88. Դատարանը նշում է, որ սույն գործով Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի համաձայն Շվեյցարիայի պատասխանատվության հարցը չի վիճարկվում:
Սակայն Դատարանը նպատակահարմար է գտնում նշել, որ Bosphorus Hava Turizm ve Ticaret Anonim Şirketi v. Ireland գործով ([GC], թիվ 45036/98, կետ 152, ՄԻԵԴ 2005‑VI) այն վճռել է, որ Կոնվենցիան չի արգելում պայմանավորվող կողմերին իրենց սուվերեն իշխանության մի մասը փոխանցել միջազգային կազմակերպությանը՝ հետամուտ լինելով որոշակի ոլորտներում համագործակցելու գաղափարի իրականացմանը: Այդուհանդերձ, պետությունները Կոնվենցիայի համաձայն պատասխանատու են ներպետական օրենսդրության կամ միջազգային պարտավորությունների շրջանակում ստանձնած իրենց մարմինների բոլոր գործողությունների և բացթողումների համար (նույն տեղում, կետ 153): Նման իրավական պարտավորություններին համապատասխան ձեռնարկված պետության գործողությունն արդարացված է, քանի դեռ ենթադրվում է, որ համապատասխան կազմակերպությունը պետք է պաշտպանի հիմնարար իրավունքներն այնպիսի եղանակով, որն առնվազն համարժեք է նրան, ինչ Կոնվենցիան է նախատեսում: Սակայն պետությունը Կոնվենցիայի համաձայն լիովին պատասխանատու է բոլոր այն գործողությունների համար, որոնք դուրս են ընկնում ստանձնած միջազգային իրավական իր պարտավորությունների հստակ շրջանակից, մասնավորապես՝ այն դեպքերում, երբ պետությունն իրականացնում է իր հայեցողությունը (նույն տեղում, կետեր 155-57, տե՛ս նաև Michaud v. France, թիվ 12323/11, կետեր 102-04, ՄԻԵԴ 2012):
Ճշմարիտ է այն իրողությունը, որ ի տարբերություն Bosphorus-ի գործով Իռլանդիայի, Շվեյցարիան չի հանդիսանում Եվրոպական միության անդամ պետություն: Սակայն, 2004թ. հոկտեմբերի 26-ին Շվեյցարիայի Համադաշնության և Եվրոպական համայնքի հետ կնքված Ասոցացման համաձայնագրի պայմանների համաձայն՝ Շվեյցարիան սահմանափակված է Դուբլինի կանոնակարգով ... և մասնակցում է այդ փաստաթղթով հիմնադրված համակարգում:
89. Դատարանը նշում է, որ Դուբլինի կանոնակարգի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, որը հանդիսանում է 3-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված ընդհանուր կանոնից շեղում, սահմանում է, որ յուրաքանչյուր անդամ պետություն կարող է քննել երրորդ երկրի քաղաքացու կողմից ներկայացված ապաստան հայցելու դիմում, նույնիսկ եթե այդպիսի քննությունը՝ Կանոնակարգով սահմանված չափորոշիչների համաձայն, ուղղակիորեն չի ընկնում նրա պարտականությունների ներքո: Դա այսպես կոչված «ինքնիշխանության» դրույթն է ... Նման պարագայում, շահագրգիռ պետությունը փոխարկվում է այն անդամ պետության, որը Կանոնակարգի նպատակների համաձայն պատասխանատու է ապաստան հայցելու դիմումի քննության համար և ստանձնում է այդ հանձնառության հետ կապված պարտականությունները (տե՛ս M.S.S.-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 339): Ասոցացման համաձայնագրի ուժով այս մեխանիզմը կիրառելի է նաև Շվեյցարիայի նկատմամբ:
90. Դատարանը դրանից եզրակացնում է, որ շվեյցարական իշխանությունները Դուբլինի կանոնակարգի համաձայն` կարող էին ձեռնպահ մնալ դիմողներին Իտալիա վերադարձնելուց, եթե նրանք գտնեին, որ ընդունող երկիրը չի կատարում Կոնվենցիայի համաձայն ստանձնած իր պարտականությունները: Հետևաբար, Դատարանը գտնում է, որ դիմողներին՝ Իտալիա վերադարձնելու մասին որոշումը բացարձակ կերպով չի ընկնում Դուբլինի կանոնակարգով ստեղծված համակարգի շրջանակում Շվեյցարիայի միջազգային իրավական պարտականությունների ներքո: Ուստի համարժեք պաշտպանության կանխավարկածը սույն գործով կիրառելի չէ (տե՛ս, mutatis mutandis, M.S.S.-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 340):
91. Հետևաբար, ենթադրվում է, որ սույն գործով Շվեյցարիան պետք է պատասխանատվություն կրի Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի համաձայն:
...
3. Գործի ըստ էության քննությունը
(a) Ընդհանուր սկզբունքների ամփոփումը
93. Դատարանը կրկնում է, որ իր զարգացած նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ պայմանավորվող պետության կողմից ապաստան հայցողին արտաքսելը կարող է հանգեցնել 3-րդ հոդվածի խախտման և հետևաբար Կոնվենցիայի համաձայն հարց առաջացնի տվյալ պետության պատասխանատվության հետ կապված, եթե լուրջ հիմքեր ներկայացվեն ապացուցելու համար, որ շահագրգիռ անձը կարող է խոշտանգման կամ անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի ենթարկվելու վտանգի առաջ կանգնել ընդունող երկրում: Նման հանգամանքներում, 3-րդ հոդվածը ենթադրում է մի պարտավորություն, ըստ որի անձը չի կարող արտաքսվել այդ երկիր (տե՛ս Saadi v. Italy [GC], թիվ 37201/06, կետ 152, ՄԻԵԴ 2008. M.S.S.-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 365, Soering v. the United Kingdom, 1989թ. հուլիսի 7, կետեր 90-91, Սերիա A, թիվ 161, Vilvarajah and Others v. the United Kingdom, 1991թ. հոկտեմբերի 30, կետ 103, Սերիա A, թիվ 125, H.L.R. v. France, 1997թ. ապրիլի 29, կետ 34, Զեկույցներ 1997-III, Jabari v. Turkey, թիվ 40035/98, կետ 38, ՄԻԵԴ 2000‑VIII, և Salah Sheekh v. the Netherlands, թիվ 1948/04, կետ 135, ՄԻԵԴ 2007‑I):
94. Դատարանը բազմիցս վճռել է, որ 3-րդ հոդվածի շրջանակի տակ ընկնելու համար վատ վերաբերմունքը պետք է նվազագույն աստիճանի ծանրության հասնի: Այդ նվազագույն աստիճանի գնահատումն ինքնին հարաբերական է. այն կախված է գործի բոլոր հանգամանքներից, օրինակ՝ վերաբերմունքի տևողությունից և դրա ֆիզիկական կամ հոգեկան ազդեցությունից և որոշ դեպքերում էլ՝ սեռից, տարիքից և տուժողի առողջական վիճակից (տե՛ս, ի թիվս այլոց, Kudła v. Poland [GC], թիվ 30210/96, կետ 91, ՄԻԵԴ 2000-XI, և M.S.S.-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 219):
95. Դատարանը նաև վճռել է, որ 3-րդ հոդվածը չի կարող այնպես մեկնաբանվել, ըստ որի Բարձր պայմանավորվող կողմերը պարտավորություն ունենան իրենց իրավազորության ներքո գտնվող յուրաքանչյուր անձին ապահովեն տնով (տե՛ս Chapman v. the United Kingdom [GC], թիվ 27238/95, կետ 99, ՄԻԵԴ 2001‑I): 3-րդ հոդվածը նաև չի առաջացնում ընդհանուր բնույթի որևէ այլ պարտավորություն, որով փախստականներին պետք է ֆինանսական աջակցություն տրամադրել, որպեսզի վերջիններս ի զորու լինեն պահպանել որոշակի կենսամակարդակ (տե՛ս MՖslim v. Turkey, թիվ 53566/99, կետ 85, 2005թ. ապրիլի 26, և M.S.S.-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 249):
96. M.S.S.-ի վճռով (կետ 250) Դատարանն այնուհանդերձ գտել է, որ տվյալ գործով վեճի առարկան այդ իմաստով չի կարող քննարկվել: Ի տարբերություն MՖslim-ի գործի (մեջբերված է վերևում, կետեր 83 և 84), աղքատության եզրին կանգնած ապաստան հայցողներին կեցավայր տրամադրելու և պատշաճ նյութական պայմաններ ապահովելու պարտականությունն ամրագրված է պոզիտիվ իրավունքում և Հունաստանի իշխանությունները պարտավոր են կատարել Եվրոպական միության իրավունքը, այն է՝ Ընդունման հանձնարարականը փոխատեղող իրենց օրենսդրությունը: Այդ գործով դիմողը բողոքել է Հունաստանի իշխանությունների դեմ առ այն, որ վերջիններիս կանխամտածված գործողությունների կամ անգործության պատճառով անհնարին էր նրա համար դարձել գործնականում օգտվել այդ իրավունքներից և ապահովել իր հիմնական կարիքները:
97. Նույն վճռով (կետ 251) Դատարանը զգալի տեղ է հատկացրել դիմողի՝ որպես ապաստան հայցողի կարգավիճակին և, որպես այդպիսին, հատուկ պաշտպանության կարիք ունեցող բնակության առանձնապես անապահով և խոցելի խմբին: Դատարանը նշել է այն լայն փոխհամաձայնության մասին, որը գոյություն ունի միջազգային և եվրոպական մակարդակում հատուկ պաշտպանության կարիք ունեցող այս հարցի շուրջ, ինչպես որ վկայում է Ժնևի կոնվենցիան, ՄԱԿ ՓԳՀ-ի շրջանակը և գործունեությունը, ինչպես նաև Եվրոպական միության ընդունման հանձնարարականով սահմանված չափորոշիչները:
98. Դեռևս M.S.S.-ի գործով (կետեր 252 և 253), երբ անհրաժեշտ էր պարզել, թե արդյոք ծայրահեղ նյութական աղքատության վիճակը կարող է հարց բարձրացնել 3-րդ հոդվածի համաձայն, Դատարանը կրկնել է, որ չի բացառում «այն հավանականությունը, ըստ որի [կարող է] հարց առաջանալ պետության՝ [3-րդ հոդվածի շուրջ] պատասխանատվության հետ կապված այնպիսի վերաբերմունքի համար, երբ դիմողը, որը լիարժեք կախված է պետության աջակցությունից, պետական անտարբերության հետ բախվելուց հետո հայտնվել է մարդկային արժանապատվության հետ անհամատեղելի ծայրահեղ զրկանքի կամ կարիքի վիճակում»(տե՛ս Budina v. Russia (dec.), թիվ 45603/05, 2009թ.հունիսի 18):
99. Անչափահասների վրա ավելի կոնկրետ հղում կատարելով` Դատարանը գտել է, որ հարկ է չմոռանալ, որ երեխայի ծայրահեղ խոցելիությունը վճռորոշ գործոն է հանդիսանում և գերակա է այն նկատառումների հանդեպ, որոնք վերաբերում են անօրինական ներգաղթյալի կարգավիճակին (տե՛ս Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belgium, թիվ 13178/03, կետ 55, ՄԻԵԴ 2006‑XI, և Popov v. France, թիվ 39472/07 և 39474/07, կետ 91, 2012թ.հունվարի 19): Երեխաներն այնպիսի հատուկ կարիքներ ունեն, որոնք մասնավորապես կապված են նրանց տարիքի և անկախության պակասի, ինչպես նաև նրանց ապաստան հայցողի կարգավիճակի հետ: Դատարանը նաև գտել է, որ Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիան խրախուսում է պետություններին համապատասխան միջոցներ ձեռնարկել ապահովելու համար, որ փախստականի կարգավիճակ հայցող երեխան օգտվի պաշտպանությունից և մարդասիրական աջակցությունից՝ անկախ նրանից, թե երեխան միայնակ է կամ նրան ուղեկցում են ծնողները (տե՛ս այս կապակցությամբ Popov-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 91):
(b) Սույն գործի նկատմամբ նշված սկզբունքների կիրառելիությունը
100. Դիմողներն ըստ էության պնդել են, որ եթե նրանց վերադարձնեն Իտալիա՝ «առանց իրենց խնամելու վերաբերյալ անհատական երաշխիքների», նրանք կենթարկվեն անմարդկային և նվաստացնող վերաբերմունքի, որը կապված է ապաստան հայցողների ընդունման առկա կառուցակարգերի «համակարգային թերությունների» հետ:
101. Սույն բողոքը քննելու համար Դատարանն անհրաժեշտ է համարում հետամուտ լինել այնպիսի մոտեցման, որը համանման է վերևում մեջբերված M.S.S.-ի վճռով կայացված մոտեցմանը, որով Դատարանը քննել է դիմողի մասնավոր դեպքը Հունաստանում` համապատասխան ժամանակահատվածում տիրող ընդհանուր իրավիճակի լույսի ներքո:
102. Դատարանը նախ կրկնում է, որ նախադեպային իր զարգացած իրավունքի համաձայն՝ պայմանավորվող պետության կողմից ապաստան հայցողին արտաքսելը կարող է հանգեցնել 3-րդ հոդվածի խախտման, եթե «լուրջ հիմքեր ներկայացվեն ապացուցելու համար», որ շահագրգիռ անձը կարող է խոշտանգման կամ անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի ենթարկվելու «իրական վտանգի» առաջ կանգնել ընդունող երկրում (տե՛ս վերևում՝ 93-րդ պարբերությունը):
103. M.S.S.-ի վճռից նաև հասկանալի է, որ հերքման ենթակա չէ այն կանխավարկածը, ըստ որի «Դուբլին»-ի համակարգին մասնակից պետությունը պետք է հարգի Կոնվենցիայով սահմանված հիմնարար իրավունքները: Իր հերթին, Եվրոպական միության Արդարադատության դատարանը վճռել է, որ այն կանխավարկածը, ըստ որի Դուբլինի համակարգի պետությունը կատարում է Եվրոպական միության Հիմնարար իրավունքների խարտիայի 4-րդ հոդվածով ստանձնած պարտականությունները, կարող է հերքվել «պատասխանատու անդամ պետության ապաստան հայցելու ընթացակարգում և ապաստան հայցողների ընդունման պայմաններում առկա համակարգային թերությունների դեպքում, որը Խարտիայի 4-րդ հոդվածի իմաստով հանգեցնում է այդ անդամ պետություն տեղափոխված ապաստան հայցողների նկատմամբ անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի» ...
104. «Դուբլին»-ի համակարգի շրջանակում վերադարձված անձանց դեպքում այն կանխավարկածը, որով պայմանավորվող պետությունը, որը միաժամանակ «ընդունող» երկիրն է, կկատարի Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածը, կարող է իրավաբանորեն հերքվել, եթե «լուրջ հիմքեր ներկայացվեն ապացուցելու համար», որ անձը, որի վերաբերյալ արտաքսման որոշում է կայացվել, ընդունող երկրում կանգնած է այդ հոդվածով արգելված վերաբերմունքի ենթարկվելու «իրական վտանգի» առաջ:
Այդ վտանգի աղբյուրը ոչինչ չի ձեռնարկում փոխելու համար Կոնվենցիայով երաշխավորված պաշտպանության աստիճանը կամ անձի՝ արտաքսման որոշում կայացնող պետության կոնվենցիոն պարտականությունները: Այն չի ազատում պետությանն իրականացնել շահագրգիռ անձի դրության վերաբերյալ մանրակրկիտ և անհատականացված քննություն և կասեցնել արտաքսման որոշման կատարումը, եթե հաստատվում է, որ առկա է անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի ենթարկվելու վտանգ:
Դատարանը նաև նշում է, որ Միացյալ Թագավորության Գերագույն դատարանը իր 2014թ. փետրվարի 19-ի վճռով հետևել է այս մոտեցմանը ...
105. Սույն գործով Դատարանը հետևաբար պետք է հաստատի, թե արդյոք ապաստան հայցողների ընդունման պայմանների ընդհանուր իրավիճակն Իտալիայում և դիմողների կոնկրետ դրությունը հաշվի առնելով՝ հիմնավոր հիմքեր են ներկայացվել ապացուցելու համար, որ Իտալիա վերադարձվելու պարագայում դիմողները կարող են կանգնել 3-րդ հոդվածին հակասող վերաբերմունքի ենթարկվելու վտանգի առաջ:
(i) Ապաստան հայցողների ընդունման պայմանների հետ կապված ընդհանուր իրավիճակը Իտալիայում
106. Ինչ վերաբերում է ընդհանուր իրավիճակի հարցին, ապա Դատարանը Mohammed Hussein-ի գործով կայացված իր վճռում (մեջբերված է վերևում, կետ 78) նշել է, որ 2012թ. հրապարակված ՄԱԿ ՓԳՀ-ի հանձնարարականներում, ինչպես նաև նույն թվականի Մարդու իրավունքների հանձնակատարի զեկույցում անդրադարձ է կատարվել մի շարք թերությունների: Ըստ դիմողների՝ դրանք «համակարգային» բնույթ ունեին և կարող էին վերագրվել նույնականացման ընթացակարգի երկարատևության, ընդունման հաստատությունների ոչ բավարար կարողությունների և հասանելի հաստատություններում ապրելու պայմանների հետ կապված առկա խնդիրներին ...
(՞) Նույնականացման ընթացակարգի երկարատևությունը
107. Ինչ վերաբերում է այն խնդիրներին, որոնք իբր կապված են նույնականացման ընթացակարգի երկարատևության հետ, ապա Դատարանը նշում է, որ դիմողների ինքնությունն արդեն հաստատվել էր և որ Շվեյցարիայի և Իտալիայի իշխանությունների տրամադրության տակ այժմ գտնվում է վերջիններիս վերաբերյալ համապատասխան ամբողջ տեղեկատվությունը: Դատարանը նաև գտնում է, որ Իտալիայի իշխանություններից տաս օր էր միայն պահանջվել դիմողների ինքնությունը՝ Stignano ժամանելուն պես հաստատելու համար` չնայած այն փաստի, որ նրանք կեղծ փաստաթղթեր էին ներկայացրել ոստիկանությանը (տե՛ս վերևում՝ 10-րդ պարբերությունը): Ուստի դիմողների բողոքն այս տեսանկյունից այլևս ուղղակիորեն չի առնչվում սույն գործի քննության հետ, և Դատարանը անհրաժեշտ չի համարում շարունակել այն քննել:
(Ա) Ընդունման հաստատությունների կարողությունները
108. Ինչ վերաբերում է ապաստան հայցողներին ընդունման հաստատությունների կարողությանը, ապա դիմողներն իրենց փաստարկները հիմնավորել են ոչ կառավարական կազմակերպությունների կողմից իրականացված մանրակրկիտ հետազոտությունների վրա հղում կատարելով` ըստ որոնց 2011թ. ապաստան հայցողների թիվն Իտալիայում հավասար էր 34115-ի, 2012թ.՝ 15,715-ի` աճի միտում ունենալով 2013թ. ընթացքում: Ըստ SFH-OSAR-ի զեկույցի՝ 2012թ. Իտալիայում ապրում էր շուրջ 64000 փախստական, մինչդեռ նույն թվականին CARA-ներում առկա էր միայն 8,000 տեղ, իսկ հերթագրվածների ցուցակն էլ այնքան երկար էր, որ դիմողների մեծ մասը իրատեսական հեռանկար չուներ այնտեղ տեղավորվելու: Ինչ վերաբերում է SPRAR-ի ցանցին պատկանող հաստատություններին, SFH-OSAR-ի զեկույցում նշվել է, որ հասանելի տեղերի թիվը հավասար էր 4800-ի, իսկ 5000 մարդ էլ հերթագրվածների ցուցակում էր: Նույն զեկույցում նշվել է, որ համաձայն երկու այլ կազմակերպությունների՝ Caritas-ի և JRS-ի, SPRAR-ի հաստատություններում (առավել ևս, որ առավելագույն այնտեղ մնալու ժամկետը վեց ամիս էր) տեղավորված անձանց միայն 6 տոկոսին է հաջողվել աշխատանք գտնել և որպես մասնագետ իր տեղը գտնել իտալական հասարակությունում: Ինչ վերաբերում է քաղաքային իշխանությունների կողմից կառավարվող տեղավորման կենտրոններին, որոնք ազատ էին ցանկացած անձի համար, ով դժվարին վիճակում էր հայտնվել և ոչ միայն ապաստան հայցողների համար, ապա հասանելի տեղերի քանակը նույնպես անհրաժեշտից շատ քիչ էր: Համաձայն SFH-OSAR-ի զեկույցի՝ Հռոմում կար 1300 տեղ, երբ հերթագրվածների ցուցակը հավասար էր 1000-ի և հերթին սպասելու միջին ժամկետն էլ երեք ամիս էր: Միլանում առկա էր միայն 400 տեղ և ընտանիքները միմյանցից պարբերաբար բաժանվում էին:
109. Դատարանը գտնում է, որ Շվեյցարիայի կառավարությունը չի վիճարկել թվային այս տվյալները և որ նրանք միայն ընդգծել են Իտալիայի իշխանությունների կողմից վերջին մի քանի տարիների ընթացքում անընդմեջ երկիր ժամանող ապաստան հայցողների հոսքի հետ արդյունավետ պայքարելու նպատակով ձեռնարկված ջանքերի մասին: Իր դիտողություններում Իտալիայի կառավարությունը նշել է, որ Իտալիայի իշխանությունների կողմից ձեռնարկված միջոցները ուղղված են եղել ապաստան հայցողներին ընդունման հաստատությունների կարողությունների զարգացմանը: Մասնավորապես, 2013թ. սեպտեմբերին որոշում է կայացվել SPRAR-ի համակարգի կարողությունը 2014-2016թթ. ընթացքում ավելացնել 16000 տեղով: 1230 տեղ արդեն ստեղծվել է՝ ընդհանուր հասանելի տեղերի թիվը հասցնելով 9630-ի (տե՛ս վերևում՝ 78-րդ պարբերությունը):
110. Դատարանը նշում է, որ Իտալիայում առանց կեցավայրի մնացած ապաստան հայցողների թիվը հաշվարկելու մեթոդները վիճարկելի են: Առկա թվային տվյալների ճշգրտության հարցի շուրջ բանավեճի մեջ չմտնելով` Դատարանի համար բավարար է նշել 2013թ. ներկայացված ապաստան հայցելու դիմումները, որոնք ըստ Իտալիայի կառավարության՝ 2015թ. հունիսի 15-ի դրությամբ կազմել են 14184 (տե՛ս վերևում՝ 78-րդ պարբերությունը), և SPRAR-ի ցանցին (9630 տեղ) պատկանող հաստատություններում, որտեղ Իտալիայի կառավարության պնդմամբ՝ դիմողները պետք է տեղավորվեն (տե՛ս վերևում՝ 76-րդ պարբերությունը): Բացի այդ, հաշվի առնելով, որ դիմողների թվային տվյալները վերաբերում են միայն 2013թ. առաջին վեց ամիսներին, ամբողջ տարվա տվյալը հավանաբար ավելի մեծ կլիներ, ինչը կնվազեցներ SPRAR-ի համակարգի կարողությունները:
Դատարանն այնուհետև նշում է, որ Շվեյցարիայի և Իտալիայի կառավարությունները չեն վիճարկել, որ SPRAR-ի համակարգի և CARA-ների համատեղ կարողություններն ի զորու չեն ապահովել հարմարեցման պահանջարկի մեծ մասը, որը, սակայն, ընդհանուր պահանջարկից ավելի քիչ է:
(ա) Առկա հաստատությունների ընդունման պայմանները
111. Ինչ վերաբերում է առկա հաստատություններում ապրելու պայմաններին, ապա դիմողների կողմից վկայակոչված մի շարք հետազոտություններում նշվել է տեղավորման որոշ կենտրոններում մեկուսանալու անհնարինության, ինչպես նաև առողջության համար վնասակար պայմանների և բռնության համատարած դեպքերի մասին (տե՛ս վերևում՝ 66-67-րդ պարբերությունները): Դիմողները նաև պնդել են, որ Bari-ի CARA-ում կարճաժամկետ իրենց գտնվելու ընթացքում ականատես են եղել բռնի միջադեպերի: Նրանք նաև պնդել են, որ որոշ այդ կենտրոններում ապաստան հայցողների ընտանիքների տրոհման դեպքերը պարբերաբար բնույթ են կրել:
112. Դատարանը նշում է, որ 2013թ. հանձնարարականում ՄԱԿ ՓԳՀ-ն իսկապես անդրադարձել է մի շարք խնդիրների, որոնք մասնավորապես վերաբերում են տրամադրվող ծառայությունների որակի ստուգման հարցին, որը կապված է այդ ծառայությունները մատուցող հաստատությունների մեծության հետ և ներպետական մակարդակում համաձայնեցված աշխատանքի պակասի արդյունք է: Սակայն, թեև որոշ աստիճանի վատթարացման միտում էր արձանագրվել ընդունման պայմաններում, հատկապես՝ 2011թ. համար, և հաշվի առնելով CARA-ներում գերբնակեցման խնդիրը, ՄԱԿ ՓԳՀ-ն չի անդրադարձել առողջության համար վնասակար պայմանների և բռնության համատարած դեպքերի խնդրին, և նույնիսկ ողջունել է Իտալիայի իշխանությունների կողմից ապաստան հայցողների ընդունման պայմանների բարելավմանն ուղղված միջոցները: Մարդու իրավունքների հանձնակատարն իր 2012թ. զեկույցում ..., նույնպես անդրադարձել է «ընդունման որոշ հաստատություններում» առկա խնդիրներին՝ խոր մտահոգություն հայտնելով արտակարգ իրավիճակների համար նախատեսված ընդունման հաստատությունների իրավական օգնության, խնամքի և հոգեբանական աջակցության, ինչպես նաև խոցելի անձանց նույնականացման ընթացակարգի տևողության և տեղափոխման ընթացքում ընտանիքի միասնությունը պահպանելու խնդիրների շուրջ:
113. Վերջապես, Դատարանը նշում է, որ 2014թ. փետրվարի 12-ի նիստի ընթացքում Իտալիայի կառավարությունը հաստատել է, որ դիմողների՝ Bari-ի CARA ժամանելուց անմիջապես առաջ հայտնի են դարձել այնտեղ տեղի ունեցած բռնության որոշ դեպքերի մասին: Սակայն նրանք չեն ընդունել, որ ապաստան հայցողների ընտանիքները պարբերաբար տրոհվել են՝ նշելով, որ դա տեղի է ունեցել միայն մի քանի դեպքերում և այն էլ շատ կարճ ժամանակահատվածում, այն է՝ նույնականացման գործընթացի ժամանակ:
114. Վերոհիշյալի հիման վրա՝ Իտալիայում ստեղծված ներկա իրավիճակը որևէ կերպ չի կարելի համեմատել Հունաստանում՝ վերևում մեջբերված M.S.S.-ի վճռի ժամանակահատվածում տիրող իրավիճակի հետ: Այդ գործով Դատարանը մասնավորապես նշել է, որ 1000-ից պակաս տեղ ունեցող ընդունման կենտրոններն ի զորու չէին տեղավորել տասնյակ հազարավոր ապաստան հայցողների և որ դիմողի կողմից նկարագրված առավել ծայրահեղ աղքատության պայմանները մեծ ծավալների էր հասնում: Ուստի սույն գործով ընտրված մոտեցումը նույնը չէ, ինչ որ M.S.S.-ի գործով:
115. Թեև ընդունման կառուցակարգը և Իտալիայի ընդհանուր իրավիճակն ըստ էության չի կարող արգելք հանդիսանալ բոլոր ապաստան հայցողների՝ Իտալիա արտաքսելու համար, վերևում հիշատակված տվյալները և տեղեկատվությունն այնուամենայնիվ լուրջ կասկածներ են առաջացնում այդ համակարգի ներկայիս կարողությունների վերաբերյալ: Հետևաբար, Դատարանը գտնում է, որ անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ չի կարելի մերժել այն հավանականությունը, որ մեծ թվով ապաստան հայցողներ կարող են առանց կեցավայրի մնալ կամ հարմարեցվել մեկուսացման պայմաններ չունեցող գերբնակեցված հաստատություններում կամ նույնիսկ առողջության համար վնասակար կամ դաժան պայմաններում:
ii. Դիմողների մասնավոր դեպքը
116. Ինչ վերաբերում է դիմողների մասնավոր դեպքին, Դատարանը նշում է, որ համաձայն իտալական ոստիկանության բացահայտումների և Իտալիայի կառավարության կողմից ներկայացված դիտողություններին կցված նույնականացման ձևաթղթերի՝ ամուսինները և նրանց հինգ ավագ երեխաները 2011թ. հուլիսի 16-ին ափ են իջել Calabria-ի նավահանգստում և կեղծ փաստաթղթեր ներկայացնելուց հետո անմիջապես ենթարկվել նույնականացման ընթացակարգին: Նույն օրը դիմողները տեղավորվել են Stignano-ի քաղաքային իշխանությունների կողմից տրամադրված կացարանում, որտեղ նրանք գտնվել են մինչև 2011թ. հուլիսի 26-ը: Այդ օրը, երբ արդեն պարզ էր նրանց իրական ինքնությունը, վերջիններս տեղափոխվել են Bari-ի CARA: 2011թ. հուլիսի 28-ին նրանք առանց թույլտվության լքել են այդ կենտրոնը՝ ուղևորվելով անհայտ ուղղությամբ:
117. Հետևաբար, քանի որ ապաստան հայցողների ընդհանուր վիճակն Իտալիայում համեմատելի չէ Հունաստանի ապաստան հայցողների դրության հետ, ինչպես որ Դատարանը վերլուծել է M.S.S.-ի վճռով (տե՛ս վերևում՝ 114-րդ պարբերությունը), սույն գործով դիմողի կոնկրետ դեպքը տարբերվում է M.S.S.-ի գործով դիմողի դեպքից: Մինչդեռ, սույն գործով Իտալիայի իշխանությունները դիմողներին անմիջապես վերցրել են հսկողության տակ, իսկ M.S.S.-ի գործով դիմողին սկզբից կալանավորել էին, որից հետո նա ստիպված էր ինքնուրույն հոգ տանել իր մասին՝ չունենալով ապրելու որևէ միջոց:
118. Դատարանը կրկնում է, որ 3-րդ հոդվածի շրջանակի տակ ընկնելու համար վատ վերաբերմունքը պետք է հասնի նվազագույն աստիճանի ծանրության: Նվազագույն այդ շեմի գնահատումը հարաբերական է. այն կապված է գործի բոլոր հանգամանքներից, ինչպես օրինակ վերաբերմունքի տևողությունը և դրա ֆիզիկական կամ հոգեբանական հետևանքները, և մի շարք դեպքերում էլ՝ սեռը, տարիքը և տուժողի առողջական վիճակը (տե՛ս վերևում` 94-րդ պարբերությունը): Դատարանն այնուհանդերձ կրկնում է, որ պատկանելով բնակչության «հատկապես անապահով և խոցելի» խմբին, ապաստան հայցողները պետք է օգտվեն այդ դրույթի «հատուկ պաշտպանությունից» (տե՛ս M.S.S.-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 251):
119. Ապաստան հայցողների «հատուկ պաշտպանության» այդ պահանջը հատկապես կարևոր է երեխաների դեպքում՝ հաշվի առնելով վերջիններիս հատուկ կարիքները և ծայրահեղ խոցելի վիճակը: Այն կիրառվում է, ինչպես որ սույն գործով, այն դեպքերի նկատմամբ, երբ ապաստան հայցող երեխաներին ուղեկցում են իրենց ծնողները (տե՛ս Popov-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 91): Ուստի ապաստան հայցող երեխաների ընդունման պայմանները պետք է հարմարեցվեն իրենց տարիքին՝ ապահովելու համար, որ այդ պայմանները «լարվածության և անհանգստության վիճակ չեն առաջացնում ... մասնավորապես՝ ցավալի հետևանքներ ունեցող» (տե՛ս, mutatis mutandis, Popov-ի գործը, մեջբերված է վերևում, կետ 102): Հակառակ դեպքում, վիճարկվող պայմանները կհասնեն ծանրության այն շեմին, որը ենթակա է արգելման՝ Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի համաձայն:
120. Սույն գործով, ինչպես Դատարանն արդեն նշել է (տե՛ս վերևում՝ 115-րդ պարբերությունը), Իտալիայում ընդունման ներկա համակարգի իրավիճակը գնահատելով, որը չնայած չի կարող համեմատության մեջ դրվել M.S.S.-ի գործով Դատարանի կողմից ուսումնասիրված Հունաստանի իրավիճակի հետ, անհիմն չէ այն հավանականությունը, որ մեծ թվով ապաստան հայցողներ կարող են առանց կեցավայրի մնալ կամ հարմարեցվել մեկուսացման պայմաններ չունեցող գերբնակեցված հաստատություններում կամ նույնիսկ առողջության համար վնասակար կամ դաժան պայմաններում: Ուստի Շվեյցարիայի իշխանությունները պետք է հավաստիացումներ ձեռք բերեն իրենց իտալացի գործընկերներից առ այն, որ դիմողների՝ Իտալիա ժամանելուն պես նրանց կտրամադրվի համապատասխան կեցավայր՝ երեխաների տարիքի համար անհրաժեշտ բոլոր պայմաններով, և որ նրանց ընտանիքը միասին կմնա:
121. Դատարանը նշում է, որ ըստ Իտալիայի կառավարության՝ երեխաներ ունեցող ընտանիքներն ընկնում են հատկապես խոցելի խմբի ներքո, և որ նրանց նկատմամբ հսկողությունը սովորաբար իրականացնում է SPRAR-ի ցանցը: SPRAR-ի համակարգը, ըստ երևույթին, ապահովում է նրանց կեցավայրով, սննդով, բժշկական օգնությամբ, իտալերենի դասընթացներ հաճախելու, սոցիալական ծառայություններից օգտվելու, իրավական բնույթի խորհրդատվություն ստանալու, մասնագիտական վերապատրաստում անցնելու, արհեստներ ուսուցանելու հնարավորությամբ, և աջակցում սեփական բնակարան գտնելու հարցերում (տե՛ս վերևում՝ 86-րդ պարբերությունը): Սակայն իրենց գրավոր և բանավոր դիտողություններում Իտալիայի կառավարությունը լրացուցիչ մանրամասներ չի ներկայացրել այն պայմանների շուրջ, որոնց դեպքում իշխանությունները պետք է հսկողության տակ վերցնեն դիմողներին:
Ճշմարիտ է, որ 2014թ. փետրվարի 12-ի նիստին Շվեյցարիայի կառավարությունը նշել է, որ Իտալիայի կառավարությունը տեղեկացրել է FMO-ին, որ եթե դիմողները վերադարձվեն Իտալիա, ապա նրանց կտեղավորեն Bologna-ում՝ ERF-ի կողմից ֆինանսավորվող հաստատություններից մեկում (տե՛ս վերևում՝ 75-րդ պարբերությունը): Այնուամենայնիվ, կոնկրետ հաստատության ընդունման փաստացի պայմանների և ընտանեկան միավորի պահպանման հարցերի վերաբերյալ մանրամասն և հավաստի տեղեկատվության բացակայության պարագայում Դատարանը գտնում է, որ Շվեյցարիայի իշխանությունները բավարար երաշխիքներ չունեին առ այն, որ Իտալիա վերադարձվելու դեպքում դիմողներն այնպիսի հսկողության տան կառնվեն, որը հարմարեցված կլիներ իրենց երեխաների տարիքին:
122. Հետևաբար, եթե դիմողները վերադարձվեն Իտալիա՝ Շվեյցարիայի իշխանությունների կողմից Իտալիայի իշխանություններից անհատական երաշխիքներ նախապես չստանալով այն մասին, որ դիմողներն այնպիսի հսկողության տան կառնվեն, որը հարմարեցված կլինի իրենց երեխաների տարիքին և որ ընտանիքը միասին կմնա, տեղի կունենա Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտում:
...
ՎԵՐՈԳՐՅԱԼԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ
...
2. Վճռում է ձայների տասնչորս կողմ և երեք դեմ հարաբերակցությամբ, որ տեղի կունենա Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտում, եթե դիմողները վերադարձվեն Իտալիա՝ առանց Շվեյցարիայի իշխանությունների կողմից Իտալիայի իշխանություններից անհատական երաշխիքներ նախապես ստանալու այն մասին, որ դիմումատուները այնպիսի հսկողության տան կառնվեն, որը հարմարեցված կլինի իրենց երեխաների տարիքին և որ ընտանիքը միասին կմնա:
...
4. Վճռում է միաձայն, որ՝
(a) պատասխանող պետությունը, վճիռն ուժի մեջ մտնելուց հետո երեք ամսվա ընթացքում դիմողներին պետք է վճարի հետևյալ գումարը, որը պետք է փոխարկվի պատասխանող պետության ազգային արժույթով՝ վճարման օրվա դրությամբ գործող փոխարժեքով. 7000 եվրո (յոթ հազար եվրո)՝ գումարած նշված գումարի վրա դիմողներին վճարվող գումարից գանձման ենթակա բոլոր տեսակի հարկերը` որպես ծախսերի և ծախքերի փոխհատուցում,
(b) վերը նշված եռամսյա ժամկետի ավարտից հետո մինչև վճարման օրը պետք է վճարվի վերը նշված գումարի պարզ տոկոս՝ Եվրոպական կենտրոնական բանկի կողմից փոխառության տրամադրման համար սահմանված առավելագույն տոկոսադրույթի չափով, պարտավորությունների չկատարման ժամանակահատվածի համար՝ գումարած երեք տոկոս:
Կատարված է անգլերեն և ֆրանսերեն, կայացվել է 2014թ. նոյեմբերի 4-ին հրապարակային նիստում, որը տեղի է ունեցել Մարդու Իրավունքների Դատարանի շենքում, Ստրասբուրգում՝ համաձայն Դատարանի Կանոնակարգի 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերի:
|
Լորենսե Էրլի |
Դեն Սփիլմենն |
Կոնվենցիայի 45-րդ հոդվածի 2-րդ կետի և Դատարանի Կանոնակարգի 74-րդ կանոնի 2-րդ կետի համաձայն` սույն վճռին կցվում է դատավորներ Casadevall-ի, Berro-LefՌvre-ի և Jäderblom-ի հատուկ կարծիքը:
D.S.
T.LE.
Հատուկ կարծիքները չեն թարգմանվել, սակայն առկա են անգլերենով և/կամ ֆրանսերենով վճռի պաշտոնական տարբերակ(ներ)ում, որոնք հասանելի են Դատարանի նախադեպային իրավունքի HUDOC տվյալների բազայում։
____________________________
1 Tarakhel v. Switzerland
2 Սույն վճիռը ներկայացվում է ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի HUDOC տվյալների բազայում հասանելի հիմնական խմբագրական տարբերակով: