Ե Ր Ր Ո Ր Դ  Բ Ա Ժ Ա Ն Մ ՈՒ Ն Ք

 

ՄԻՆԱՍՅԱՆԸ ԵՎ ՍԵՄԵՐՋՅԱՆՆ ԸՆԴԴԵՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

 

(Գանգատ թիվ 27651/05)

 

ՎՃԻՌ

(ըստ էության)

 

ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ

 

23 հունիսի 2009թ.

 

ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ

 

23/09/2009

 

    Սույն վճիռը կարող է ենթարկվել խմբագրական փոփոխությունների:

 

Մինասյանը և Սեմերջյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով,

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (Երրորդ բաժանմունք), հանդես գալով Պալատի հետևյալ կազմով՝

Ժոզեփ Քասադևալ [Josep Casadevall]՝ Նախագահ,

Էլիզաբեթ Ֆուրա-Սանդսթրոմ [Elisabet Fura-Sandstrom],

Բոշտյան Մ. Զուպանչիչ [Boštjan M. Zupančič],

Ալվինա Գյուլումյան [Alvina Gyulumyan],

Ինետա Զիմելե [Ineta Ziemele],

Լուիս Լոպես Գեռա [Luis López Guerra],

Էն Փաուեր [Ann Power]՝ դատավորներ,

և Սթենլի Նեյսմիթ [Stanley Naismith]` Բաժանմունքի քարտուղարի տեղակալ,

2009 թվականի հունիսի 2-ին անցկացնելով դռնփակ խորհրդակցություն,

կայացրեց հետևյալ վճիռը, որն ընդունվեց նույն օրը.

ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ

1.   Սույն գործը հարուցվել է Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի (Կոնվենցիա) 34-րդ հոդվածի համաձայն Հայաստանի Հանրապետության երկու քաղաքացիներ տկն Նելլի Մինասյանի (առաջին դիմումատու) և տկն Ելենա Սեմերջյանի (երկրորդ դիմումատու) կողմից ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության՝ 2005 թվականի հուլիսի 1-ին Դատարան ներկայացված գանգատի (թիվ 27651/05) հիման վրա:

2.   Առաջին և երկրորդ դիմումատուներին (միասին՝ դիմումատուներ) ներկայացրել է Երևանում գործող իրավաբան տկն Լ. Գրիգորյանը: Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը (Կառավարություն) ներկայացրել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ պրն Գ. Կոստանյանը:

3.   2007 թվականի հուլիսի 2-ին Երրորդ բաժանմունքի Նախագահը որոշել է գանգատն ուղարկել Կառավարություն: Որոշվել է նաև միևնույն ժամանակ ուսումնասիրել գանգատի ընդունելիության և ըստ էության քննության հարցերը (29-րդ հոդվածի 3-րդ կետ)։

ՓԱՍՏԵՐԸ

I.      ԳՈՐԾԻ ՓԱՍՏԱԿԱՆ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ

4.   Առաջին և երկրորդ դիմումատուները, որոնք մայր և դուստր են, ծնվել են համապատասխանաբար՝ 1960 և 1990 թվականներին ու ապրում են ԱՄՆ-ի Լոս Անջելես քաղաքում:

5.   Առաջին դիմումատուն եղել է Երևան քաղաքի Բուզանդի 9 հասցեում գտնվող բազմաբնակարան շենքի՝ 26 քմ ընդհանուր մակերեսով բնակարանի սեփականատերը: Առաջին դիմումատուն բնակարանը ձեռք է բերել 1995 թվականի մայիսի 30-ին: Քննարկվող շենքը գտնվել է պետությանը պատկանող հողամասի վրա:

6.   Դիմումատուների պնդմամբ՝ երկրորդ դիմումատուն վերոնշյալ բնակարանի նկատմամբ ունեցել է օգտագործման իրավունք՝ առաջին դիմումատուի՝ այդ բնակարանում բնակվող ընտանիքի անդամ լինելու ուժով:

7.   Կառավարությունը վիճարկել է այդ պնդումը և նշել, որ երկրորդ դիմումատուն օժտված չի եղել առաջին դիմումատուի բնակարանի նկատմամբ օգտագործման իրավունքով և ունեցել է զուտ այնտեղ բնակվելու իրավունք:

8.   2001 թվականի հոկտեմբերի 5-ին Կառավարությունն ընդունել է թիվ 950 որոշումը, որով հաստատվել է Երևան քաղաքի օտարման գոտիներում գտնվող հողամասերն ու անշարժ գույքը վերցնելու և համապատասխան գնային առաջարկ ձևավորելու կարգը: Դրա իրականացումը հանձնարարվել է Երևանի քաղաքապետին: Այդ որոշման համաձայն՝ փոխհատուցման գինը որոշելու համար հիմք է հանդիսանում անշարժ գույքի շուկայական արժեքը, որը որոշվում է մրցույթով հաղթող ճանաչված՝ գնահատման գործունեություն իրականացնող լիցենզավորված կազմակերպության կամ կազմակերպությունների կողմից: Նախատեսված են եղել նաև ֆինանսական խրախուսումներ այն սեփականատերերի համար, որոնք գնային առաջարկն ստանալուց հետո 10 օրվա ընթացքում կտային իրենց համաձայնությունն անշարժ գույքը հանձնելու վերաբերյալ: Իրացվող տարածքում հաշվառված [գրանցված] անձանց և նրանց՝ անչափահաս երեխաներին պետք է տրամադրվեր օժանդակություն՝ 2 000 000 ՀՀ դրամի չափով:

9.   2002 թվականի օգոստոսի 1-ին Կառավարությունն ընդունել է թիվ 1151-Ն որոշումը, որով հաստատել է Երևանի Կենտրոն թաղային համայնքի վարչական սահմանում կառուցապատման ծրագրերի իրականացման նպատակով պետության կարիքների համար վերցվող անշարժ գույքի (հողամասեր, շենքեր և շինություններ) օտարման գոտիները՝ 345 000 քմ ընդհանուր մակերեսով: Բուզանդի փողոցը ներառված է եղել օտարման գոտիներում ընդգրկված փողոցների ցանկում:

10.   2004 թվականի մարտի 4-ին Կառավարությունն ընդունել է թիվ 399-Ն որոշումը, որով Երևանի քաղաքապետին թույլատրվել է օտարման գոտիներում կառուցապատման աշխատանքները խթանելու նպատակով առանձին դեպքերում փոխհատուցման առաջարկում նախատեսել նաև կառուցապատման իրավունքի տրամադրումն առանց մրցույթի՝ ուղղակի բանակցությունների միջոցով:

11.    2004 թվականի հունիսի 17-ին Կառավարությունն ընդունել է թիվ 909-Ն որոշումը, որով Երևանի քաղաքապետին թույլատրվել է մասնավոր ընկերություններից մեկին՝ «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ին, շնորհել Բուզանդի փողոցի հատվածներից մեկում (որը հետագայում պետք է վերանվանվեր Գլխավոր պողոտա) նման կառուցապատում իրականացնելու թույլտվություն:

12.    2004 թվականի հուլիսի 28-ին «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ի և Երևանի քաղաքապետարանի միջև կնքվել է պայմանագիր, որով, inter alia (ի թիվս այլնի), Երևանի քաղաքապետարանը «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ին լիազորել է ուղղակիորեն բանակցելու օտարման ենթակա անշարժ գույքի սեփականատերերի հետ, իսկ բանակցությունների ձախողման դեպքում՝ պետության անունից հայց ներկայացնել դատարան՝ նման գույքի հարկադիր օտարման պահանջով:

13.    2004 թվականի դեկտեմբերի 23-ին «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ն տեղեկացրել է առաջին դիմումատուին, որ նրա բնակարանը գտնվում է Կառավարության թիվ 1151-Ն որոշմամբ հաստատված օտարման գոտու սահմաններում: Անկախ լիցենզավորված կազմակերպության՝ «Օրրան» ՍՊԸ-ի կողմից իրականացվել է նրա գույքի գնահատում՝ Կառավարության թիվ 950 որոշմամբ սահմանված կարգով: «Օրրան» ՍՊԸ-ի կողմից կազմված գնահատման հաշվետվության համաձայն՝ նրան [դիմումատուին] վճարվելիք փոխհատուցման գումարը կազմել է 7 000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ: Պայմանագիր կնքելուն համաձայնություն տալու և հաջորդող 5 օրվա ընթացքում գույքը հանձնելու դեպքում, նրան [դիմումատուին] որպես ֆինանսական խրախուսում պետք է վճարվեր լրացուցիչ 6 720 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ: Կառավարության թիվ 950 որոշման համաձայն՝ երկրորդ դիմումատուի փոխհատուցման և ֆինանսական խրախուսման գումարները կազմել են, համապատասխանաբար՝ 2 000 ԱՄՆ դոլարին և 1 500 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ:

14.    Պարզվել է, որ դիմումատուները չեն ընդունել այդ առաջարկը:

15.    Չպարզված օրը «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ն պետության անունից դիմումատուների դեմ հայց է ներկայացրել դատարան: Հայցվորը, inter alia, հղում կատարելով Կառավարության թիվ 1151-Ն որոշմանը, պնդել է, որ Գլխավոր պողոտայի (որը պետք է փոխարիներ Բուզանդի փողոցին) կառուցապատման ծրագիրն անհնար է իրականացնել առանց ապամոնտաժելու այն շենքը, որում գտնվում է տվյալ բնակարանը, ինչպես նաև հայցել է դադարեցնել դիմումատուների իրավունքները փոխհատուցում վճարելու միջոցով և վտարել նրանց բնակարանից: Որպես իր պահանջի հիմնավորում՝ հայցվորը ներկայացրել է «Օրրան» ՍՊԸ-ի գնահատման հաշվետվությունը:

16.   2005 թվականի փետրվարի 3-ին Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը բավարարել է «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ի պահանջը: Համայնքի դատարանը գտել է, որ համապատասխան մարմինները որոշել են նշված հողամասը վերցնել պետության կարիքների համար, ինչն անհնար էր առանց այդ հողի վրա գտնվող անշարժ գույքի նկատմամբ դիմումատուների իրավունքների դադարեցման: Դատարանը որոշել է դադարեցնել առաջին և երկրորդ դիմումատուների իրավունքները և որպես փոխհատուցում նրանց վճարել, համապատասխանաբար՝ 7 000 ԱՄՆ դոլարին և 2 000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ: Դատարանի եզրահանգումների հիմքում դրվել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 218-րդ հոդվածի, 225-րդ հոդվածի 2-րդ մասի և 283-րդ հոդվածի դրույթները, իսկ առաջին դիմումատուին վճարված փոխհատուցման գումարի չափը որոշվել է «Օրրան» ՍՊԸ-ի կողմից կազմված գնահատման հաշվետվության հիման վրա:

17.    Չպարզված օրը դիմումատուները ներկայացրել են վերաքննիչ բողոք:

18.   Առաջին դիմումատուն պնդել է, որ ինքը Քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի վարույթի շրջանակներում ներկայացրել է միջնորդություն՝ դատարանից պահանջելով նշանակել ապրանքագիտական փորձաքննություն՝ «Օրրան» ՍՊԸ-ի կողմից իրականացված գնահատումը վիճարկելու համար: Այդ միջնորդությունը ենթադրաբար մերժվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

19.   2005 թվականի ապրիլի 18-ին Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանն անփոփոխ է թողել համայնքի դատարանի վճիռը:

20.   2005 թվականի ապրիլի 29-ին դիմումատուները վճռաբեկ բողոք են ներկայացրել: Իրենց բողոքում նրանք, inter alia, պնդել են, որ բնակարանի նկատմամբ իրենց սեփականության իրավունքն ապօրինի դադարեցվել է Կառավարության որոշմամբ, այլ ոչ թե օրենքով, ինչպես դա պահանջվում է ներպետական օրենսդրությամբ:

21.    2005 թվականի մայիսի 27-ին Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանը մերժել է դիմումատուների բողոքը՝ հղում կատարելով ստորին ատյանի դատարանների եզրահանգումներին:

22.   Չպարզված օրը տվյալ բնակարանն ապամոնտաժվել է:

II.     ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՆԵՐՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

Ա.    Միջամտության օրինականությանը վերաբերող ներպետական օրենսդրության դրույթները

1.     Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրություն (ընդունվել է 1995 թվականի հուլիսի 5-ին հանրաքվեի միջոցով)

23.   Ըստ տվյալ ժամանակահատվածում գործող Սահմանադրության՝ համապատասխան դրույթներն ունեն հետևյալ բովանդակությունը.

Հոդված 5

«...Պետական մարմինները և պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են օրենսդրությամբ:»

Հոդված 6

«Հայաստանի Հանրապետությունում երաշխավորվում է օրենքի գերակայությունը:

[Հանրապետության] Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն:

Սահմանադրությանը հակասող ճանաչված օրենքները, ինչպես նաև Սահմանադրությանը և օրենքներին հակասող ճանաչված այլ իրավական ակտերը իրավաբանական ուժ չունեն: ...»

  Հոդված 28

«Յուրաքանչյուր ոք ունի սեփականության և ժառանգման իրավունք: ... [Անձին] սեփականությունից կարող է զրկել միայն դատարանը՝ օրենքով նախատեսված դեպքերում:

Սեփականության օտարումը հասարակության և պետության կարիքների համար կարող է կատարվել միայն բացառիկ դեպքերում, օրենքի հիման վրա' նախնական համարժեք փոխհատուցմամբ:»

Հոդված 100

«Սահմանադրական դատարանն օրենքով սահմանված կարգով' 1) որոշում է օրենքների, Ազգային ժողովի որոշումների, Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերի, կարգադրությունների, կառավարության որոշումների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը: ...»

 

2.     «Իրավական ակտերի մասին» օրենք (ուժի մեջ է 2002 թվականի մայիսի 31-ից)

24.   «Իրավական ակտերի մասին» օրենքը սահմանում է Հայաստանի իրավական ակտերի տեսակները և աստիճանակարգումը: Տվյալ ժամանակահատվածում գործող Օրենքի համապատասխան դրույթներն ունեն հետևյալ բովանդակությունը:

25.   4-րդ հոդվածով թվարկվում են Հայաստանում ընդունված իրավական ակտերը, որոնք, inter alia, ներառում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը, Հայաստանի օրենքները և Կառավարության որոշումները:

26.   8-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ Սահմանադրությունն ամրագրում է Հայաստանի տարածքում իրավական կարգավորման սկզբունքները և համարվում է Հայաստանի օրենսդրության իրավական հիմքը: Այն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն: Օրենքներն ու իրավական այլ ակտեր ընդունվում են Սահմանադրության հիման վրա կամ ի կատարումն դրա և չպետք է հակասեն դրան:

27.   9-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ օրենքները կարգավորում են առավել կարևոր, բնորոշ և կայուն հասարակական հարաբերություններն ու ընդունվում են Սահմանադրությանը համապատասխան՝ հանրաքվեի միջոցով կամ Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի կողմից: Դրանք չպետք է հակասեն Սահմանադրությանը, գործող օրենքներին և սահմանադրական դատարանի որոշումներին:

28.   14-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ Կառավարությունն ընդունում է որոշումներ Սահմանադրությամբ և օրենքներով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակում: Կառավարության որոշումները չպետք է հակասեն Սահմանադրությանը, օրենքներին և սահմանադրական դատարանի որոշումներին: Դրանցով կարգավորման է ենթակա օրենքով չկարգավորված ցանկացած հարաբերություն, եթե այդ հարաբերությունը Սահմանադրությամբ, օրենքով կամ Հայաստանի Նախագահի հրամանագրով ու կարգադրությամբ չպետք է կարգավորվի իրավական այլ ակտերով:

3.     «Սահմանադրական դատարանի մասին» օրենք (ուժի մեջ է 1995 թվականի դեկտեմբերի 8-ից մինչև 2006 թվականի հուլիսի 1-ը)

29.   «Սահմանադրական դատարանի մասին» օրենքի 64-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումները վերջնական են, վերանայման ենթակա չեն: Դրանք ուժի մեջ են մտնում հրապարակման պահից և պարտադիր են կատարման Հանրապետության տարածքում:  

4.     Քաղաքացիական օրենսգիրք (ուժի մեջ է 1999 թվականի հունվարի 1-ից) և Հողային օրենսգիրք (ուժի մեջ է 2001 թվականի հունիսի 15-ից)

30.   Տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական օրենսգրքի 218-221-րդ հոդվածներով և Հողային օրենսգրքի 104-րդ և 108-րդ հոդվածներով սահմանվում են համայնքի և պետության կարիքների համար հողամասեր վերցնելու պայմանները:

31.    Քաղաքացիական օրենսգրքի 283-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ այն դեպքերում, երբ պետության կամ համայնքի կարիքների համար հողամասը վերցնելն անհնար է՝ առանց դրա վրա գտնվող շենքերի, շինությունների և այլ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը դադարելու, պետությունն այդ գույքը կարող է վերցնել սեփականատիրոջից՝ դրա գինը հատուցելու միջոցով:

5.     «Անշարժ գույքի մասին» օրենք (ուժի մեջ է 1996 թվականի հունվարի 25-ից մինչև 1999 թվականի հունվարի 1-ը)

32.   «Անշարժ գույքի մասին» օրենքի այն դրույթները, որոնց Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը քննվել է Սահմանադրական դատարանի կողմից 1998 թվականի փետրվարի 27-ին (տե՛ս ստորև՝ 33-րդ պարբերությունը), ունեն հետևյալ բովանդակությունը.

Հոդված 22. Անշարժ գույքի oտարումը հաuարակության և պետության կարիքների համար

«... [2.]    Հասարակության և պետության կարիքների համար անշարժ գույքի համարժեք փոխհատուցման չափը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ՝ հիմնվելով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և օտարման ենթակա անշարժ գույքի սեփականատիրոջ միջև բանակցությունների արդյունքի և օտարման ենթակա անշարժ գույքի սեփականատիրոջ գրավոր համաձայնության վրա:

[3.]    Եթե անշարժ գույքի սեփականատերը համաձայն չէ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից գույքի օտարման կամ փոխհատուցման չափի հետ, ապա Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը անշարժ գույքի օտարումը կարող է իրականացնել միայն դատական կարգով:

[4.]     Մինչև դատարանի որոշման օրինական ուժի մեջ մտնելը հասարակության և պետության կարիքների համար օտարման ենթակա անշարժ գույքի սեփականատերը պարտավոր է ձեռնպահ մնալ անշարժ գույքին վնաս հասցնելուց:

[5.]     Հասարակության և պետության կարիքների համար անշարժ գույքի օտարման ընթացակարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը՝ ելնելով սույն հոդվածի դրույթներից ...»:

6.     Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի 1998 թվականի փետրվարի 27-ի որոշումը՝ Ազգային ժողովի կողմից 1995 թվականի դեկտեմբերի 27-ին ընդունված «Անշարժ գույքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 22-րդ հոդվածի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ մասերի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 8-րդ հոդվածին և 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ գործով

33.   «Անշարժ գույքի մասին» օրենքի 22-րդ հոդվածի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ մասերի՝ inter alia, Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 28-րդ հոդվածին համապատասխանության հարցը որոշելիս Սահմանադրական դատարանը տվել է այդ հոդվածի հետևյալ մեկնաբանությունը: Քանի որ «պետության և հասարակության կարիքներ» և «միայն բացառիկ դեպքեր» ձևակերպումները գնահատման ենթակա հասկացություններ են և առնչվում են մարդու կարևորագույն սահմանադրական իրավունքներից մեկին, Սահմանադրությամբ սահմանվում է, որ նման հիմքերով սեփականության օտարումը կարող է կատարվել միայն օրենքի հիման վրա՝ դրանով իսկ ստեղծելով անհրաժեշտ օրենսդրական երաշխիքներ: «Օրենքի հիման վրա» արտահայտությամբ պետք է նկատի ունենալ ոչ թե նորմատիվ իրավական ակտը, որը կարգավորում է օտարման կազմակերպական գործընթացն ընդհանրապես, այլ օրենք, որով իրականացվում է տվյալ սեփականության օտարումը: Հետևաբար, անձի սեփականությունը կարող է օտարվել, իսկ նրա համաձայնության բացակայության դեպքում՝ պետության կողմից սեփականության իրավունքը դադարեցվել միայն կոնկրետ անշարժ գույքի վերաբերյալ օրենք ընդունելու միջոցով, որում կհիմնավորվի օտարման բացառիկ կարևորությունն ու նշանակությունը և կնշվի, թե օտարմամբ հասարակության և պետության որ կարիքներն են բավարարվելու: Միաժամանակ, օրենքը Կառավարությանը կպարտավորեցնի համապատասխան ֆինանսատնտեսական հաշվարկի հիման վրա, շուկայական գների հաշվառմամբ, Կառավարության և օտարման ենթակա անշարժ գույքի սեփականատիրոջ միջև բանակցությունների արդյունքի ու վերջինիս գրավոր համաձայնության հիման վրա սահմանել փոխհատուցման չափը: Կառավարությունը չի կարող հասարակության և պետության կարիքների համար անշարժ գույքի օտարման այնպիսի ընթացակարգ սահմանել, որը նրան կլիազորի նման անշարժ գույքի օտարման իրավունք:

7.     Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի օգոստոսի 1-ի թիվ 1151-Ն որոշումը՝ Երևանի Կենտրոն թաղային համայնքի վարչական սահմանում կառուցապատման ծրագրերի իրականացման միջոցառումների մասին

34.   Երևանում կառուցապատման ծրագրեր իրականացնելու նպատակով Կառավարությունը որոշել է հաuտատել Երևանի Կենտրոն թաղային համայնքի վարչական uահմանում պետության կարիքների համար վերցվող անշարժ գույքի (հողամաuեր, շենքեր և շինություններ) օտարման գոտիները՝ 345 000 քմ ընդհանուր մակերեսով: Բուզանդի փողոցը ներառված է եղել նշված որոշման 2-րդ հավելվածում՝ որպես այդ օտարման գոտիներում գտնվող տարածք:

35.   Երևանի քաղաքապետին հանձնարարվել է ճշտել պետության կարիքների համար վերցվող հողամասերի սահմանները և դրանք [օտարման գոտիները] գրանցել Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում: Օտարման գոտիներում գտնվող անշարժ գույքի սեփականատերերը և օգտագործողները պետք է տեղեկացվեին նրանց անշարժ գույքը վերցնելու ժամկետների, ֆինանսավորման աղբյուրների և կարգի մասին: Տվյալ անշարժ գույքի գնահատման աշխատանքները պետք է կազմակերպվեին և իրականացվեին համապատասխան լիցենզավորված կազմակերպությունների միջոցով:

Բ.    Բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքի վերաբերյալ ներպետական օրենսդրության դրույթները

1.     Բնակարանային օրենսգիրք (ուժի մեջ է 1983 թվականի հուլիսի 1-ից մինչև 2005 թվականի նոյեմբերի 26-ը)

36.   54-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ վարձակալի ընտանիքի անդամների թվին են պատկանում վարձակալի ամուսինը, նրանց երեխաները և ծնողները: Այլ անձինք կարող են վարձակալի ընտանիքի անդամներ ճանաչվել, եթե նրանք բնակվում են վարձակալի հետ համատեղ և նրա հետ վարում են ընդհանուր տնտեuություն:

37.   120-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ բնակելի տան uեփականատիրոջ ընտանիքի անդամները, որոնց նա բնակեցրել է իրեն պատկանող տանը, իրավունք ունեն նրա հետ համահավաuար oգտվելու տան բնակելի տարածությունից, եթե նրանց բնակեցնելիս այլ վերապահում չի եղել: Uեփականատիրոջ ընտանիքի անդամներ են ճանաչվում սույն oրենuգրքի 54-րդ հոդվածի 1-ին մաuում նշված անձինք: Բնակելի տարածության oգտագործման իրավունքն այդ անձանց համար պահպանվում է բնակելի տան uեփականատիրոջ հետ ընտանեկան հարաբերությունները դադարեցնելու դեպքում ևս:

2.     Քաղաքացիական օրենսգիրք (ուժի մեջ է 1999 թվականի հունվարի 1-ից)

38.   135-րդ հոդվածով, որը վերաբերում է գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցմանը, սահմանվում է, որ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը և այլ գույքային իրավունքներ՝ ներառյալ օգտագործման իրավունքը, ենթակա են պետական գրանցման:

39.   Քաղաքացիական օրենսգրքի 14-րդ գլուխը, որը վերնագրված է «Բնակելի տարածության սեփականության իրավունք և այլ գույքային իրավունքներ», պարունակում է բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքի վերաբերյալ հատուկ դրույթներ, որոնք տվյալ ժամանակահատվածում ունեին հետևյալ բովանդակությունը.

Հոդված 225. Բնակելի տարածության oգտագործման իրավունքը

«1.   Բնակելի տարածության սեփականատիրոջ ընտանիքի անդամները և այլ անձինք բնակելի տարածությունն օգտագործելու իրավունք ունեն, եթե այդ իրավունքը գրանցված է գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին օրենքով սահմանված կարգով:

2.    Բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքի ծագումը, իրականացման պայմանները և դրա դադարումը սահմանվում են սեփականատիրոջ հետ նոտարական կարգով վավերացված գրավոր համաձայնությամբ:

Բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը դադարելու վերաբերյալ համաձայնության բացակայության դեպքում այդ իրավունքը կարող է սեփականատիրոջ պահանջով դադարեցվել դատական կարգով՝ սեփականատիրոջ կողմից շուկայական գնով փոխհատուցելու միջոցով:

3.    Բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը չի կարող լինել առուվաճառքի, գրավի և վարձակալության ինքնուրույն առարկա:

4.    Բնակելի տարածության օգտագործման իրավունք ունեցող անձը ցանկացած անձից՝ ներառյալ սեփականատիրոջից, կարող է պահանջել վերացնելու բնակելի տարածության նկատմամբ իր իրավունքի խախտումները:

5.    Բնակելի շենքի կամ բնակարանի նկատմամբ սեփականության իրավունքն այլ անձի փոխանցելը հիմք չէ բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքի դադարման համար, բացառությամբ այն դեպքի, երբ բնակելի տարածության օգտագործման իրավունք ունեցող անձը մինչև սեփականության իրավունքը փոխանցելը նոտարական կարգով վավերացված պարտավորություն է ստանձնել այդ իրավունքից հրաժարվելու մասին:»:

40.   Վերոնշյալ 225-րդ հոդվածի փոփոխությունը՝ կատարված, մասնավորապես, 2005 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, հաջորդել է սույն գործի հանգամանքներին, և դրա 4-րդ մասն ունի հետևյալ բովանդակությունը.

4.    «Փոխհատուցման չափը մեկ ամսվա համար սահմանվում է իրավունքի դադարեցման պահին տվյալ բնակելի տարածության համար կիրառելի վարձավճարի չափից՝ հաշվարկված հետևյալ կերպ. յուրաքանչյուր բնակության իրավունք գրանցած անձի համար՝ բնակելի մակերեսի չափը բնակելի տարածության անհատույց օգտագործման իրավունք ունեցող անձանց և սեփականատերերի ընդհանուր թվի վրա բաժանելու միջոցով ստացված մակերեսը, սակայն ոչ պակաս 5 քառակուսի մետրից և ոչ ավելի 9 քառակուսի մետրից.

Փոխհատուցումը հաշվարկվում է երեք տարվա համար և տրամադրվում է միանգամից, եթե կողմերի համաձայնությամբ այլ բան նախատեսված չէ:»:

3.     «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» օրենք (ուժի մեջ է 1999 թվականի մայիսի 6-ից)

41.    «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» օրենքի 41-րդ հոդվածը նախատեսում է, որ ամուսինների, երեխաների և խնամքի տակ գտնվող այլ անձանց՝ գույքի նկատմամբ իրավունքները, որոնք նրանց են վերապահված օրենքով, իրավաբանական ուժ ունեն՝ անկախ առանձին պետական գրանցումից:

4.     «Երեխայի իրավունքների մասին» օրենք (ուժի մեջ է 1996 թվականի հունիսի 27-ից)

42.   «Երեխայի իրավունքների մասին» օրենքի 16-րդ հոդվածով նախատեսվում է, որ բնակելի տարածության վարձակալի կամ սեփականատիրոջ՝ ընտանիքի անդամ հանդիսացող երեխան ունի այդ վարձակալի կամ սեփականատիրոջ զբաղեցրած բնակելի տարածությունում ապրելու իրավունք՝ անկախ իր բնակության վայրից: 

5.     Ընտանեկան օրենսգիրք (ուժի մեջ է 2005 թվականի ապրիլի 19-ից)

43.   Ընտանեկան օրենսգրքի 47-րդ հոդվածով նախատեսվում է, inter alia, որ երեխան սեփականության իրավունք չունի ծնողների գույքի նկատմամբ, իսկ ծնողները սեփականության իրավունք չունեն երեխայի գույքի նկատմամբ: Համատեղ ապրող երեխաները և ծնողները կարող են մեկը մյուսի գույքը տիրապետել և օգտագործել փոխադարձ համաձայնությամբ:

ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ

I.      ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ ԹԻՎ 1 ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ 1-ԻՆ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

44.   Դիմումատուները բողոք են ներկայացրել այն մասին, որ իրենց գույքից զրկելը տեղի է ունեցել Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով նախատեսված երաշխիքների խախտմամբ, որի համաձայն՝

«Յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ ունի իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի զրկել իր գույքից, բացառությամբ ի շահ հանրության և այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով ու միջազգային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներով:

Նախորդ դրույթները, այնուամենայնիվ, չեն խոչընդոտում պետության՝ այնպիսի օրենքներ կիրառելու իրավունքը, որոնք այն անհրաժեշտ է համարում ընդհանուր շահերին համապատասխան, սեփականության օգտագործման նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնելու կամ հարկերի կամ մյուս գանձումների կամ տուգանքների վճարումն ապահովելու համար»:

Ա.    Ընդունելիությունը

45.   Կառավարությունը նշել է, որ երկրորդ դիմումատուն չի կարող համարվել Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի ենթադրյալ խախտման տուժող, քանի որ վերջինս այդ դրույթի իմաստով չունի որևէ «գույք»:

46.   Դատարանը համարում է, որ Կառավարության առարկությունը երկրորդ դիմումատուի՝ տուժողի կարգավիճակի վերաբերյալ, սերտորեն կապված է Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի շրջանակներում երկրորդ դիմումատուի ներկայացրած գանգատի էության հետ, ուստի այն պետք է միացվի գործի ըստ էության քննությանը:

47.   Դատարանը նշում է, որ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի շրջանակներում դիմումատուների ներկայացրած բողոքները, Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով, ակնհայտ անհիմն չեն: Դատարանն այնուհետև նշում է, որ դրանք անընդունելի չեն որևէ այլ հիմքով: Հետևաբար, դրանք պետք է հայտարարվեն ընդունելի:

Բ.    Ըստ էության քննությունը

1.     Արդյոք երկրորդ դիմումատուն ունի «գույք»՝ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով

ա)    Կողմերի փաստարկները

48.   Երկրորդ դիմումատուն նշել է, որ առաջին դիմումատուին պատկանող բնակարանի նկատմամբ ունեցել է բնակելի տարածության օգտագործման իրավունք: Հայաստանում ձևավորվել է Վերաքննիչ և Վճռաբեկ դատարանների հաստատված նախադեպային իրավունք, որով Բնակարանային օրենսգրքի 54-րդ և 120-րդ հոդվածների համաձայն, բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը ճանաչվում է հետևյալ երեք գործոնների առկայության դեպքում. 1) բնակելի տարածության սեփականատիրոջ ընտանիքի անդամ լինելը 2) այդ բնակելի տարածությունում բնակվելը, և 3) սեփականատիրոջ հետ ընդհանուր տնտեսություն վարելը: Նշված երեք գործոնները, որոնց միաժամանակյա առկայությունը պարտադիր չէ, առկա են եղել երկրորդ դիմումատուի գործում: Ավելին, նրա՝ այդ իրավունքից օգտվելը ներպետական վարույթի շրջանակներում չի վիճարկվել:

49.   Ընդունելով այն փաստը, որ բնակելի տարածության օգտագործման իր իրավունքն Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում գրանցված չի եղել՝ երկրորդ դիմումատուն հայտարարել է, որ այդ իրավունքը վավեր է անգամ առանց պետական գրանցման, քանի որ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 41-րդ հոդվածի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ ամուսինների, երեխաների և խնամքի տակ գտնվող այլ անձանց իրավունքները, որոնք սահմանված են օրենքով, իրավաբանական ուժ ունեն՝ անկախ պետական գրանցումից: Ամեն դեպքում, նա չէր կարող նույնիսկ ցանկության դեպքում գրանցել այդ իրավունքը, քանի որ Կառավարության թիվ 1151-Ն որոշմամբ սահմանվել էին տվյալ բնակարանի նկատմամբ սահմանափակումներ, որոնցով բացառվում էր Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում գործարքների գրանցումը:

50.   Երկրորդ դիմումատուն այնուհետև նշել է, որ հայցվորի կողմից ներպետական դատարաններ ներկայացված՝ գույքը վերցնելու մասին պայմանագրի նախագծում հստակ սահմանված է եղել, որ «Կառուցապատողը գրանցված անձի իրավունքները դադարեցնելու և զբաղեցրած անշարժ գույքն ազատելու համար նախատեսում է ֆինանսական խրախուսանք»: Հետևաբար, համապատասխան մարմինները ճանաչել են գույքային իրավունքի առկայությունը, որը ցանկացել են դադարեցնել վերոնշյալ պայմանագրի ստորագրմամբ: Ավելին, ըստ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության, բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը համարվում է գույքային իրավունք: Այն ինքնուրույն, սեփականության իրավունքից անկախ գոյություն ունեցող իրավունք է, որը կարող է դադարեցվել միայն համարժեք փոխհատուցում վճարելու դեպքում: Հետևաբար, այն համարվում է ունեցվածք, որը, Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով, պետք է համարվի «գույք»:

51.    Կառավարությունը նշել է, որ երկրորդ դիմումատուն առաջին դիմումատուին պատկանող բնակարանի նկատմամբ չի ունեցել որևէ գույքային իրավունք, այդ թվում՝ բնակելի տարածության օգտագործման իրավունք: Այդ իրավունքը, Քաղաքացիական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի համաձայն, կարող է ծագել միայն պետական գրանցման պահից: Այնուամենայնիվ, առկա չէ որևէ այնպիսի ապացույց, որը կվկայեր երկրորդ դիմումատուի այդ իրավունքի՝ Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում գրանցման մասին: Հետևաբար, Ընտանեկան օրենսգրքի 47-րդ հոդվածի և «Երեխայի իրավունքների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 16-րդ հոդվածի համաձայն՝ միակ իրավունքը, որից օգտվել է երկրորդ դիմումատուն, եղել է տվյալ բնակարանում բնակվելու իրավունքը: Այդ իրավունքը, սակայն, չի կարող համարվել «գույք»՝ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով:  

բ)     Դատարանի գնահատականը

52.   Դատարանն ի սկզբանե նշում է, որ կողմերի միջև հիմնական տարաձայնությունը վերաբերում է այն հարցին, թե արդյոք երկրորդ դիմումատուն ունեցել է բնակելի տարածության օգտագործման իրավունք առաջին դիմումատուին պատկանող բնակարանի նկատմամբ: Իրենց փաստարկները հիմնավորելու համար կողմերը վկայակոչել են տարբեր ներպետական իրավական դրույթներ:

53.   Այս կապակցությամբ, Դատարանը նկատում է, որ ներպետական դատարանները տվյալ բնակարանի նկատմամբ դիմումատուների իրավունքները դադարեցնելու մասին որոշում կայացնելիս վկայակոչել են, inter alia, Քաղաքացիական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որը պայմաններ է նախատեսում բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքի դադարեցման համար: Հետևաբար, երկրորդ դիմումատուի կողմից բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքից օգտվելու հանգամանքն անուղղակիորեն ճանաչվել է ներպետական դատարանների կողմից, որոնք որոշել են այդ իրավունքի դադարեցման համար տրամադրել փոխհատուցում: Դրանից հետևում է, որ Կառավարության հակառակ պնդումները հիմնավորված չեն ներպետական դատարանների եզրահանգումներով և պետք է մերժվեն:

54.   Չնայած կողմերը չեն վիճարկում այն հարցը, թե արդյոք բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը համարվում է «գույք»՝ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով, Դատարանը, այնուամենայնիվ, սեփական նախաձեռնությամբ հարկ է համարում անդրադառնալ այդ հարցին:

55.   Դատարանը վերահաստատում է, որ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված «գույք» հասկացությունն ինքնուրույն նշանակություն ունի, որը չի սահմանափակվում նյութական իրերի նկատմամբ սեփականության իրավունքով և կապված չէ ներպետական օրենսդրության ֆորմալ դասակարգման հետ: Ինչպես նյութական իրերը, այնպես էլ ունեցվածք համարվող որոշակի այլ իրավունքներ ու շահեր նույնպես կարող են համարվել «գույքային իրավունքներ» և հետևաբար նաև «գույք»՝ սույն դրույթի իմաստով: Յուրաքանչյուր գործով ուսումնասիրման ենթակա հարցն այն է, թե արդյոք, ամբողջությամբ վերցված գործի փաստական հանգամանքներով դիմումատուին վերապահվել է իրավունք՝ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով պաշտպանվող նյութաիրավական շահի մասով (տե՛ս Իատրիդիսն ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ] [Iatridis v. Greece [GC]], թիվ 31107/96, § 54, ՄԻԵԴ 1999- II. Բեյելերն ընդդեմ Իտալիայի [ՄՊ] [Beyeler v. Italy [GC]], թիվ 33202/96, § 100, ՄԻԵԴ 2000-I. և Բրոնիովսկին ընդդեմ Լեհաստանի [ՄՊ] [Broniowski v. Poland [GC]], թիվ 31443/96, § 129, ՄԻԵԴ 2004-V):

56.   Դատարանը նկատում է, որ, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ գույքի օգտագործման իրավունքը գույքային մյուս իրավունքների շարքում առանձին նախատեսված իրավունք է (տե՛ս վերևում՝ 38-րդ և 39-րդ պարբերություններում հիշատակված ներպետական դրույթները): Համապատասխան ժամանակահատվածում բնակելի տարածության օգտագործման իրավունք ունեցող անձը շարունակել է օգտվել այդ իրավունքից, նույնիսկ եթե տվյալ բնակելի տարածության նկատմամբ սեփականության իրավունքը փոխանցվել է այլ անձի (Քաղաքացիական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 5-րդ մաս): Ավելին, այդ իրավունքը կարող էր դադարել միայն համարժեք փոխհատուցում վճարելու դեպքում (Քաղաքացիական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 2-րդ մաս): Հետևաբար, Դատարանը համարում է, որ առաջին դիմումատուին պատկանող բնակարանի նկատմամբ երկրորդ դիմումատուի՝ բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը նյութական շահ հետապնդող առանձին գույքային իրավունք է և, հետևաբար, համարվում է «գույք»՝ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով: Այն փաստը, որ երկրորդ դիմումատուին գույքի օտարման գործընթացի արդյունքում գումար է վճարվել, վերահաստատում է Դատարանի վերոնշյալ եզրահանգումները: Այդ եզրակացությանը հանգելով՝ Դատարանը համարում է, որ դիմումատուի՝ տուժողի կարգավիճակի վերաբերյալ Կառավարության առարկությունները պետք է մերժվեն:

2.     Արդյոք տեղի է ունեցել միջամտություն դիմումատուների՝ գույքից օգտվելու իրավունքի իրականացմանը

57.   Կողմերը չեն վիճարկել առաջին դիմումատուի՝ գույքից անարգել օգտվելու իրավունքի իրականացմանը միջամտություն տեղի ունեցած լինելու հանգամանքը:

58.   Ինչ վերաբերում է երկրորդ դիմումատուին, ապա Կառավարությունը նշել է՝ քանի որ տվյալ բնակարանի նկատմամբ երկրորդ դիմումատուն ունեցել է միայն այդ բնակարանում բնակվելու իրավունք, որևէ միջամտություն տեղի չի ունեցել Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածով երաշխավորված նրա իրավունքների իրականացմանը:

59.   Արդեն իսկ հաստատելով, որ երկրորդ դիմումատուն Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի իմաստով ունի «գույք» (տե՛ս վերևում՝ 56-րդ պարբերությունը)՝ Դատարանը համարում է, որ Երևանի կենտրոնում կառուցապատման ծրագրեր իրականացնելու նպատակով տվյալ բնակարանի նկատմամբ առաջին դիմումատուի սեփականության իրավունքի և երկրորդ դիմումատուի օգտագործման իրավունքի դադարեցումը, անկասկած, համարվում է միջամտություն դիմումատուների՝ գույքից անարգել օգտվելու իրավունքի իրականացմանը:

3.     Արդյոք դիմումատուների՝ գույքից օգտվելու իրավունքի իրականացմանը կատարված միջամտությունը եղել է հիմնավորված  

ա)    Կիրառելի նորմը

60.   Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածը բաղկացած է երեք առանձին նորմերից. առաջին նորմը, որը շարադրված է առաջին պարբերության առաջին նախադասության մեջ, կրում է ընդհանուր բնույթ և սահմանում է գույքից անարգել օգտվելու սկզբունքը. երկրորդ նորմը, որը ներառված է առաջին պարբերության երկրորդ նախադասության մեջ, վերաբերում է գույքից զրկելուն և դրա համար սահմանում է որոշակի պայմաններ. երրորդ նորմով՝ սահմանված երկրորդ պարբերությունում, ճանաչվում է, որ Պայմանավորվող պետությունները, inter alia, ունեն գույքի օգտագործման նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելու իրավունք՝ ընդհանուր շահերին համապատասխան: Երեք նորմերը, սակայն, «առանձին» չեն՝ կապակցված չլինելու իմաստով։ Երկրորդ և երրորդ նորմերը վերաբերում են գույքից անարգել օգտվելու իրավունքի իրականացմանը միջամտելու հատուկ դեպքերին և, հետևաբար, պետք է մեկնաբանվեն առաջին նորմի մեջ ձևակերպված ընդհանուր սկզբունքի լույսի ներքո (տե՛ս, որպես վերջերս կայացված վճիռ, Բրոնիովսկին ընդդեմ Լեհաստանի [ՄՊ], թիվ 31443/96, § 134, ՄԻԵԴ 2004-V):

61.   Դատարանը համարում է, որ առաջին դիմումատուի սեփականության իրավունքի և երկրորդ դիմումատուի օգտագործման իրավունքի դադարեցումը համարժեք է նրանց գույքից զրկելուն: Համապատասխանաբար, սույն գործով կիրառելի է Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի 1-ին պարբերության 2-րդ նախադասությունը:

բ)     Համապատասխանությունը առաջին պարբերության երկրորդ նախադասությունում սահմանված պայմաններին

i)      Կողմերի փաստարկները

62.   Դիմումատուները նշել են, որ առաջին դիմումատուին գույքից զրկելը չի իրականացվել «այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով», մասնավորապես՝ տվյալ ժամանակահատվածում գործող Սահմանադրության 28-րդ հոդվածով: Այդ դրույթով նախատեսվում է, որ սեփականության օտարումը «հասարակության և պետության կարիքների համար կարող է կատարվել միայն բացառիկ դեպքերում, օրենքի հիման վրա, նախնական համարժեք փոխհատուցմամբ»: Սահմանադրական դատարանը 1998 թվականի փետրվարի 27-ի իր որոշման մեջ սույն դրույթը մեկնաբանելիս նշել է, որ անձն իր գույքից կարող է զրկվել միայն կոնկրետ անշարժ գույքի վերաբերյալ օրենք ընդունելու միջոցով, որով կհիմնավորվի գույքի օտարման բացառիկ կարևորությունը և կմատնանշվեն հասարակության և պետության այն կարիքները, որոնք պետք է բավարարվեն այդ գույքի օտարմամբ: Այնուհետև, Սահմանադրական դատարանը նշել է, որ Կառավարությունն իրավասու չէ հասարակության և պետության կարիքների համար գույքի օտարման կարգ սահմանել:

63.   Այնուամենայնիվ, առաջին դիմումատուի գույքի օտարման վերաբերյալ չի ընդունվել որևէ օրենք, և օտարման ամբողջ գործընթացը հիմնվել է Կառավարության մի շարք որոշումների վրա: Չեն բավարարվել նաև վերոնշյալ 28-րդ հոդվածով նախատեսված մյուս պայմանները: Մասնավորապես, Կառավարության թիվ 1151-Ն որոշման մեջ կամ Քաղաքացիական օրենսգրքի և Հողային օրենսգրքի համապատասխան դրույթներում հասարակության կամ պետության որևէ կարիք չի նշվել: Ավելին, առաջին դիմումատուին չի առաջարկվել «նախնական համարժեք փոխհատուցում», իսկ երկրորդ դիմումատուին առաջարկված փոխհատուցման չափը կամայականորեն է սահմանվել: Եվ վերջապես, առաջին դիմումատուին գույքից զրկելը կատարվել է տվյալ ժամանակահատվածում գործող Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի խախտմամբ, քանի որ Կառավարությունը սահմանազանցել է իր լիազորությունները՝ ապօրինի սահմանելով գույքի օտարման և գնահատման կարգ, և գույքի օտարման մասով իրեն լայն լիազորություններ է վերապահել:

64.       Դիմումատուներն այնուհետև նշել են, որ երկրորդ դիմումատուին գույքից օգտվելու իրավունքից զրկելը նույնպես չի իրականացվել «այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով», մասնավորապես՝ Քաղաքացիական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածով: Այդ դրույթի համաձայն՝ տվյալ գույքի նկատմամբ այլ անձի օգտագործման իրավունքի դադարեցման պահանջ կարող է ներկայացնել միայն գույքի սեփականատերը: Այնուամենայնիվ, սույն գործով Կառավարությունն է նախաձեռնել երկրորդ դիմումատուի օգտագործման իրավունքի դադարեցման պահանջով վարույթի հարուցումը, և, հետևաբար, նման պահանջը բավարարելու որևէ իրավական հիմք չի եղել:

65.   Կառավարությունը նշել է, որ Սահմանադրության 28-րդ հոդվածն առաջին դիմումատուի գործով կիրառելի չի եղել: Այդ դրույթը վերաբերել է միայն հասարակության և պետության կարիքների համար օտարման ենթակա գույքին: Քաղաքացիական օրենսգրքի 218-221-րդ և 283-րդ հոդվածների, ինչպես նաև Հողային օրենսգրքի 104-րդ և 108-րդ հոդվածների համաձայն՝ «հասարակության և պետության կարիքների համար օտարման ենթակա գույք» հասկացության մեջ ներառվում է միայն հողամասը և ոչ թե այդ հողամասի վրա գտնվող անշարժ գույքը: Հետևաբար, բնակարանների և այլ կառույցների նկատմամբ մասնավոր անձանց սեփականության իրավունքի դադարեցումը պետության կողմից իրեն պատկանող հողը վերցնելու արդյունք էր: Այս դեպքում առաջին դիմումատուին է պատկանել ոչ թե հողը, այլ այն բնակարանը, որը գտնվել է հասարակության և պետության կարիքների համար օտարման ենթակա հողամասի վրա տեղակայված շենքում: Հետևաբար, նրա բնակարանը չէր կարող վերոնշյալ կարիքների համար օտարման օբյեկտ հանդիսանալ, իսկ նրան վճարված փոխհատուցումը պետք է դիտվեր որպես հողամասի օտարման արդյունքում պատճառված վնասի հատուցում: Այսպիսով, Սահմանադրության 28-րդ հոդվածը կիրառելի չի եղել սույն գործով:

ii)     Դատարանի գնահատականը

66.   Դատարանը վերահաստատում է, որ Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի առաջին և ամենակարևոր պահանջն այն է, որ պետական մարմինների կողմից գույքից անարգել օգտվելու իրավունքին ցանկացած միջամտություն պետք է լինի օրինական. առաջին պարբերության երկրորդ նախադասությամբ թույլատրվում է գույքից զրկելը միայն «այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով», իսկ երկրորդ պարբերությամբ սահմանվում է, որ պետությունն իրավասու է իրականացնելու վերահսկողություն գույքի օգտագործման նկատմամբ՝ կիրառելով «օրենքներ»: Ավելին, օրենքի գերակայությունը, լինելով ժողովրդավարական հասարակության հիմնարար սկզբունքներից մեկը, ներհատուկ է Կոնվենցիայի բոլոր հոդվածներին (տե՛ս Հունաստանի նախկին թագավորը և մյուսներն ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ] [Former King of Greece and Others v. Greece [GC]], թիվ 25701/94, § 79, ՄԻԵԴ 2000- XII): Հետևաբար, այն հարցը, թե արդյոք պահպանվել է ընդհանուր հասարակական շահի պահանջների և անձի հիմնարար իրավունքների պաշտպանության պահանջների միջև արդարացի հավասարակշռությունը (տե՛ս Սպոռռոնգը և Լոնրոտն ընդդեմ Շվեդիայի [Sporrong and Lonnroth v. Sweden], 1982 թվականի սեպտեմբերի 23, § 69, շարք Ա թիվ 52) դառնում է հիմնավորված այն ժամանակ, երբ հաստատվում է, որ տվյալ միջամտությունը բավարարել է օրինականության պահանջը և կամայական չի եղել (տե՛ս Իատրիդիսն ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ], թիվ 31107/96, § 58, ՄԻԵԴ 1999-II):

67.   Դատարանն այնուհետև վերահաստատում է, որ «այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով» արտահայտությամբ, առաջին հերթին պահանջվում է համարժեքորեն հասանելի և բավականաչափ հստակ ներպետական իրավական դրույթների առկայություն և դրանց պահպանություն (տե՛ս Լիթգոուն և մյուսներն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության [Lithgow and Others v. the United Kingdom], 1986 թվականի հուլիսի 8, § 110, շարք Ա թիվ 102):

68.   Անդրադառնալով սույն գործի հանգամանքներին՝ Դատարանը նշում է, որ առաջին և երկրորդ դիմումատուներն ունեցել են և զրկվել են երկու առանձին իրավունքներից, այն է՝ բնակելի տարածության սեփականության իրավունքից և օգտագործման իրավունքից: Հետևաբար, Դատարանը, Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի երաշխիքների պահպանման հարցը յուրաքանչյուր դիմումատուի դեպքում պետք է քննի առանձին։

α)    Առաջին դիմումատուն

69.   Դատարանը նկատում է, որ առաջին դիմումատուն եղել է Երևանի կենտրոնում Բուզանդի 9 հասցեում տեղակայված շենքի մի մասը կազմող՝ 26 քմ ընդհանուր մակերեսով բնակարանի սեփականատերը: 2002 թվականի օգոստոսի 1-ին Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն ընդունել է թիվ 1151-Ն որոշումը, որով որոշում է կայացվել օտարել Երևան քաղաքի որոշակի կենտրոնական շրջաններում գտնվող անշարժ գույքը, ինչպես օրինակ՝ հողամասերը, շենքերն ու շինությունները, որոնք ճանաչված են եղել որպես «օտարման գոտիներ»: Այդ գույքը պետք է օտարվեր Երևանում կառուցապատման աշխատանքներ իրականացնելու նպատակով, իսկ Բուզանդի փողոցը ներառված է եղել այդ օտարման գոտիներից մեկում:

70.   Դատարանն այնուհետև նկատում է, որ տվյալ ժամանակահատվածում հիմնական ներպետական իրավական դրույթը, որը կարգավորել է հասարակության կարիքների համար գույքի օտարումը, եղել է Սահմանադրության 28-րդ հոդվածը: Կառավարությունը պնդել է, որ այդ դրույթը կիրառելի չի եղել առաջին դիմումատուի նկատմամբ: Դատարանն, այնուամենայնիվ, համոզիչ չի համարում նշված փաստարկը: Այն նշում է, որ առաջին դիմումատուն զրկվել է իր գույքից՝ պետության անունից գործող մասնավոր ընկերության կողմից դատարան ներկայացված հայցի հիման վրա՝ ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության թիվ 1151-Ն որոշման: Ուստի, բնակարանի նկատմամբ նրա սեփականության իրավունքը դադարեցվել է բացառապես Երևանի կենտրոնում կառուցապատման ծրագրեր իրականացնելու՝ Կառավարության քաղաքականության կենսագործման նպատակով: Ավելին, ներպետական դատարաններն իրենց վճիռներում հստակորեն նշել են, որ առաջին դիմումատուի սեփականության իրավունքը դադարեցվում է, քանի որ այն հողը, որի վրա գտնվում է նրա գույքը, պետք է վերցվի պետության կարիքների համար: Այստեղ Դատարանը համակարծիք չէ Կառավարության այն մեկնաբանության հետ, համաձայն որի միայն հողը, այլ ոչ թե դրա վրա գտնվող գույքը պետք է դիտարկել որպես օտարման ենթակա օբյեկտ: Ավելին, պարզ չէ, թե ինչ հիմնավորմամբ է Կառավարությունը նման պնդում կատարում այն դեպքում, երբ սույն գործում տվյալ հողամասը համարվել է պետական սեփականություն, իսկ միակ մասնավոր սեփականությունը, որը վերցվել է պետության կողմից, պատկանել է առաջին դիմումատուին: Այսպիսով, առաջին դիմումատուի գործի վրա հստակորեն տարածվում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 28-րդ հոդվածով կարգավորվող իրավիճակները:

71.    Դատարանը նկատում է, որ այլ իրավական ակտերի նկատմամբ գերակայություն ունեցող սահմանադրական այդ դրույթի պահանջներից մեկն այն է, որ պետական կարիքների համար գույքի ցանկացած օտարում պետք է իրականացվի «օրենքի հիման վրա»: Սահմանադրական դատարանը, որի որոշումները պարտադիր ուժ ունեն, 1998 թվականի փետրվարի 27-ի իր որոշմամբ, այդ արտահայտությունը մեկնաբանելիս, մասնավորապես, նշել է, որ պետության կարիքների համար մասնավոր սեփականության օտարումը պետք է իրականացվի միայն կոնկրետ անշարժ գույքի վերաբերյալ օրենք ընդունելու միջոցով: Ավելին, Սահմանադրական դատարանի կողմից գործածված «օրենք» բառը ենթադրել է ոչ թե ցանկացած իրավական ակտ, այլ խորհրդարանի կողմից ընդունված օրենք՝ դրանով իսկ պետության կարիքների համար օտարման հատուկ դեպքերում որոշում կայացնելու հարցը վերապահելով օրենսդրին: Հետագայում, այս մեկնաբանությունը վերահաստատվել է Սահմանադրական դատարանի այն եզրահանգմամբ, համաձայն որի Կառավարությունը, այսինքն՝ գործադիր իշխանությունը, պետության կարիքների համար մասնավոր սեփականության օտարման վերաբերյալ որոշում կայացնելու լիազորություն չի ունեցել (տե՛ս վերևում՝ 33-րդ պարբերությունը):

72.   Անդրադառնալով սույն գործի հանգամանքներին՝ Դատարանը նկատում է, որ Հայաստանի խորհրդարանի կողմից առաջին դիմումատուի սեփականության վերաբերյալ երբևէ օրենք չի ընդունվել, ինչպես պահանջվել է Սահմանադրության 28-րդ հոդվածով, և օտարման ամբողջ գործընթացը՝ ներառյալ փոխհատուցման չափը որոշելու կարգը, կանոնակարգվել է Կառավարության մի շարք որոշումներով: Հետևաբար, առաջին դիմումատուին գույքից զրկելը տեղի չի ունեցել «այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով»:

β)     Երկրորդ դիմումատուն

73.   Դատարանը նկատում է, որ երկրորդ դիմումատուն ունեցել է առաջին դիմումատուին պատկանող բնակարանի նկատմամբ օգտագործման իրավունք, որը դադարեցվել է դատարանների կողմից Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 2-րդ մասի հիման վրա:

74.   Դատարանը վերահաստատում է, որ օրինականության պահանջը ենթադրում է, որ ներպետական օրենսդրության նորմերը պետք է լինեն բավականաչափ մատչելի, հստակ և կանխատեսելի (տե՛ս, ի թիվս այլ վճիռների, Հենթրիքն ընդդեմ Ֆրանսիայի [Hentrich к. France], 1994թ թվականի սեպտեմբերի 22, § 42, շարք Ա թիվ 296-Ա. Բեյելերն ընդդեմ Իտալիայի [ՄՊ], թիվ 33202/96, § 109, ՄԻԵԴ 2000-I. և Կարբոնարան և Վենտուրան ընդդեմ Իտալիայի [Carbonara and Ventura v. Italy], թիվ 24638/94, § 64, ՄԻԵԴ 2000-VI):

75.   Դատարանը նշում է, որ վերոնշյալ 225-րդ հոդվածի 2-րդ մասը պարունակել է նորմեր՝ բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքի դադարեցման վերաբերյալ: Այնուամենայնիվ, այդ նորմերը վերաբերել են սեփականատիրոջ պահանջով օգտագործման իրավունքի դադարմանը, և դրանցով չի նախատեսվել նշված իրավունքի դադարեցում սեփականատիրոջից բացի որևէ այլ անձի կողմից դիմում ներկայացնելու միջոցով՝ լինի դա պետություն կամ, ինչպես սույն գործում է՝ պետության անունից գործող մասնավոր ընկերություն: Այսպիսով, պարզվում է, որ երկրորդ դիմումատուի օգտագործման իրավունքը դադարեցվել է այնպիսի իրավական նորմերի հիման վրա, որոնք կիրառելի չեն եղել նրա գործով: Դատարանը համարում է, որ օգտագործման իրավունքի նման դադարեցումն ամեն դեպքում հանգեցրել է անկանխատեսելի և կամայական հետևանքների և, հավանաբար, զրկել է երկրորդ դիմումատուին իր իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության հնարավորությունից: Հետևաբար, նման իրավական հիմնավորմամբ երկրորդ դիմումատուի գույքին կատարված միջամտությունը չի կարող բնորոշվել ոչ այլ կերպ, քան կամայական

γ)     Եզրակացություն

76.   Դատարանը հանգում է այն եզրակացության, որ դիմումատուներին գույքից զրկելը չի համապատասխանում օրինականության սկզբունքին: Այդ եզրակացությամբ անհրաժեշտություն չի առաջանում պարզելու, թե արդյոք ընդհանուր հասարակության շահի պահանջների և անհատի հիմնարար իրավունքների պաշտպանության պահանջների միջև պահպանվել է արդարացի հավասարակշռություն (տե՛ս, օրինակ, Իատրիդիսն ընդդեմ Հունաստանի [ՄՊ], թիվ 31107/96, § 62, ՄԻԵԴ 1999-II):

77.   Հետևաբար, երկու դիմումատուների նկատմամբ տեղի է ունեցել Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում:

II.     ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 6-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

78.   Դիմումատուները բողոք են ներկայացրել այն մասին, որ, հակառակ կողմի հետ համեմատած, իրենց համար էապես անբարենպաստ պայմաններ են ստեղծվել, քանի որ «Գլենդել Հիլզ» ՓԲԸ-ն հնարավորություն է ունեցել ներկայացնելու գնահատման հաշվետվություն՝ որպես փոխհատուցման չափին վերաբերող փաստարկների հիմնավորում, մինչդեռ առաջին դիմումատուի՝ ապրանքագիտական եզրակացություն ստանալու վերաբերյալ միջնորդությունը կամայականորեն մերժվել է Քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի կողմից: Դիմումատուները հիմնվել են Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի վրա, որով այնքանով, որքանով վերաբերելի է սույն գործում, սահմանվում է հետևյալը.

«Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են իր քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները ... ունի տրիբունալի կողմից ... արդարացի ... լսումների իրավունք:»:

79.   Դատարանը նշում է, որ դիմումատուները չեն ներկայացրել այս բողոքը հիմնավորող որևէ ապացույց, ինչպես օրինակ՝ ենթադրյալ միջնորդության կամ Վերաքննիչ դատարանի կողմից այդ միջնորդության ենթադրյալ մերժման պատճենը: Դատարանը նկատում է, որ տվյալ դեպքում գործի նյութերում առկա չէ որևէ ապացույց այն մասին, որ դատաքննությունն իրականացվել է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի երաշխիքների խախտմամբ:

80.   Դատարանը հանգում է այն եզրակացության, որ այս բողոքն ակնհայտ անհիմն է և պետք է մերժվի՝ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ ու 4-րդ կետերին համապատասխան:

III.    ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 8-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ

81.   Դիմումատուները բողոք են ներկայացրել այն մասին, որ իրենց գույքից զրկելը հանգեցրել է նաև Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտման, որով սահմանվում է հետևյալը՝

«1.   Յուրաքանչյուր ոք ունի իր անձնական ու ընտանեկան կյանքի, բնակարանի և նամակագրության նկատմամբ հարգանքի իրավունք:

2.    Չի թույլատրվում պետական մարմինների միջամտությունն այդ իրավունքի իրականացմանը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա նախատեսված է օրենքով և անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակությունում՝ ի շահ պետական անվտանգության, հասարակական կարգի կամ երկրի տնտեսական բարեկեցության, ինչպես նաև անկարգությունների կամ հանցագործությունների կանխման, առողջության կամ բարոյականության պաշտպանության կամ այլ անձանց իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով:»:

82.   Դատարանը, հաշվի առնելով դիմումատուների կողմից Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի համաձայն ներկայացված բողոքի վերաբերյալ իր եզրակացությունը (տե՛ս վերևում 76-րդ և 77-րդ պարբերությունները), անհրաժեշտ չի համարում քննել նրանց բողոքը՝ Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի շրջանակներում, և, հետևաբար, մերժում է այն՝ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի համաձայն:

IV.    ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ

83.   Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ՝

«Եթե Դատարանը գտնում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի կամ դրան կից արձանագրությունների խախտում, իսկ համապատասխան Բարձր պայմանավորվող կողմի ներպետական իրավունքն ընձեռում է միայն մասնակի հատուցման հնարավորություն, ապա Դատարանը որոշում է, անհրաժեշտության դեպքում, տուժած կողմին արդարացի փոխհատուցում տրամադրել»:

84.   Առաջին դիմումատուն պահանջել է ընդհանուր 150 150 եվրո՝ որպես նյութական վնասի հատուցում: Այդ գումարը ներառել է բնակարանի շուկայական արժեքը, որը կազմել է 133 467 եվրո, ինչպես նաև բաց թողնված օգուտը, որը կազմել է 16 683 եվրո:

85.   Ինչ վերաբերում է այդ գումարների հաշվարկին, ապա դիմումատուները պնդել են, որ իրենք պետական մարմիններից հնարավորություն չեն ունեցել ստանալու իրենց պահանջներն արդյունավետորեն ներկայացնելու համար անհրաժեշտ որևէ տեղեկատվություն, քանի որ պետական պաշտոնյաները կառուցապատման ծրագրերում հետապնդել են տնտեսական շահ և, հետևաբար, արգելափակել են համապատասխան պաշտոնական տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունը: Հնարավոր չի եղել նաև պատվիրել օտարված անշարժ գույքի անկախ գնահատում, քանի որ գնահատում իրականացնող՝ համապատասխան մարմինների կողմից լիցենզավորված կազմակերպություններին վախեցրել է հետապնդումների ենթարկվելու հանգամանքը, այդ թվում՝ լիցենզիայից զրկվելու հավանականությունը, և նրանք հրաժարվել են տեղեկատվություն տրամադրելուց:

86.   Հաշվի առնելով վերոնշյալը՝ ըստ առաջին դիմումատուի, օտարված բնակարանի շուկայական արժեքը պետք է հաշվարկվեր եկամուտների կապիտալացման մեթոդի կիրառմամբ, որի արդյունքում գումարը պետք է կազմեր 62 400 000 ՀՀ դրամ, որը, ըստ կիրառելի փոխարժեքի, համարժեք է եղել 133 467 եվրոյին:

87.   Այնուհետև առաջին դիմումատուն նշել է, որ եթե իր բնակարանը չօտարվեր, ինքը կկարողանար այն վարձակալության հանձնել՝ սկսած 2005 թվականի մայիսից՝ 1 քմ-ի դիմաց 10 000 ՀՀ դրամ գումարի չափով: Ուստի, այդ ժամանակահատվածից մինչև արդարացի փոխհատուցման պահանջ ներկայացնելը, այն է՝ 2005 թվականի նոյեմբերը, նրա բաց թողնված օգուտը կազմել է 7 800 000 ՀՀ դրամ, որը, ըստ կիրառելի փոխարժեքի, համարժեք է եղել 16 683 եվրոյի:

88.   Երկրորդ դիմումատուն պնդել է, որ իրեն վճարվող փոխհատուցման չափը պետք է հաշվարկվեր Քաղաքացիական օրենսգրքի փոփոխված 225-րդ հոդվածով սահմանված բանաձևին համապատասխան (տե՛ս վերևում՝ 40-րդ պարբերությունը): Հիմնվելով այդ հաշվարկի վրա՝ նա պահանջել է 6 930 եվրո՝ որպես նյութական վնասի հատուցում, որը, ըստ կիրառելի փոխարժեքի, համարժեք է եղել 3 240 000 ՀՀ դրամի:

89.   Դիմումատուները նաև պահանջել են 25 000 եվրո՝ որպես ոչ նյութական վնասի հատուցում, ինչպես նաև 1 700 եվրո՝ ծախսերի և ծախքերի դիմաց:

90.   Կառավարությունն այդ պահանջների մասով մեկնաբանություններ չի կատարել:

91.   Դատարանը համարում է, որ 41-րդ հոդվածի կիրառման հարցը պատրաստ չէ՝ դրա վերաբերյալ որոշում կայացվելու համար: Այս հարցը պետք է, համապատասխանաբար, հետաձգվի և հետագա ընթացակարգ սահմանվի՝ պատշաճորեն հաշվի առնելով Կառավարության և դիմումատուների միջև համաձայնություն ձեռք բերելու հնարավորությունը:

ԱՅՍ ՀԻՄՆԱՎՈՐՄԱՄԲ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ՝

1.     Որոշում է երկրորդ դիմումատուի՝ տուժողի կարգավիճակի վերաբերյալ Կառավարության առարկությունը միացնել գործի ըստ էության քննությանը և մերժել այն.

2.     Հայտարարում է դիմումատուներին գույքից զրկելու վերաբերյալ բողոքն ընդունելի, իսկ գանգատը մնացած մասով՝ անընդունելի.

3.     Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Թիվ 1 արձանագրության 1-ին հոդվածի խախտում.

4.     Վճռում է, որ 41-րդ հոդվածի կիրառման հարցը պատրաստ չէ՝ դրա վերաբերյալ որոշում կայացվելու համար, և համապատասխանաբար՝

ա)    հետաձգում է նշված հարցը.

բ)     առաջարկում է Կառավարությանն ու դիմումատուներին վճիռը վերջնական դառնալու օրվան հաջորդող երեք ամսվա ընթացքում, Կոնվենցիայի 44-րդ հոդվածի 2-րդ կետին համապատասխան, ներկայացնել հարցի վերաբերյալ իրենց գրավոր դիտարկումները և, մասնավորապես, Դատարանին ծանուցել իրենց կողմից ձեռք բերվող ցանկացած համաձայնության մասին.

գ)    հետաձգում է հետագա ընթացակարգը և Պալատի նախագահին պատվիրակում է անհրաժեշտության դեպքում միևնույնն ամրագրելու լիազորությունը:

Կատարված է անգլերենով և գրավոր ծանուցվել է 2009 թվականի հունիսի 23-ին՝ համաձայն Դատարանի կանոնակարգի 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերի:

Սթենլի Նեյսմիթ	Ժոզեփ Քասադևալ
Քարտուղարի տեղակալ	Նախագահ