«Վավերացնում եմ»

Հայաստանի Հանրապետության

Նախագահ Ռ. Քոչարյան

29 մայիսի 2002 թ.

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

 

29 մայիսի 2002 թվականի N 628

քաղ. Երևան

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

«Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների և պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածին համապատասխան՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը (կցվում է):

2. Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և սպորտի նախարարին՝ եռամսյա ժամկետում ապահովել Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակի պաշտոնական հրապարակումը:

3. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի 1983 թվականի հուլիսի 4-ի «Հայկական ՍՍՀ տարածքում պետական պահպանության տակ վերցված պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների և նրանց պահպանական գոտիների ցուցակների հաստատման մասին» N 377 որոշման 1-ին կետը՝ նախկին Աշտարակի, Ապարանի, Արագածի ու Թալինի շրջանների պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների ցուցակի մասով:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում 2002 թվականի մայիսի 29-ից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան

Հաստատված է ՀՀ կառավարության 2002 թվականի մայիսի 29-ի N 628 որոշմամբ

 

Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն  Ց ՈՒ Ց Ա Կ

 

Հայաստանի Հանրապետության պատմության եվ մշակույթի անշարժ հուշարձանների

 

2. Արագածոտնի մարզ*

 

2.1. Աշտարակ քաղաք

Հուշ-ար ձա- նի- հա- մարը	Հուշարձանի ենթահամարը (ենթահամարները)			Հուշարձանախումբը, հուշարձանը	Ժամանակը	Տեղը բնակավայրի նկատմամբ, հասցեն	Նշա- նա- կու- թյունը	Ծանոթագրություն
1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՇՏԱՐԱԿ «ՈՒԼԱՏԻՏԻԿ»	4-5դդ.	հվ-աե մասում	Հ	համանուն բլրի վրա. Քասախի կիրճի ձախ լանջին, միջնադարյան կամրջի մոտ
2.				ԲԱՂՆԻՔ	1900 թ.	քաղաքի մեջ (այսուհետև՝ք.մ.)	Տ
3.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1888 թ.	Աբովյան փող. 22	Տ
4.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	19 դ.ՎՐՋ	Ալազանի փող.19-23	Տ	բժիշկ Սանդրոյի
5.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1910 թ.	Ն. Աշտարակեցու հրապարակ	Տ	Վարդազարենց
6.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1904 թ.	էմին Հակոբյան փող., 2	Տ	Կոկոլենց Աթոյի
7.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	19 դ.ՎՐՋ	Ղափանցյան փող., 14	Տ	Եսայու
8.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	19 դ.ՎՐՋ	Ղափանցյան փող., 18	Տ
9.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	20 դ. սկզբ	Ղափանցյան փող., 20	Տ	Սիրեկանի
10.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1837 թ.	Սաժումյան փող., 1	Տ	Թաթոսենց Թաթոյի
11.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1895 թ.	Սաժումյան փող., 12	Տ	Հաջի աղայի
12.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1896 թ.	Սաժումյան փող., 34	Տ	Բեգլարենց
13.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	13-20 դդ.	հս-աե մասում	Հ	Քաղաքի եզրին, Ապարան տանող ճանապարհի աջ կողմում
	13.1			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	հվ մասում
	13.2			խաչքար	11-12դդ.		Հ	Ա. Խաչատրյանի հողամասում
	13.3			խաչքար	11-12դդ.		Հ	Ա. Խաչատրյանի հողամասում
	13.4			խաչքար	13դ.		Հ	որմնափակ, վրնրգ 1954 թ., ճարտ.՝ Շ. Ազատյան
	13.5			խաչքար	13դ.		Հ	որմնափակ, վրնրգ1954 թ., ճարտ.՝ Շ. Ազատյան
	13.6			խաչքար	13դ.		Հ	որմնափակ,վրնրգ1954 թ., ճարտ.՝ Շ. Ազատյան
	13.7			խաչքար	13դ.		Հ	Ա. Խաչատրյանի հողամասում
	13.8			խաչքար	13դ.		Հ	աե մասում, ստորին մասը կոտրված
	13.9			խաչքար Գրիգոր և Վարդոսան ամուսինների	1225 թ.		Հ	աե մասում, քառաստիճան պատվանդանին
	13.10.			խաչքար Սադուն իշխանի և նրա զավակների («Ծակքար»)	1268 թ.		Հ
	13.11.			խաչքար Գրիգորի, Նազի, Սետայի	1273 թ.		Հ	եռաստիճան պատվանդանին
	13.12.			խաչքար Վերգինի	1461 թ.		Հ	կնտ.-ական մասում, հենած տապանաքարի, ստորին մասը չի պահպանվել
	13.13.			խաչքար Կարապետին	16-17 դդ.		Հ	հս-ամ մասում, քիվը՝ ջարդոտված, կանգնեցված եռաստիճան բարձր պատվանդանին. 3 խաչքարերից ձախակողմյանը
	13.14.			խաչքար Վիրապի, Մկրտչի	16-17 դդ.		Հ	հս-ամ մասում, կանգնեցված եռաստիճան բարձր պատվանդանին. 3 խաչքարերից կենտրոնականը
	13.15.			խաչքար Գուլֆաշի, Շնահրի	1602 թ.		Հ	հս-ամ մասում, կանգնեցված եռաստիճան բարձր պատվանդանին. 3 խաչքարերից աջակողմյանը
	13.16.			խաչքար Ուքանի	1631 թ.		Հ	հվ-ամ մասում, քիվի վերին աջ անկյունը` կոտրված
	13.17.			տապանաքար	1598 թ.		Հ
	13.18.			տապանաքար Բաբելի	1757 թ.		Հ
	13.19.			տապանաքար Եղսանի	1771 թ.		Հ
	13.20.			տապանաքար	1781 թ.		Հ
	13.21.			տապանաքար Հարությունի	1791 թ.		Հ
	13.22.			տապանաքար Տեր Հարություն Շահազիզյանի (Աշտարակեցու)	1801 թ.		Հ	Ներսես Աշտարակեցու հոր տապանաքարն է:
14.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ «ԽՈՋԱԲԱՂԵՐ»	մթա 2 հզմ	հս-աե մասում	Հ
15.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ (ԿԱՐՄՐԱՎՈՐ)	7 դ.	հս-աե մասում	Հ
	15.1			գերեզմանոց	7-19 դդ.		Հ	եկեղեցու բակում
		15.1.1		խաչքար	11 դ.		Հ	եկեղեցու բակում, ընկած գետնին, ստորին ձախ անկյունը` կոտրված
		15.1.2		խաչքար «Հազախաչ»	12 դ.		Հ	եկեղեցու պարսպի հվ-ամ մուտքի ձախ կողմում, քառաստիճան պատվանդանին. արձանագիր
		15.1.3		խաչքար Թագուհու	1184 թ.		Հ	երկաստիճան պատվանդանին կանգնեցված 3 խաչքարերից կենտրոնականը կազմող՝ Արքա
		15.1.4		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	երկաստիճան պատվանդանին կանգնեցված 3 խաչքարերից ձախակողմյանը
		15.1.5		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	երկաստիճան պատվանդանին կանգնեցված 3 խաչքարերից աջակողմյանը
		15.1.6		խաչքար	13 դ.		Հ	թերի
		15.1.7		խաչքար	15 դ.
		15.1.8		խաչքար Ասադինին, պարոն Դալին	16 դ.		Հ	եկեղեցու բակում, կանգնեցված բարձր պատվանդանին, կազմող՝ Սարգիս
		15.1.9		խաչքար	16 դ.		Հ	եկեղեցու պարսպի տակ
		15.1.10.		խաչքար Հովսեփի	1598 թ.		Հ	եկեղեցու պարսպի տակ, կազմող՝ Հրայպետ
		15.1.11.		խաչքար Մկրտիչ վարդապետ Շահազիզյանի	1832 թ.		Հ	եկեղեցու պարսպի տակ, վերին ձախ և ստորին աջ անկյունները` կոտրված
		15.1.12.		տապանաքար	1811 թ.		Հ	պարսպի հվ մուտքից ձախ
		15.1.13.		գերեզման Գևորգ էմինի	1998 թ.			ճարտ.՝ Հ. Սոլախյան
	15.2			պարիսպ	1254 թ.		Հ
16.				ԵԿԵՂԵՑԻ ԾԻՐԱՆԱՎՈՐ	5 դ.	ք.մ., Բերդաթաղում	Հ	կիրճի եզրին, կիսավեր
	16.1			կոթող	7 դ.		Հ	բեկոր՝ հենած հվ պատին
	16.2			կոթող	7 դ.		Հ	բեկոր՝ եկեղեցու հվ-աե անկյունում
	16.3			կոթող	7 դ.		Հ	բեկոր
	16.4			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցուց 4 մ աե
	16.5			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում, հենած պատին
	16.6			խաչքար	13 դ.		Հ	բեկոր, եկեղեցու ներսում
	16.7			տապանաքար	1701 թ.		Հ	հվ պատի շարվածքում
17.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՄԱՐԻՆԵ	1281 թ.	ք.մ.	Հ	բարեկարգված 1977 թ., նախագծի ճարտ.՝ Գ.Գյուրջյան
	17.1			գերեզմանոց	17-19 դդ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում
	17.2			խաչքար	1291 թ.		Հ	եկեղեցու բակում, երկաստիճան պատվանդանին
18.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս.ԱԱՐԳԻՍ	13 դ.	հվ-աե մասում	Հ	վրկնգ.՝1985 թ., ճարտ.՝ Հ.Գասպարյան
	18.1			գերեզմանոց	15-19 դդ.		Հ	եկեղեցու շուրջը
	18.2			պարիսպ	15 դ.		Հ
	18.3			խաչքար	16-17 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում, արձանագիր, կոտրված
	18.4			քարայր-կացարան	16-17 դդ.		Տ	եկեղեցուց 20 մ հվ-ամ
	18.5			քարայր-կացարան	16-17 դդ.		Տ	եկեղեցուց 15 մ հվ-ամ
	18.6			քարայր-կացարան	16-17 դդ.		Տ	եկեղեցուց 25 մ հվ-աե
	18.7			քարայր-կացարան	16-17 դդ.		Տ	եկեղեցուց 10 մ հվ
19.				ԵԿԵՂԵՑԻ ՍՊԻՏԱԿԱՎՈՐ	13 դ.	ք.մ., Բերդաթաղում	Հ	կիրճի եզրին, կիսավեր
20.				ԿԱՄՈՒՐՋ	10 դ.	աե մասում	Հ
21				ԿԱՄՈՒՐՋ	1664 թ.	աե մասում	Հ	պատվիրատու՝ մահտեսի խոջա Գրիգոր
22.				ՀՆՁԱՆ	19 դ.	հվ-ամ մասում	Տ	Աշտարակ-Օշական խճուղուց ձախ, Մինասի Մացակայի հողամասում
23.				ՀՆՁԱՆ	19 դ.	հս-ամ մասում	Տ	Աշտարակ-Օշական խճուղուց աջ. Ղազիկենց հողամասում
24.				ՀՈՒՇԱՍՅՈՒՆ` ԱՐՏԵՄԻ ԱՅՎԱԶՅԱՆԻՆ	1990 թ.	Ն. Սիսակյան փող.	Տ
25.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1974 թ.	ք.մ.	Տ	ճարտ.՝ Վ. Թասլակյան
26.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ՆՈՐԱՅՐ ՍԻՍԱԿՅԱՆԻ	1987 թ.	Ն. Սիսակյան փող.	Տ	ճարտ.՝ Գ. Գյուրջյան. քանդ.՝ Ա. Ավագյան
27.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ՎԱՆԻ 1915 թ. ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԻՆ	1980 թ.	ամ մասում	Հ	քաղաքի ամ եզրին, Աշտարակ-Թալին մայրուղու ձախ կողմում, ճարտ. Ջ. Թորոսյան
28.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	19 դ. վրջ	Աբովյան փող., 2	Տ	միջնադարյան կամրջի մոտ, վրկնգ.՝ 1983 թ., ճարտ.՝ Գ. Գյուրջյան
29.				ԶՐԱՆՑՔ «ՄԱՅՐ ԱՌՈՒ» («ԱԿԱՆԱՏԵՍԻ ԱՌՈՒ»)	մթա 8-7 դդ.	աե մասում	Հ
30.				տապանաքար «ՆԱՀԱՏԱԿԻ»	1751 թ.	0,5 կմ աե	Հ	Քասախի կիրճում, «Դարաքավոր» այրերի մոտ. Քասախի աջակողմյան դարավանդին
31.				ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆԻ ՇԵՆՔ. ՊԵՐՃ ՊՌՈՇՅԱՆԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆԸ	19 դ., 1948 թ.	Պռոշյան փող., 10	Տ	վրկնգ.՝ 1986 թ.
	31.1			հուշարձան Պերճ Պռոշյանի	1948 թ.		Տ	տուն-թանգարանի բակում, քանդ.՝ Ա. Ատեփանյան
32.				ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆԻ ՇԵՆՔ. ՆՈՐԱՅՐ ՍԻՍԱԿՅԱՆԻ ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆԸ	19 դ.վրջ	Ղափանցյան փող., 25	Տ	վրկնգ.՝ 1989 թ.
33.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ «ՎԵՐԻՆ ՆԱՎԵՐ»	Ք.ա. 2-1 հազ.	քաղաքից մոտ 2.5 կմ ամ, Աշտարակ-Գյումրի ճանապարհից 20-30 մ հվ	Հ	Փարպի գյուղի «Վերին Նավեր» դամբարանադաշտի (պետ. ցուցակ՝ 2.110.2) աե հատվածի մեծ դամբանաբլուրներն են
34.				ՀՆՁԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	4-13 դդ.	քաղաքի հս-աե մասում, «Հնձանաբագեր» վայրում	Հ	պեղվել է 4 հնձան
35.				ՔԱՐԱՅՐ- ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐ «ԴԱՐԱԲԱՎՈՐ»	միջնադար	Քասախի կիրճում	Հ	համալիրի մաս կազմող «Նահատակի» տապանաքարը պետ. ցուցակում ներկայացված է իբրև աոանձին հուշարձան(2.1-30)

________________

^*Հուշարձանների պետական ցուցակը կազմելիս հիմք է ընդունվել «Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կառուցվածքը մարզի և բնակավայրերի նույն համարակալմամբ:

 

(2.1 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.1.1. Մուղնի գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՇՏԱՐԱԿ	10-13 դդ.	հս-աե մասում	Հ	գյուղի եզրին, «Հին Մուղնի» թաղում, Քասախի կիրճի աջ ափին
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	13-19 դդ.	հվ մասում	Հ	գյուղի եզրին
	2.1.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	կոտրվածքներով
	2.2.			խաչքար	13 դ.		Հ	եռաաստիճան պատվանդանին, վերին մասը չի պահպանվել
	2.3.			խաչքար	13 դ.		Հ	տեղահանված, ընկած, վերին մասը չի պահպանվել
	2.4.			մահարձան ասպետ Անտոն Պատրիկյանի	1862 թ.		Տ
	2.5.			տապանաքար Խաչատուրի	1662 թ.		Հ	կազմող՝ Մուրադ Մուղնեցի
	2.6.			տապանաքար Մկրտչի	1667 թ.		Հ	կազմող՝ Մուրադ Մուղնեցի
	2.7.			տապանաքար Աահակ Հիզանցու	1667 թ.		Հ
	2.8.			Տապանաքար Փիրիբեկի	1611 թ.	գյուղի հվ եզրին, գերեզմանոցում	Հ
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	13-19 դդ.	գ.մ.		վանական համալիրից հս-աե, պահպանված է 2 կղզյակով
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ	0,6 կմ հս-աե	Հ	Աշտարակ-Ապարան մայրուղու երկու կողմերում
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ, 13-14 դդ.	հվ մասում	Հ
	5.1.			պարիսպ	մթա 2 հզմ		Հ
	5.2.			հնձան	13-14 դդ.		Տ	Աշտարակ-Ապարան ավտոխճուղուց աջ
6.				ՋՐԱՄԲԱՐ «ԿԱՐԲՈ ԾՈՎ»	17 դ.	0,5 կմ հս-աե	Հ	պատվիրատու՝ պարոն Այվազ
7.				ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՄՈՒՂՆՈՒ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	14-17 դդ.	հվ մասում	Հ	գյուղի եզրին, վրկնգ՝. 1973-1974 թթ.
	7.1.			եկեղեցի Ս. Գևորգ	1664-1669 թթ.		Հ	պատվիրատու՝ Հովհաննես և Դավիթ վարդապետներ, ճարտ.՝ Սահակ Հիզանցի, Մուրադ Մուղնեցի
		7.1.1		խաչքար	1598 թ.		Հ	հս ավանդատան աե խորշում, կազմող՝ Հրայպետ
		7.1.2		խաչքար	1599 թ.		Հ	ագուցված հվ ավանդատան աե պատին
		7.1.3		խաչքար	16 դ.		Հ	հս ավանդատան հվ խորշում
		7.1.4		խաչքար	16 դ.		Հ	հս ավանդատան հս խորշում
		7.1.5		խաչքար	16 դ.		Հ	ագուցված հվ ավանդատան հս պատին
		7.1.6		խաչքար	16 դ.		Հ	ագուցված հվ ավանդատան հվ պատին
		7.1.7		որմնանկար «Ավետում»	19 դ.		Հ	ավագ խորանի նախշազարդ շինվածքի հս և հվ բացվածքների վերնամասերում, ամրացված՝ 1975 թ.
		7.1.8		որմնանկար «Հովհաննես ավետարանիչ»	19 դ.		Հ	ավագ խորանի նախշազարդ շինվածքի հս մասում, ամրացված՝ 1975 թ.
		7.1.9		որմնանկար «Ղուկաս ավետարանիչ»	19 դ.		Հ	նախշազարդ շինվածքի հվ մասում, բացվածքից ձախ, ամրացված՝ 1975 թ.
		7.1.10		որմնանկար «Մատթեոս ավետարանիչ»	19 դ.		Հ	ավագ խորանի նախշազարդ` շինվածքի հս մասում, բացվածքից աջ, ամրացված՝ 1975 թ.
		7.1.11		որմնանկար «Մարկոս ավետարանիչ»	19 դ.		Հ	նախշազարդ` շինվածքի հվ մասում, բացվածքից ձախ, ամրացված՝ 1975 թ.
		7.1.12		որմնանկար «Քրիստոսի փառաբանումը»	19 դ.		Հ	հս-աե որմնասյան աե նիստին
	7.2.			գավիթ	1664-1669 թթ.		Հ	ճարտ.՝ Սահակ Հիզանցի, Մուրադ Մուղնեցի
		7.2.1		խաչքար	17 դ.		Հ	գավթի հս կողմում` հենած պատին
	7.3.			սեղանատուն	17 դ.		Հ	պատվիրատու՝ Մարտիրոս եպիսկոպոս
		7.3.1		խաչքար	986 թ.		Հ	սեղանատան աե պատի մոտ
		7.3.2		խաչքար	16 դ.		Հ	հենած սեղանատան աե պատին, արտաքուստ, 3 խաչքարերից աջակողմյանը
		7.3.3		խաչքար	17 դ.		Հ	հենած սեղանատան աե պատին, արտաքուստ, արձանագիր, արձանագրությունը՝ վնասված
	7.4.			բնակելի շինություններ	1632- 1655 թթ.		Հ	համալիրի հս պարսպին կից
	7.5.			աղբյուր	17 դ.		Հ	համալիրի հ-ամ կողմում
	7.6.			կոթող	7 դ.		Հ	համալիրի թանգարանի բացօթյա ցուցադրությունում, վերնամասը` կոտրված
	7.7.			կոթող	7 դ.		Հ	համալիրի թանգարանի բացօթյա ցուցադրությունում, վերնամասը` կոտրված
	7.8.			կոթող	7 դ.		Հ	համալիրի թանգարանի բացօթյա ցուցադրությունում, եզրերը՝ կոտրված
	7.9.			կոթող	7 դ.		Հ	համալիրի թանգարանի բացօթյա ցուցադրությունում, կոտրտված
	7.10			խաչքար	13 դ.		Հ	համալիրի թանգարանում, հենած աե պատին, արձանագիր, վերնամասը չի պահպանվել
	7.11			խաչքար	13 դ.		Հ	համալիրի թանգարանում, հենած աե պատին, արձանագիր, բեկոր
	7.12			խաչքար	13 դ.		Հ	համալիրի թանգարանում, հենած աե պատին, պահպանվել է 2 բեկորով, տեղափոխված է «էրեբունի» թանգարանից
	7.13			խաչքար	13 դ.		Հ	համալիրի թանգարանում, հենած աե պատին, պահպանվել է 3 բեկորով, տեղափոխված է «էրեբունի» թանգարանից
	7.14			խաչքար	13-14 դդ.		Հ	համալիրի թանգարանում, հենած աե պատին, ստորին մասը չի պահպանվել
	7.15			խաչքար Դավթի	13-14 դդ.		Հ	համալիրի թանգարանում, հենած աե պատին, պահպանվել է 3 բեկորով, տեղափոխված է «էրեբունի» թանգարանից
	7.16			պարիսպ	17 դ.		Հ	պատվիրատու՝ Մարտիրոս եպիսկոպոս
8.				ԱՄՐՈՑ	Ք.ա.2 հազ.	Աշտարակ քաղաքից 0.5 կմ աե, Երևան-Վանաձոր նոր մայրուղու աջ կողմում, Քասախ գետի աջափնյա բարձրադիր հրվանդանի վրա	Հ
9.			ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	Ք.ա.4-2 հազ.	Աշտարակ քաղաքից 0.5 կմ աե, Երևան-Վանաձոր նոր մայրուղու աջ կողմում, Քասախ գետի աջափնյա բարձրադիր հրվանդանի վրա գտնվող ամրոցից 0.5 կմ հս	Հ
	9.1		աշտարակ- դիտակետ	Ք.ա.2-1 հազ.		Հ

(2.1.1 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.2. Ապարան քաղաք

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	ք.մ.	Տ	Քասախի բազիլիկից 700 մ հվ-ամ
	1.1.			խաչքար	10 դ.		Հ	խրված հողի մեջ, եզրերը` ջարդոտված
2.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՔԱՍԱԽԻ ԲԱԶԻԼԻԿ	4-5 դդ.	կենտրոնում (այսուհետև՝ կնտ)	Հ
	2.1.			եկեղեցի Ս.Խաչ	4-5 դդ.		Հ	եռանավ
	2.2.			եկեղեցի Ս.Խաչ	4-5 դդ.		Հ	միանավ
	2.3.			սյունասրահ	6 դ.		Հ	երկու եկեղեցիների միջև
	2.4.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	բազիլիկի հս կողմում, պատվանդանից իջեցված, խրված հողի մեջ
	2.5.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	բազիլիկի հս կողմում, վերին ձախ անկյունը և ստորին մասը` կոտրված
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս.ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	19 դ.	ք.մ.	Տ	Քասախի բազիլիկից 300 մ հս, բլրի վրա, Երևան qնացող ջրատարի պարսպապատ տարածքում
	3.1.			գերեզմանոց	17-20 դդ.	ք.մ.	Տ
4.				ԽԱՉՔԱՐ	10 դ.	ք.մ.	Հ	Քասախի բազիլիկից 500 մ հվ-ամ, Վաչիկ Գրիգորյանի հողամասում
5.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1946 թ.	ք.մ.	Տ	Մանկական զբոսայգու տարածքում ճարտ.՝ Գ.Թամանյան
6.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ՀՈԿՏԵՄԲԵՐՅԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ 60-ԱՄՅԱԿԻՆ	1977 թ.	ք.մ.	Տ	ճարտ.՝ Ա. Արշակյան
7.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԻ, ԱՊԱՐԱՆԻ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԻ ԵՎ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ («ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴ»)	1974-1979 թթ.	1,5 կմ ամ	Հ	ճարտ՝ Ո. Իսրայելյան
	7.1.			պանթեոն	1994 թ.		Հ
	7.2.			խաչքար` Սպիտակի 1988 թ. երկրաշարժի զոհերին	1994 թ.		Տ
	7.3.			գերեզման Դրաստամատ Կանայանի (Դրո)	1999 թ.		Հ
8.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ԱՊԱՐԱՆ	մթա 3-1 հզմ, մթա 1 հզմ-մթ 1 դ.	հս-ամ մասում	Հ	քաղաքի հս-ամ եզրին
	8.1.			ամրոց «Բերդ»	մթա 3-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ	Քասախի ձախ ափին
	8.2.			դամբարանադաշտ	մթա 3-1 հզմ		Հ
9.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	17-18-րդ դդ.	քաղաքի Սբ խաչ եկեղեցուց (Քասախի բազիլիկա) 500 մ հվ-ամ	Տ

(2.2 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.3. Թալին քաղաք

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲԱՑՕԹՅԱ ԿԱՅԱՆ	քարի դար	Արտին լեռան հս-աե լանջին	Հ	«Սատանի դար» վայրում
2.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզ մ	1,5 կմ աե-հս.	Հ	Արալղի դաշտում, Կարմրաշեն տանող ճանապարհից 0,5 կմ աջ
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 4-2 հզ մ		Հ	Կարմրաշեն տանող ճանապարհի խաչմերուկին հարող հատվածում
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆ ԹԱԼԻՆԻ ՄԵԾ	մթա 4-3 հզ մ	աե եզրին	Հ	Երևան-Թալին ավտոճանապարհից ձախ
4.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ԹԱԼԻՆԻ ԿԱԹՈՂԻԿԵ	4-20 դդ.	հս մասում	Հ
	4.1.			եկեղեցի	5 դ.		Հ	Կաթողիկեից հս, պահպանվել են միայն հիմնապատերը
	4.2.			Կաթողիկե	7 դ.		Հ
	4.3.			պալատ	9-11 դդ.		Հ	Կաթողիկեից 150 մ հվ-աե
	4.4.			գերեզմանոց	4-20 դդ.		Հ	Կաթողիկեի շուրջը
		4.4.1		կոթող	4-5 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հվ կողմում
		4.4.2		կոթող	4-5 դդ.		Հ	Կաթողիկեից 30 մ հվ-ամ, պահպանվել է պատվանդանը
		4.4.3		կոթող	4-5 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հս կողմում, պահպանվել է պատվանդանը
		4.4.4		կոթող	4-5 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հվ կողմում
		4.4.5		կոթող	4-7 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հվ-աե կողմում
		4.4.6		կոթող	4-7 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հվ-աե կողմում
		4.4.7		կոթող	4-7 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հվ-աե կողմում, պահպանվել է պատվանդանը
		4.4.8		կոթող	4-7 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հվ-աե կողմում
		4.4.9		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	Կաթողիկեից 35 մ հս-ամ, երկատված, ընկած qետնին
		4.4.10		խաչքար	10 դ.		Հ	Կաթողիկեից 20 մ հս-ամ, ընկած qետնին, ստորին մասը չի պահպանվել
		4.4.11		խաչքար	10-11 դդ.		Հ	Կաթողիկեից հս-ամ, ընկած qետնին, ստորին մասը և վերնամասի ձախ անկյունը` կոտրված
		4.4.12		խաչքար	10-11 դդ.		Հ	Կաթողիկեից 25 մ հս-ամ, ընկած qետնին, ստորին մասը չի պահպանվել
		4.4.13		խաչքար	11դ.		Հ	Կաթողիկեի հս-ամ կողմում, ընկած qետնին
		4.4.14		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	Կաթողիկեի ամ կողմում, կանգնեցված qետնին
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	613-615 թթ.	ք.մ.	Հ
	5.1.			կոթող	4-5 դդ.		Հ	եկեղեցու հս-ամ կողմում
	5.2.			կոթող	4-7 դդ.		Հ	եկեղեցու հս կողմում, պահպանվել է միայն պատվանդանը
	5.3.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, պահպանվել է միայն պատվանդանը
	5.4.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու հս-ամ կողմում, խիստ քայքայված
	5.5.			կոթող	6-7 դդ.		Հ	եկեղեցու հս-ամ կողմում, վերին և ստորին մասերը` կոտրված
	5.6.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	արձանազիր, եկեղեցու խորանում
	5.7.			տապանաքար	874 թ.		Հ	եկղ-ուց 10 մ հվ-ամ, կոտրված` 6 մասի
	5.8.			տապանաքար	9-10 դդ.		Հ	եկղ-ուց 10 մմ հվ-ամ, արձանազիր
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	19 դ.	ք.մ.	Տ
	6.1.			զանգակատուն	19 դ.		Տ	կից է եկեղեցուն ամ-ից
	6.2.			խաչքար	10 դ.		Հ	ագուցված ամ ճակատին, արտաքուստ, մուտքից աջ
	6.3.			խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված հվ ճակատին, արտաքուստ, մուտքից աջ
	6.4.			խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված աե ճակատին, արտաքուստ
	6.5.			խաչքար	19 դ.		Տ	ագուցված հվ ճակատին, արտաքուստ, մուտքից ձախ
7.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1946 թ.	ք.մ.	Տ	քաղաքի սկզբնամասում, ճարտ.՝ Ո. Իսրայելյան
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1979 թ.	հս մասում	Տ	բարձունքի վրա
9.				ՄԱՏՈՒՌ «ՍԱՆԴՈՒԽՏ ԿՈՒ3Ս»	19 դ.	ամ եզրին	Տ	վրկնգ՝ 1991- 1992 թթ.` Ամիրբեկ Դերզյանի կողմից
	9.1.			խաչքար	7-8 դդ.		Հ	մատուռի ներսում
	9.2.			խաչքար	7-8 դդ.		Հ	մատուռի ներսում
	9.3.			խաչքար	8 դ.		Հ	մատուռի ներսում, Թալինի հանրահայտ կլոր խաչքարն է
	9.4.			խաչքար	8-9 դդ.		Հ	մատուռի ներսում
	9.5.			խաչքար	10 դ.		Հ	մատուռի ներսում
10.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	19-20 դդ.	1 կմ հս-աե	Տ	Արալըղի դաշտում, Կարմրաշեն տանող ճանապարհից աջ, պահպանված ջրաղացների թիվը մոտ. 30 է
11.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ԹԱԼԻՆ	մթա 2-1 հզ մ, մջնդ	հս մասում	Հ	«Ջուլհակ» բլրի ստորոտին
	11.1			ամրոց Թալին	մթա 4 դ.,12-16 դդ.		Հ	«Ջուլհակ» բլրի վրա
	11.2			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզ մ, մթա 4-3 դդ.		Հ	«Ջուլհակ» բլրի շուրջը, Ս. Կաթողիկե եկեղեցուց հս
	11.3			ջրամբար	մթա 1 հզմ, վաղ մջնդ		Հ	ամրոցից հս, Թալին-Մաստարա հին ճանապարհին, Ս. Կաթողիկե եկեղեցուց 500 մ հս
12.				ՔԱՐԱՎԱՆԱՏՈՒՆ. ԹԱԼԻՆԻ ՄԵԾ	13 դ.	հվ-աե եզրին	Հ	«Չայիր» վայրում, նախկինում սխալմամբ ներկայացվել է Դաշտադեմ գյուղով

2.4. Ագարակ գյուղ (Աշտարակի շրջ.)

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 4հզմ զարգացած մջնդ	հվ-ամ մասում	Հ	Ամբերդ գետի աջ ափին, գյուղի եզրին, Երևան- Գյումրի ավտոխճուղու երկու կողմերում Հուշարձանի տարածքը հայտարարված է պատմամշակութային արգելոց:
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ	0,5 կմ աե	Հ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ (ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ)	10դ.	հս մասում	Հ	ավերված
4.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	5-6 դդ.	հս-աե մասում	Հ
	4.1.			գավիթ	10-13 դդ.		Հ
	4.2.			գերեզմանոց	13-20 դդ.		Տ
5.				ՄԶԿԻԹ	17 դ.	գ.մ.	Տ	պարսկական

2.5. Ագարակ գյուղ (Թալինի շրջ.)

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.	1.1.			ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հս-ամ	Հ
				դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԱԳԱՐԱԿ»	19-20 դդ.	աե և ամ մասերում	Տ	գյուղ մտնող ճանապարհի սկզբնամասում, Գյուղատեղին կիսվել է ավտոճանապարհի կառուցման հետևանքով:
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՊԱՐՏԻԶԱԿ»	19-20 դդ.	2,5 կմ հս-աե	Տ
4.				ՂԱՄԲԱՐԱՆԱԲԼՈՒՐ	մթա 2-1 հզմ	հս մասում	Հ	ջրամբարից 100 մ հվ
5.				ԽԱՉՔԱՐ	12-13 դդ.	գյուղի մեջ (այսուհետև q.մ)	Հ	Հ. Հունանյանի հողամասում

2.7. Ակունք գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԲԵՐԴԻ ԿԱԼ»	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	բլրի վրա
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	բլրի հս մատույցներում, մի հատվածը՝ մելիորացված
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի հվ պարսպապատից դուրս
2.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-1 հզմ	2,5 կմ ամ	Հ	«Կարմիր սար» կոչվող բլրի գագաթին
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 3-1 հզմ		Հ
3.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1904 թ.	գ.մ.	Տ	Պողոս Ղազարովի
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	7-20 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի գործող գերեզմանոցի տարածքում
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ.	գ.մ.	Տ
	5.1.			գերեզմանոց	19-20 դդ.		Տ
6.				ԿՈԹՈՂ	6-7 դդ.	հս մասում	Հ	վերին և ստորին մասերը, կոտրված
7.				ԿՈԹՈՂ	6-7 դդ.	հս մասում	Հ	պահպանված է միայն միջնամասը:
8.				ԿՈԹՈՂ	7 դ.	հս մասում	Հ	գյուղացիների կողմից կոթողն աոնվել է շարվածքի մեջ և ներկայումս օգտագործվում է որպես սրբատեղի:
9.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970 թ.	հս մասում	Տ
10.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	12-13 դդ.	q.մ.	Տ
11.				ՔԱՐԱՅՐ- ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	16-18 դդ.	1 կմ հս-ամ	տ	«Կարմիր բլուր» վայրում

2.8. Աղձք գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ՊԱՏՄԱՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ԱՂՁՔ	4 դ.	q.մ.	Հ
	1.1			դամբարան Արշակունյաց թագավորների	364 թ.		Հ
		1.1.1		կոթող	4 դ.		Հ	դամբարանի ներսում, հենած ամ պատին
	1.2.			եկեղեցի	6-7 դդ.		Հ
2.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	2,5 կմ հվ	Հ	Աղձք և Տեղեր qյուղերի միջև
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	բնակատեղիի հվ մասում
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	15-20 դդ.	աե մասում	Հ	qյուղի եզրին, մշակույթի տնից 500 մ աե
4.				ԽԱՉՔԱՐ	12-13 դդ.	q.մ.	Հ	Արշակունիների դամբարանից 5-6 մ ամ, արձանազիր, ձախ մասը կոտրված
5.				ԽԱՉՔԱՐ	13-14 դդ.	q.մ.	Հ	Արշակունիների դամբարանից 1 մ հս-ամ, արձանազիր, կոտրտված, որոշ բեկորներ չեն պահպանվել
6.				ԿՈԹՈՂ	5-6 դդ.	q.մ.	Հ	Արուսյակ Ավդալյանի տնամերձում
7.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	վաղ մջնդ-ուշ մջնդ	հս մասում	Տ	qյուղի եզրին, ջրատարի մոտ
8.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	վաղ-ուշ մջն	հս մասում	Տ	qյուղի եզրին, Ամբերդի ձորում
9.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	վաղ-ուշ մջն	աե մասում	Տ	qյուղի եզրին, Բյուրականի ձորում
10.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	վաղ-ուշ մջնդ	ամ մասում	Տ	qյուղի եզրին, «Կոնդ» կոչվող տեղամասում

2.10. Անտառուտ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԶՈՒՅԳԱՂԲՅՈՒՐ»	մթա 2 հզմ	2 կմ հս	Հ	Ամբերդ տանող ճանապարհի աջ եզրին, Ֆիզիկայի ինստիտուտի դիմաց
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	19 դ.	q.մ.	Տ	կիսավեր
	2.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	խաչքարը տեղափոխված է Ամբերդից
	2.2.			խաչքար` նվիրված Ամբերդի ազատագրմանը	1200 թ.		Հ	խաչքարը տեղափոխված է Ամբերդից
	2.3.			Խաչքար	13-14 դդ.	գյուղ Սբ Աստվածածին եկեղեցում	Հ	վերնամասը` կոտրված
3.				«ԿԻՐԱԿՆԱՄՈՒՏ» ՄԱՏՈՒՌ	միջնադար	գյուղի մեջ	Հ
	3.1.			Խաչքար	10 դ.	«Կիրակնամուտ» մատուռում	Հ
	3.2.			Կոթող	5-7 դդ.	ագուցված է «Կիրակնամուտ» մատուռի պատին	Հ
4.				ՎԻՇԱՊԱՔԱՐ	Ք.ա. 3-2 հազ.	Սև լճի հվ ափին	Հ

(2.10 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.11. Աշնակ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	q.մ.	Հ	Տարածքի կառուցապատման հետևանքով պահպանվել է պարսպի փոքր հատված
2.				ԱՄՐՈՑ «ԱՇՈՏ ԵՐԿԱԹ»	մթա 2-1 հզմ, 3-5 դդ.	3 կմ հվ-աե	Հ
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից հվ
3.				ԱՄՐՈՑ	3-5 դդ.	1,5 կմ հս-աե	Հ
4.				ԱՄՐՈՑ	3-5 դդ.	1 կմ հս-աե	Հ
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	6-14 դդ.	աե մասում	Հ	խաչքարերի և քառակող կոթողների բեկորներով
	5.1.			կոթող	6-7 դդ.		Հ
	5.2.			խաչքար	10 դ.	աե մասում	Հ	կողքին` քառակող կոթող
6.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ «ՀՈՌՈՄԻ»	10-13 դդ.	հվ-ամ մասում	Հ
	6.1.			խաչքար	1571 թ.		Հ	պահպանված է ստորին մասը, գերեզմանոցի ամ եզրին
7.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	12-16 դդ.	1,5 կմ հվ-ամ	Տ	տարածքում կան պեղված հնձաններ
8.				ԵԿԵՂԵՑԻ	10 դ.	ամ մասում	Հ	ավերակ
	8.1.			գերեզմանոց	10-20 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
9.				ԵԿԵՂԵՑԻ	10-11 դդ.	հվ մասում	Տ	ձորի եզրին
10.				ԽԱՉՔԱՐ	10 դ.	աե մասում	Հ
11.				ԽԱՉՔԱՐ	13 դ.	աե մասում	Հ	ձորի մեջ, հվ կողը` 10 տող խիստ եղծված արձանագրությամբ
12.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1966 թ.	հս մասում	Տ
13.				ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆ ԳԵՎՈՐԳ ՉԱՈՒՇԻ	1980-ական թթ.	q.մ.	Տ

2.12. Ավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-2 հզմ	4 կմ հվ	Հ	«Պողոսի բաղ» վայրում, ժայռոտ հրվանդանի վրա
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 3-2 հզմ		Հ	ամրոցից 1 կմ հվ
2.				ԱՄՐՈՑ	մթա 1 հզմ, վաղ մջնդ	1 կմ հվ	Հ	«Բաղի արտեր» կոչվող վայրում
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԱՄՐՈՑ «ԿՈՒԶՄԱՄԵ»	մթա1 հզմ-վաղ մջնդ	400-500 մ հվ	Հ	ժայռոտ հրվանդանի վրա
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից150-200 մ հս-ամ
4.				ԱՄՐՈՑ «ՁՅԱՆԲԵՐԴ» («ՂՈՅԹՈՒՐ»)	մթա 3-1 հզմ	3 կմ աե	Հ	նույնանուն qյուղատեղիից 200 մ աե, հրաբխային կոնի գագաթին
5.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	1 կմ հվ	Հ	«Ջրաղացներ» վայրում
6.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1,9 կմ հվ-աե	Հ	«Գաբրիելի մեռուկ» վայրում
7.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	կառուցված տեղանքի թեք հարթության վրա
8.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1,3 կմ հվ-աե	Հ	«Գաբրիելի մեռուկ» վայրում
9.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	3-4 կմ հվ	Հ	«Նազqա արտեր» վայրում
10.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հվ	Հ	«Նազqա արտեր» վայրում
11.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	4 կմ հվ	Հ	«Նազqա արտեր» վայրում
12.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ	1,8 կմ հվ	Հ	«Ջրաղացներ» վայրում
13.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ	հս-աե մասում	Հ	Ավանից Ղոյթուր qյուղատեղի տանող ճանապարհի երկու կողմերում
14.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,2 կմ հվ-աե	Հ	«Գաբրիելի մեռուկ» վայրում
15.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	3,5 կմ հվ	Հ	«Նազqա արտեր» վայրում
16.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ աե	Հ	1 կմ ամ` «Ղոյթուր» qյուղատեղիից
17.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	0,5 կմ աե	Հ	2-2,5 կմ ամ` «Ղոյթուր» qյուղատեղիից
18.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	1,5 կմ հվ	Հ	«Սիմոյի չայիր» վայրից 800 մ հվ
19.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	1,5 կմ հս-ամ	Հ
20.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	5-6 դդ.	q.մ.	Հ
	20.1			խաչքար	13-14 դդ.		Հ	բեկոր, արձանազիր, հենած եկեղեցու աե պատին
	20.2			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	խորանում, արձանազիր, բեկոր
	20.3			խաչքար	1494 թ.		Հ	խորանում
	20.4			գերեզմանոց	11-17 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ և աե կողմերում
21.				ԽԱՉՔԱՐ	11-12 դդ.	q.մ.	Հ	Վոլոդյա Վարդանյանի տնամերձ հողամասում, կանqնեցված գլխիվայր
22.				ԽԱՉՔԱՐ	15-16 դդ.	q.մ.	Հ	բեկոր, Մովսես Նազարյանի տնամերձ հողամասում
23.				ԿՈԹՈՂ	5-6 դդ.	q.մ.	Հ	Ազատ Հարությունյանի տնամերձ հողամասում, նորակառույց Թուխ Մանուկ սրբատեղիի ներսում
24.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ՎԱՐՎԱՌԱ	10-11 դդ.	հս-աե մասում	Տ
25.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	մջնդ	2,5 կմ հս-ամ	Տ	«Մորու չայիր» կոչվող վայրում
26.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	մջնդ	1 կմ հս	Տ	«Շաքարի չայիր» կոչվող վայրում, համալիրը բաղկացած է 4 ջրաղացներից
27.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	մջնդ	1,5 կմ հվ	Տ	«Ջրաղացներ» վայրում
28.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	մջնդ	0,3 կմ աե	Տ	վրկնq՝. 20 դ. համալիրը բաղկացած է 6 ջրաղացներից
29.				ՋՐԱՏԱՐ	մջնդ	հվ-ամ մասում	Տ
30.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ԱՎԱՆ-ԱՐԱԳԱԾԻ	մթա 2-1 հզմ	0,5 կմ հվ	Հ	գյուղի հվ եզրին
	30.1			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ	Հ
31.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	13-19 դդ.	2 կմ հվ	Տ	«Գայլի ձոր» -ի 2 կողմերում, Կոշի Ս. Ստեփանոս եկեղեցու մոտ
32.				ԽԱՉՔԱՐ	12-13 դդ.	գյուղից 3 կմ աե, «Ձյանբերդ» գյուղատեղիի գերեզմանոցում	Հ
33.				ԿՈԹՈՂ	5-7 դդ.	գյուղից 3 կմ աե, «Ձյանբերդ» գյուղատեղիի գերեզմանոցում	Հ

(2.12 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.13. Ավթոնա գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզ	հվ-ամ մասում	Հ	բլրի վրա
	1.1.			բնակատեղի	մթա 2-1 հզմ		Հ
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի պարիսպներից դուրս
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 3-1 հզմ	հս-ամ եզրին	Հ	խճուղուց աջ, թեք սարալանջին
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ կես-1 հզմ	0,5 հվ-աե	Հ
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	0,8 կմ հս	Հ	«Խաչ» կոչվող բլրի վրա
	4.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	դամբարանաբլրի վրա
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հս	Հ	«Թոփ յուրտ» վայրում
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	0,7 կմ հս-ամ	Հ	ճանապարհից ձախ, ջրամբարին հարող տարածքում
7.				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	q.մ.	Հ	Շամո Միրոյանի տան քարե ցանկապատի շարվածում, երկատված
8.				ԽԱՉՔԱՐ	10-11 դդ.	q.մ.	Հ	«Կզու աղջիկ» մատուռում
9.				ԽԱՉՔԱՐ	14-15 դդ.	q.մ.	Հ	«Կզու աղջիկ» մատուռում
10.				ԿՈԹՈՂ	5-6 դդ.	q.մ.	Հ	«Կզու աղջիկ» մատուռում

2.15. Արագած գյուղ (Ապարանի շրջան)

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզ	3,5 կմ հս-ամ	Հ	«Բերդի չայիրներ» վայրում
	1.1.			դղյակ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի աե ստորոտին
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից հ-աե, պարսպից դուրս
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	16-20 դդ.	հս-ամ մասում	Տ
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-18 դդ.	q.մ.	Տ
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	q.մ.	Տ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	մջնդ	1,2 կմ հս-ամ	Տ	տեղացիներն անվանում են «Խրբեք»
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հս-ամ	Հ
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1914 թ.	q.մ.	Տ
	7.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	հվ պատի տակ
	7.2.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	հվ պատի տակ
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1977 թ.	q.մ.	Տ
Ց.				ՄԱՏՈՒՌ «ԼՈՒՍԱՂԲՅՈՒՐ»	19-20 դդ.	1,2 կմ հս-ամ	Տ
10.				ՄԱՏՈՒՌ «ԿԵՆԱՑ ԾԱՌ»	17-18 դդ.	q.մ.	Տ	կիսավեր
	10.1			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	աqուցված աե պատին
	10.2			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	աqուցված աե պատին

2.17. Արագածոտն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզ	1 կմ հս-ամ	Հ	ձորի աջակողմյան բարձունքին
	1.1.			աշտարակ	մթա 2-1 հզմ		Հ
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
2.				ԱՄՐՈՑ «ՔՅՈՌ ՕՂԼՈՒ ԲԵՐԴ»	17-18 դդ.	8 կմ հվ-ամ	Հ	համանուն բլրի գագաթին
3.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	1,5 կմ հվ-ամ	Հ	բարձր լարման գծերի հենասյան մոտ
4.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	3,5 կմ հվ-ամ	Հ	քարհանքից 1 կմ հս
5.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	հս-ամ մասում	Հ	գյուղի եզրին, ձորի աջակողմյան բարձունքին գտնվող ամրոցի հվ-աե կողմում
6.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հվ-աե	Հ	քարհանքից 1 կմ հս
	6.1.			աշտարակ	մթա 2-1 հզմ		Հ	հվ կողմի բլրին
7.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հս	Հ	Աշտարակ-Թալին մայրուղուց 300 մ ձախ, «Կոշասալեր» հանդամասում
	7.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	բնակատեղիի հս եզրին

2.18. Արա գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9
1.				ԱՄՐՈՑ «ԱՎԵՐԱԿ ԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հվ-ամ	Հ	իրար մոտ գտնվող 4 ամրոցներ են
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի ստորոտին
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ մասում	Տ
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԱՄԲՐՈՑԻ ԳՅՈՒՂ»	16-18 դդ.	1,3 կմ հվ-ամ	Տ
	3.1.			մատուռ Թուխ Մանուկ	17-18 դդ.		Տ	վրկնգ.՝ 1960 թ.
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՄՈՒՔՈՅԻ ԱՎԵՐԱԿՆԵՐ»	16-18 դդ.	0,5 կմ ամ	Տ
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	1885 թ.	q.մ.	Տ
	5.1.			գերեզմանոց	18-19 դդ.		Տ
6.				ՔԱՐԱՎԱՆԱՏՈՒՆ	1213 թ.	1,5 կմ հվ	Հ	Աշտարակ-Ապարան ավտոճանապարհից ձախ, փոքր-ինչ բարձր տեղանքում, պատվիրատու՝ Վաչե Վաչուտյան

2.19. Արեգ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	0,5 կմ հվ-աե	Հ	Թալին տանող ճանապարհի ձախ կողմում
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
2.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1հզմ	աե մասում	Հ
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2 դ.-մթ 3 դ.	0,8 կմ հվ-աե	Հ
4.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	3-7 դդ.	3,5 կմ հս-ամ	Հ
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 3-1 հզմ	4,5 կմ հվ-ամ	Հ	Արտին լեռան հվ փեշին, Թալին-Արտենի ճանապարհի երկու կողմերում
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	3,5 կմ հս	Հ
7.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	q.մ.	Տ
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1980 թ.	ամ մասում	Տ

2.20. Արտաշավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-2 հզմ, 16- 18 դդ.	8 կմ հս	Հ	Ամբերդ տանող ճանապարհից ձախ
	1.1.			qյուղատեղի	16-18 դդ.		Տ
2.				ԱՄՐՈՑ	մթա1 հզմ	աե մասում	Հ	Չալղան qետակից ձախ, բլրի վրա
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԱՄՐՈՑ «ԳԱԶԱՆՈՑ»	մթա 3-1 հզմ	2 կմ հս-աե	Հ
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հս-աե	Հ
4.				ԱՄՐՈՑ «ԳՆԴԱՔԱՐ» («ԹՈՓՔԱՐ»)	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հվ-աե	Հ	համանուն բլրի վրա
	4.1.			դամբարանադաշտ			Հ
5.				ԱՄՐՈՑ «ՓՈՇՏԻ ԴԱՐ»	մթա 1 հզմ-մթ 4-5 դդ.	1 կմ հս	Հ
	5.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ ամ	Հ	Սաղմոսավանքից 1 կմ հս-ամ
7.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ աե	Հ	Սաղմոսավանքից 2 կմ հս, «Թեզ խարաբա» վայր տանող ճանապարհին
8.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ	7 դ.	0,5 կմ աե	Հ
	8.1.			գերեզմանոց	7-20 դդ.		Տ
		8.1.1		խաչքար	1242 թ.		Հ	ընկած qետնին, բեկոր
		8.1.2		խաչքար	15-16 դդ.		Հ
		8.1.3		խաչքար	16-17 դդ.		Հ	ընկած qետնին, ձախ մասը` կոտրված
		8.1.4		խաչքար	16-17 դդ.		Հ	հենած եկեղեցու աե պատին
		8.1.5		խաչքար	16-17 դդ.		Հ	հենած եկեղեցու հս պատին
		8.1.6		կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցուց 15 մ հվ, վերնամասը` կոտրված
9.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԹԱԴԵՎՈՍ ԱՌԱՔՅԱԼ	13 դ.	q.մ.	Հ
	9.1.			գերեզմանոց	13-19 դդ.		Տ
10.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	17-18 դդ.	q.մ.	Տ
	10.1			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	մատուռի ներսում
	10.2			խաչքար	13 դ.		Հ	մատուռի ներսում
11.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	19 դ.	q.մ.	Տ	Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցուց աե
	11.1			ջրաղաց	19 դ.		Տ
	11.2			ջրաղաց	ուշ մջնդ		Տ
	11.3			ջրաղաց «Պետոյենց»	ուշ մջնդ		Տ
12.				ՔԱՐԱՅՐ- ԿԱՑԱՐԱՆ «ՃԳՆԱՎՈՐԻ»	մջնդ	աե մասում	Տ	Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցուց 100 մ հս

2.20.1. Նիգատուն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ՂԱԼԱՉԱ»	մթա 2 հզմ	ամ մասում	Հ	հուշարձանը նախկինում ներկայացվել է Արտաշավան գյուղով:
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին, պահպանվել է 4 կղզյակներով
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ-աե եզրին	Տ
4.				ԿԱՄՈՒՐՋ	20 դ. սկզբ	1,5 կմ աե	Տ	Աշտարակ-Ապարան հին խճուղու վրա

2.20.2. Լուսաղբյուր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս մասում	Տ	Ամբերդ տանող ճանապարհի ձախ կողմում
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ	հս մասում	Տ	կիսավեր
3.				ՄԱՏՈՒՌ «ԼՈՒՍԱՂԲՅՈՒՐ»	20 դ.	հս-ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին
	3.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	մատուռի ներսում, եզրերը տեղ-տեղ ջարդված
	3.2.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	մատուռից 25 մ աե

2.21. Արտենի գյուղ

1.	.2	3.	4.	5.	6.	7.	8	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հվ մասում	Հ

2.22. Արուճ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	5-17 դդ.	գ.մ.	Հ
	1.1.			միջնաբերդ	5-17 դդ.		Հ
2.				ԱՄՐՈՑ «ՁՈՐԻ ԲԵՐԴ»	մթա 3 հզմ	1 կմ աե	Հ	Շամիրամաձորում
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 3-1 հզմ		Հ	ամրոցից հս-աե
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	մջնդ	1-1,5 կմ հս	Տ	Աշտարակ-Թալին ճանապարհից ձախ, քարավանատան աե կողմում
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆ ԱՐՈՒՃԻ ՄԵԾ	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ	Արզնի-Շամիրամ ջրանցքի աջ ափին
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆ	15-16 դդ.	3,5 կմ հվ	Հ	մահմեդական գերեզմանոցի տարածքում, ասֆալտապատ ճանապարհի ձախ կողմում
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ վրջ-1 հզմ սկզբ.	հվ մասում	Հ	գյուղի եզրին, պահպանվել է 2  կղզյակով
7.				ԴՂՅԱԿ	10-14 դդ.	1 կմ հս	Հ	Արուճ-Թալին ճանապարհի եզրին, քարավանատնից 0,5 կմ հվ, կիսավեր
8.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ Ս. ԳՐԻԳՈՐ (ԱՐՈՒՃԻ ԿԱԹՈՂԻԿԵ)	5-7 դդ.	աե մասում	Հ	գյուղի եզրին
	8.1.			եկեղեցի	5-7 դդ.		Հ	Կաթողիկեից 50 մ հվ-աե, ավերված
	8.2.			եկեղեցի Ս. Գրիգոր (Կաթողիկե)	7 դ.		Հ	պատվիրատու՝ Գրիգոր Մամիկոնյան
		8.2.1		կոթող	5-7 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում, ստորին մասը` կոտրված
		8.2.2		կոթող	5-7 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում, նիստերից մեկը` կոտրված
		8.2.3		կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու ներսում, պահպանվել է կիսով
		8.2.4		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	Կաթողիկեի ներսում, ստորին աջ անկյունը` կոտրված
		8.2.5		խաչքար	973 թ.		Հ	ագուցված հս պատին, արտաքուստ
	8.3.			պալատ	7 դ.		Հ	ավերված
	8.4.			գերեզմանոց	7-20 դդ.		Հ	եկեղեցական համալիրի շուրջը
		8.4.1		կոթող	5-7 դդ.		Հ	Կաթողիկեի հս կողմում
		8.4.2		կոթող	7 դ.		Հ	Կաթողիկեի հս կողմում
9.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս.ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	19 դ.	գ.մ.	Տ	կիսավեր
	9.1.			խաչքար	13 դ.		Հ	հվ պատի տակ, ստորին ձախ անկյունը կոտրված
10.				ԽԱՉՔԱՐ	10-11 դդ.	գ.մ.	Հ	Ռաֆիկ Հարությունյանի տան բակում
11.				ԽԱՉՔԱՐ	11 դ.	q.մ.	Հ	«Վանի բաղեր» վայրում
12.				ԽԱՉՔԱՐ	12 դ.	q.մ.	Հ	Ադիկ Վասիլյանի տան մոտ, «Աղբրի ձոր»-ում`, կոտրված
13.				ԽԱՉՔԱՐ	12-13 դդ.	q.մ.	Հ	Լևոն Մակարյանի տան ցանկապատի շարվածքում
14.				ԽԱՉՔԱՐ «ՍԱՀՄԱՆԱԽԱՉ»	12-13 դդ.	աե մասում	Հ
15.				ԿՈԹՈՂ	7 դ.	աե մասում	Հ	գործող գերեզմանոցում, դրված է որպես տապանաքար
16.				ՔԱՐԱՎԱՆԱՏՈՒՆ	13 դ.	1,5 կմ հս	Հ	Երևան-Գյումրի մայրուղուց ձախ
17.				ԽԱՉՔԱՐ	10-11 դդ.	գյուղի մեջ, Արամ Հովհաննիսյանի տան բակում	Հ
18.				ԽԱՉՔԱՐ	11-12 դդ.	գյուղի գոմերի մոտ	Տ	երկատված
19.				ԽԱՉՔԱՐ	11-12 դդ.	գյուղի մեջ, Սիրակ Հարությունյանի տան բակում	Հ
20.				ԽԱՉՔԱՐ	12 դ.	գյուղից 500 մ հս, քարավանատան ճանապարհին	Հ
21.				ԽԱՉՔԱՐ	12-13 դդ.	գյուղի մեջ, Բաբկեն Հովհաննիսյանի այգու մոտ	Հ
22.				ԿՈԹՈՂ	5-7 դդ.	գյուղի մեջ, Հրաչ Հարությունյանի տան բակում	Հ

(2.22 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.23. Ափնագյուղ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-17 դդ.	հվ-աե մասում	Տ	Ս. Գրիքոր եկղ-ուց հվ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-19 դդ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին
	2.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ
	2.2.			խաչքար	13 դ.		Հ
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ մասում	Տ
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	մջնդ	4 կմ հս-աե	Տ	տեղացիներն անվանում են «Խրբի դար»
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ «ԿԱՐՄԻՐ ԴԱՐԵՐ»	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-աե	Հ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ	1862 թ.	հվ-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին
	6.1.			խաչքար	12 դ.		Հ	ագուցված հվ պատին, երկատված
	6.2.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	եկեղեցու մուտքի մոտ
	6.3.			գերեզմանոց	13-17 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
		6.3.1		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	եկեղեցուց մոտ 3 մ հս
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ ԶՈՐԱՎՈՐ	13-14 դդ.	աե մասում	Հ	գյուղի եզրին, կիսավեր
	7.1.			գերեզմանոց	13-14 դդ.		Տ
	7.2.			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու հվ մուտքի մոտ
8.				ԿԱՄՈՒՐՋ	19 դ.	գ.մ.	Տ	գյուղի եզրին գտնվող ջրամբարի մոտ
9.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1973 թ.	գ.մ.	Տ

2.24. Բազմաղբյուր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԹԱԿԻԱ»	մթա 7 դ.-մջնդ	0,5 կմ հվ	Հ	Շահվերդ գետի աջ ափին, գյուղի գործող գերեզմանոցի եզրին
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից 700-800 մ ամ
	1.2.			մենհիր	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից 200 մ հս
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ ՓԵՐՍԻ (ԲՈՒՐԱՎԵՏ)	11-19 դդ.	2,5 կմ հս	Հ	համանուն քաղաքատեղիից 0,5 կմ աե
	2.1.			եկեղեցի	13-14 դդ.		Հ	ավերված
	2.2.			գերեզմանոց	18-20 դդ.		Տ	գյուղատեղիի աե եզրին
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆ	14 դ.	աե մասում	Հ	գյուղի եզրին, Ղազարավան տանող ճանապարհի աջ կողմում, մահմեդական գերեզմանոցում, մուտքը` արաբատառ արձանագրությամբ
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ	0,5 կմ հս-աե	Հ	«Փերսի» և «Անգրսակ» գյուղատեղիների միջև: Հուշարձանի տեղադրությունը նշված է Փերսիի կամրջի նկատմամբ:
5.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ՓԵՐՍԻ (ԲԱԶՄԱԿՆ)	մթա 3-1 հզմ, 10-13 դդ.	2,5 կմ հս	Հ	Զբաղեցնում է Բազմակն հրաբխային կոնը:
	5.1.			միջնաբերդ	մթա 3- 1 հզմ		Հ
	5.2.			դամբարանադաշտ	մթա 3- 1 հզմ		Հ
	5.3.			ջրամբար	մթա 3 հզմ-մջնդ		Հ
	5.4.			ջրամբար	մթա 3 հզմ մջնդ		Հ
6.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆ «ՔԱՐԵ ԴՌՆՈՎ»	17-18 դդ.	հվ մասում	Տ	գյուղի եզրին, Շահվերդ գետի աջափնյա ձորաբերանին, «Թակիա» ամրոցից 400 մ հս

2.25. Բայսզ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	աե մասում	Հ
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	ամ մասում	Հ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ	10 դ.	ամ մասում	Հ
4.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	քարի դար	0,7 կմ հվ	Հ
	4.1.			քարայր-կացարան	քարի դար		Հ
	4.2.			քարայր-կացարան	քարի դար		Հ
	4.3.			քարայր-կացարան	քարի դար		Հ
	4.4.			քարայր-կացարան	քարի դար		Հ
	4.5.			քարայր-կացարան	քարի դար		Հ

2.26. Բարոժ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՀՄԵԻ»	14-16 դդ.	հս մասում	Տ	Թալին-Արմավիր մայրուղուց աջ, Արտին լեռան ստորոտին, ավազահանքերի մոտ
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	18-19 դդ.	1,5 կմ հս-ամ	Տ	Արեգ տանող ճանապարհի ձախ կողմում, տեղացիներն անվանում են «Բադլի»
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս-ամ մասում	Հ
4.				ԲԱՑՕԹՅԱ ԿԱՅԱՆ «ԱՐԵԳՈՒՆԻ ԲԼՈՒՐ»	քարե դար	գյուղից 1.5 կմ հվ-ամ	Հ
5.				ԲԱՑՕԹՅԱ ԿԱՅԱՆ «ԵՐԿԱՐՈՒԿԻ ԲԼՈՒՐ»	քարե դար	գյուղից 1.5 կմ հվ-ամ	Հ

(2.26 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.27. Բերքառատ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	11-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին
	1.1.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե մասում, թաղված հողի մեջ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի գործող գերեզմանոցի կնտ հատվածում
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ.	գ.մ.	Տ	կիսավեր
4.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1984 թ.	հվ մասում	Տ	գյուղ մտնող ճանապ. աջ եզրին

2.28. Բյուրական գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՌԱՆՁՆԱՏՈՒՆ «ՀԱՅԿԱՇԵՆ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԱՐԱՆ»	1972 թ.	աե մասում	Հ	գյուղի եզրին, ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան, պատվիրատու՝ ամերիկահայ բարերար Հայկ Քաուջյան
	1.1			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից ձախ, 3 խաչքարերից ձախակողմյանը
	1.2.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից աջ, 1-ինը
	1.3.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից աջ, 2-րդը
	1.4.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից ձախ, 3 խաչքարերից կենտրոնինը
	1.5.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից ձախ, 3 խաչքարերից աջակողմյանը
	1.6.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	հենած կաթողիկոսարանի հվ ճակատին, արտաքուստ
	1.7.			վիշապաքար	մթա 2 հզմ		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից ձախ
	1.8.			վիշապաքար	մթա 2 հզմ		Հ	կաթողիկոսարանի գլխավոր մուտքից ձախ
	1.9.			ջրաղաց	19 դ.		Հ	վրկնգ.՝ 1985 թ., վրկռ ճարտ.՝ Գ. Գյուրջյան, Ս. Միլիտոնյան
2.				ԱՄՐՈՑ «ԱՅԾԱԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ, մջնդ	3 կմ հս	Հ	Ամբերդ գետի ձախ ափին բարձրացող բլրին
	2.1			բնակատեղի	մթա 2-1 հզմ, մջնդ		Հ	ամրոցից աե
	2.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ, մջնդ		Հ	ամրոցից աե
3.				ԱՄՐՈՑ «ԻՆԱՔԼՈՒ ԴԱՐ»	մթա 2-1 հզմ	հս մասում	Հ	գյուղի եզրին, համանուն բլրի վրա, Անտառուտ տանող ճանապարհից աջ
	3.1.			բնակատեղի	մթա 1 հզմ		Հ	բնակավայրի կառուցապատման հետևանքով  պահպանվել է փոքր հատված:
	3.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	պահպանվել է հատվածաբար:
4.				ԱՄՐՈՑ «ՇԻՇԿՈՆԴ»	մթա 2 հզմ	4 կմ հս	Հ	Հանգստյան տուն տանող ճանապարհի աջ կողմում
5.				ԱՄՐՈՑԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԱՄԲԵՐԴ	10-14 դդ.	10 կմ հս-ամ	Հ	Ամբերդ և Արքաշեն գետակների միջև, լեռնային հրվանդանի վրա
	5.1.			ամրոց	10-14 դդ.		Հ
		5.1.1		գաղտնուղի	10 դ.		Հ	սկիզբ է առնում ամրոցի հվ կողմից
		5.1.2		գաղտնուղի	10 դ.		Հ	սկիզբ է առնում ամ պարսպի մոտից
	5.2.			եկեղեցի Ս. Աստվածածին	1026 թ.		Հ	կառ.՝ Վահրամ Պահլավունի
		5.2.1		խաչքար	10-11 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում
		5.2.2		խաչքար	10-11 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում
		5.2.3		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում
		5.2.4		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	եկեղեցու բեմին, վերին և ստորին անկյունները` վնասված
		5.2.5		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	եկեղեցու բեմին
		5.2.6		խաչքար	14-15 դդ.		Հ	հենած եկեղեցու պատին, արտաքուստ
	5.3.			պալատ	10 դ.		Հ	ամրոցի հս-ամ մասում
	5.4.			մատուռ	12-13 դդ.		Հ	բաղնիքից ամ
	5.5.			բաղնիք	12-13 դդ.		Հ	ամրոցի աե պարսպին կից
	5.6.			գերեզմանոց	11-14 դդ.		Հ	ամրոցի հանդիպակաց սարալանջին, ամրոցից մոտ 200 մ հեռու
		5.6.1		խաչքար	11-12 դդ.		Հ	երկատված, վրկնգ՝. 1972 թ.
		5.6.2		խաչքար	11-12 դդ.		Հ	ջարդված
		5.6.3		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	երկատված, վրկնգ՝. 1972 թ.
		5.6.4		խաչքար	13-14 դդ.		Հ
		5.6.5		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	երկատված, վրկնգ՝ 1972 թ.
		5.6.6		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	երկատված, 2 մասերը դրված իրար վրա
		5.6.7		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	գերեզմանոցի եզրին, վերին աջ անկյունը` կոտրված
	5.7.			ջրամատակարարման համակարգ	9-12 դդ.		Հ
	5.8.			պարիսպ	10-12 դդ.		Հ
6.				ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆԻ ՀԱՄԱԼԻՐ. ԲՅՈՒՐԱԿԱՆԻ ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆ	1945 թ.-ից այսօր	հվ մասում	Տ	ճարտ.՝ Ս. Սաֆարյան, Ս. Գուրզադյան
	6.1.			առանձնատուն	1948 թ.		Տ	համալիրի աե մասում, ճարտ.՝ Ս. Սաֆարյան
	6.2.			մասնաշենք` գլխավոր	1950-1953 թթ.		Տ	ճարտ.՝ Ս. Սաֆարյան
	6.4.			հյուրանոցի շենք	1946 թ.		Տ	համալիրի գլխ. մուտքից աջ ճարտ՝ Ս. Սաֆարյան
7.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	գ. մ.	Տ	Գերման Թորոսյանի, այս տանը ապրել է Կոմիտասը
8.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	գ. մ.	Տ	Սարգիս Սարգսյանի, այս տանը դասավանդել է Կոմիտասը
9.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	11-14 դդ.	հվ մասում	Տ	գյուղ մտնող ճանապարհի ձախ կողմում
	9.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	տեղադրված բարձր պատվանդանին
	9.2.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	տեղադրված պատվանդանին
	9.3.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	տեղադրված` բարձր պատվանդանին` երկատված
10.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-19 դդ.	գ. մ.	Տ	գյուղի կնտ.-ում, շրջապատված տնամերձ հողամասերով
	10.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ընկած գետնին, խիստ հողմնահարված
11.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ «ԽԱՉԵՐ»	16-19 դդ.	հվ-աե մասում	Տ
	11.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	քիվը` փոքր կոտրվածքներով
12.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՕՅՈՒՂ»	10-18 դդ.	2 կմ հվ	Տ
	12.1.			կոթող	7 դ.		Հ	«Օյուղ» աշտարակի մոտ
13.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՍՈՓԱՆԵՍ»	10-18 դդ.	2 կմ հվ-ամ	Տ	Ամբերդ գետի ձախակողմյան ձորը տանող հին ճանապարհին
	13.1.			եկեղեցի	16-18 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս եզրին, ավերված
	13.2.			գերեզմանոց	16-18 դդ.		Տ	գյուղի գործող գերեզմանոցի և «Սոփանես» գյուղատեղիի միջև
14.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	18-19 դդ.	1,5 կմ հս-աե	Տ	Ամբերդ և Շահվերդ գետերի միջև ձգվող համանուն ձորում, տեղացիներն անվանում են «Քյոթակլու»
15.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-աե	Հ	հեռավորությունը նշված է Արտավազդիկ եկեղեցուց
16.				ԵԿԵՂԵՑԻ	12-13 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ	գյուղի գործող գերեզմանոցի հվ եզրին` ավերված
17.				ԵԿԵՂԵՑԻ ԱՐՏԱՎԱԶԴԻԿ	5-6 դդ.	ամ մասում	Հ	գյուղի եզրին
	17.1.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցուց աե, ձորի մեջ
18.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ	10 դ.	գ. մ.	Հ
	18.1.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	հվ ավանդատանը
	18.2.			խաչքար	13-14 դդ.		Հ	եկեղեցու բակում
	18.3.			խաչքար	16 դ.		Հ	եկեղեցու բակում
	18.4.			գերեզմանոց	10-19 դդ.		Տ	եկեղեցու հվ և աե կողմերում
19.				ԶՈՀԱՐԱՆ «ՑԻՑ ՔԱՐ»	մթա 2 հզմ	2 կմ հս	Հ	Ամբերդ և Շահվերդ գետերի միջև ձգվող   ձորում, «Քյոթակլու» գյուղատեղի հանդիպակաց կողմում
20.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ	1955 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
21.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ	1990 թ.	գ. մ.	Տ	հեղ.՝ ժողովրդական վարպետ Հ. Մարտիրոսյան
22.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1979 թ.	հվ մասում	Տ	ճարտ.՝ Գ. Գյուրջյան
23.				ՋՐԱՆՑՔ «ՄԱՅՐ ԱՌՈՒ»	9-10 դդ.	1,5 կմ հս	Հ	սկիզբ է առնում Ամբերդ գետակի կիրճից, վրկնգ.՝ 1980-ական թթ., գյուղացիների ուժերով
24.				ՎԻՇԱՊԱՔԱՐ	մթա 2 հզմ	հվ-ամ մասում	Հ	գյուղի գործող գերեզմանոցում, տեղադրված է որպես տապանաքար
25.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ «ՃԳՆԱՎՈՐԻ»	13-14 դդ.	1 կմ հս-ամ	Տ	Ամբերդի ձորում,  ձախ ափին, Բյուրական-Օրգով ավտոճանապարհի կամրջից վեր
26.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ «ՃԳՆԱՎՈՐԻ»	13-19 դդ.	2 կմ հս	Տ	Ամբերդ և Շահվերդ գետերի միջև ձգվող ձորում, «Քյոթակլու» գյուղատեղի հանդիպակաց կողմում, զոհարանից 300 մ հվ

2.29. Գառնահովիտ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2 հզմ	1 կմ հվ	Հ	հարավային ամրոց
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի շրջակայքում
2.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	աե մասում	Հ	արևելյան ամրոց
3.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1877 թ.	գ. մ.	Տ	Անդրանիկ Աբրահամյանի, եկեղեցու դիմաց
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-12 դդ.	1 կմ ամ	Տ
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	13-20 դդ.	գ. մ.	Տ
6.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	ամ մասում	Տ
7.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	1,5 կմ  հվ-ամ	Տ	տեղացիներն անվանում են «Չիչակլու»:
8.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	7 դ.	գ. մ.	Հ
	8.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	կոտրած,  եկեղեցու ներսում, կանգնեցված` գլխիվայր
	8.2.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում
9.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ	10-13 դդ.	1 կմ աե	Տ	ձորի մեջ, վրկնգ.՝ 1892 թ.՝ Սրապիոն Սարգսյանի կողմից
	9.1.			մատուռ	10-13 դդ.		Տ	կից է եկեղեցուն` հս-ից
	9.2.			ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-13 դդ.		Տ	եկեղեցուց 200 մ աե
10.				ԿՈԹՈՂ	5-6 դդ.	գ.մ.	Հ	Ս. Գևորգ եկեղեցուց ամ, հենած բնակելի տան պատին

2.30. Գեղադիր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	գ. մ.	Տ	գյուղապետարանի շենքից  հս-ամ
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ.	գ. մ.	Տ	կիսավեր
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ  ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970 թ.	ամ մասում	Տ

2.31. Գեղաձոր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	1927 թ.	գ. մ.	Տ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս-ամ մասում	Տ
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ  ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1980 թ.	հս մասում	Տ

2.32. Գեղարոտ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-1 հզմ	0,5 կմ աե	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	գյուղի հս-ամ և հվ-աե մասերում
2.				ԱՄՐՈՑ «ԱՇՈՏ ԵՐԿԱԹ»	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հս	Հ
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԱՄՐՈՑ «ՊՈԼՈԶ ՍԱՐ»	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հս-աե	Հ
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
4.				ԱՇՏԱՐԱԿ	18-20 դդ.	1,2 կմ հվ-աե	Հ	Քեշիշքենդ գյուղատեղիի մատուռից 350 մ հվ-աե
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	ս. Գրիգոր եկեղեցուց հս-ամ
6.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՏԵՐՏԵՐԻ ԳՅՈՒՂ»	7-20 դդ.	1 կմ աե	Տ	տեղացիներն անվանում են նաև «Քեշիշքենդ»:
	6.1.			եկեղեցի	6-7 դդ.		Հ	գյուղատեղիի հս-ամ եզրին, վրկնգ.` 1970-ական թթ.
		6.1.1		կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու ներսում, մուտքից հս
		6.1.2		խաչքար	9 դ.		Հ	եկեղեցու ամ ճակատին, մուտքից հս
	6.2.			գերեզմանոց	10-19 դդ.		Տ	եկեղեցուց աե
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ	1892 թ.	հս-աե մասում	Տ
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1987 թ.	հվ-ամ մասում	Տ	ճարտ.՝ Է. Թանգյան

2.35. Դաշտադեմ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	7-19 դդ.	2 կմ հվ-ամ	Հ
	1.1.			միջնաբերդ	7-10 դդ.		Հ
	1.2.			գաղտնուղի	11-13 դդ.		Տ
	1.3.			եկեղեցի	10 դ.		Հ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-13 դդ.	0,3 կմ աե	Տ	տարածքի զգալի մասը` մելիորացված
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	12-14 դդ.	0,5 կմ հվ	Տ	տապանաքարերը մեծ մասամբ տեղաշարժված են
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	12-14 դդ.	1,5 կմ հվ-աե	Տ
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	12-16 դդ.	1,3 կմ հվ-ամ	Տ	ս. Քրիստափոր եկեղեցի տանող  ճանապարհի աջ կողմում, դաշտի մեջ
	5.1.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	երկատված, երկատված մասերը դրված իրար վրա, երկթեք վերնամասով
	5.2.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	տեղահանված, ընկած գետնին, վերին ձախ եզրը` վնասված
	5.3.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	հենած քարերին, տեղահանված, երկատված
	5.4.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կանգնեցված պատվանդանին, վերին մասը չի պահպանվել
	5.5.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	երկատված
	5.6.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	ընկած գետնին, տեղահանված, եզրերը` ջարդոտված
6.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-15 դդ.	2 կմ հվ-ամ	Տ	Դաշտադեմի ամրոցից 300 մ հվ
	6.1.			խաչքար	1481 թ.		Հ	հենած քարերին
7.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	16-17 դդ.	1,2 կմ հվ	Տ	ծիրանի այգիների տարածքում
	7.1.			խաչքար	1594 թ.		Հ	վերնամասը կոտրված
8.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՔԱՂԵՆԻ»	7-18 դդ.	2 կմ հվ-ամ	Տ	Թալին-Արմավիր ճանապարհի երկու կողմերում
	8.1.			խաչքար	8-9 դդ.		Հ	կանգնեցված գետնին
	8.2.			խաչքար	882 թ.		Հ
	8.3.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ
	8.4.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ
	8.5.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ
	8.6.			խաչքար	10 դ.		Հ
	8.7.			խաչքար	10 դ.		Հ	ընկած գետնին
	8.8.			խաչքար Հովսեփի, Սահակի և Սարգսի	975 թ.		Հ	ընկած գետնին
	8.9.			խաչքար	12 դ.		Հ	ընկած գետնին
	8.10.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ավերակ շինության մեջ
	8.11.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կանգնեցված գետնին, գլխիվայր
	8.12.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	ավերակ հնձանի մեջ, կանգնեցված գետնին
	8.13.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	հենած քարակույտին, գլխիվայր, վերին ձախ և ստորին աջ կողերը` կոտրված
	8.14.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	կիսավեր հնձանի մոտ
	8.15.			ձիթհան	12-14 դդ.		Հ	գյուղատեղիի տարածքում
	8.16.			մատուռ	10-15 դդ.		Հ	գյուղատեղիի ամ կողմում, Թալին-Արմավիր ավտոճանապարհից աջ
	8.17.			հնձանների համալիր	17-18 դդ.		Տ
9.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	ամ և աե մասերում	Հ
10.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ	7 դ.	2,5 կմ հվ-ամ	Հ	վրկնգ՝. 1981-ին, վրկնգ. ճարտ.՝ Ռ. Դավթյան
	10.1.			զանգակատուն	13-14 դդ.		Հ	եկեղեցու հս-աե մասում
	10.2.			օժանդակ շինություններ	13-14 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
	10.3.			ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	7-20 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
		10.3.1.		խաչքար	8-9 դդ.		Հ	եկեղեցուց 15 մ աե
		10.3.2.		խաչքար	9 դ		Հ	եկեղեցուց 25 մ հս-աե, պատվանդանին, մեկ շարքով կանգնած խաչքարերից ձախից 3-րդը
		10.3.3.		խաչքար	9 դ.		Հ	եկեղեցուց 25 մ հս-աե, պատվանդանին, մեկ շարքով կանգնած խաչքարերից ձախից 2-րդը
		10.3.4.		խաչքար	9 դ.		Հ	եկեղեցուց 25 մ հս-աե, պատվանդանին, մեկ շարքով կանգնած խաչքարերից կենտրոնականը
		10.3.5.		խաչքար	9 դ.		Հ	եկեղեցուց 25 մ հս-աե, պատվանդանին, մեկ շարքով կանգնած խաչքարերից աջակողմյանը
		10.3.6.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	զանգակատնից 10 մ աե
		10.3.7.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցուց 25 մ հս-աե, պատվանդանին մեկ շարքով կանգնած խաչքարերից աջից 3-րդը
		10.3.8.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցուց 25 մ հս-աե, պատվանդանին, մեկ շարքով կանգնած խաչքարերից աջից 2-րդը
		10.3.9.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցու հս-աե կողմում, հենած պատին, եռատված
		10.3.10.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, պատվանդանին
		10.3.11.		խաչքար	10 դ.		Հ	եկեղեցու հս-աե կողմում, պատվանդանին
		10.3.12.		խաչքար	10-11 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ-աե կողմում, պատվանդանին
		10.3.13.		խաչքար	11-12 դդ.		Հ	եկեղեցուց 16 մ աե, պատվանդանին
		10.3.14.		խաչքար	1157 թ.		Հ	եկեղեցուց 7 մ աե, պատվանդանին, թիկունքն արձանագիր
		10.3.15.		խաչքար	13 դ.		Հ	եկեղեցուց հվ-աե, կոտրված, վերնամասը չի պահպանվել
		10.3.16.		տապանաքար	1175 թ.		Հ	եկեղեցու հվ-աե կողմում
		10.3.17.		վիշապաքար	մթա 2 հզմ		Հ	եկեղեցուց 40 մ հվ-ամ, գերեզմանոցում
11.				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	հվ-ամ մասում	Հ	Ս. Քրիստափոր եկեղեցի տանող ճանապարհից ձախ, հենած քարերին, բարձրադիր տեղում
12.				ԽԱՉՔԱՐ	11-12 դդ.	1 կմ ամ	Հ	«Չայիր» վայրում, ձորի մեջ, ստորին մասը չի պահպանվել

2.36. Դավթաշեն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 3-1 հզմ	հվ և հվ-ամ մասերում	Հ
2.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1978 թ.	գ. մ.	Տ
3.				ՋՐԱՂԱՑ	19-20 դդ.	ամ մասում	Տ	«Չատին դաղ» ձորում
4.				ՎԻՇԱՊԱՔԱՐ	մթա 2-1 հզմ	կնտ	Հ	զբոսայգու տարածքում
5.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	17-18 դդ.	ամ մասում	Տ	«Չատին դաղ» ձորում

2.37. Դերեկ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-20 դդ.	գ. մ.	Տ	գյուղի դպրոցի հվ-ամ կողմում
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	4-5 դդ.	գ. մ.	Հ	կիսավեր
	2.1.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու հս պատի մոտ

2.38. Դիան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ, 17-18 դդ.	1 կմ հվ	Հ	գյուղ մտնող ճանապարհի ձախ կողմում
	1.1.			գերեզմանոց	17-18 դդ.		Տ
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	ամ մասում	Հ	զբաղեցնում է ձորի աջակողմյան հարթությունը
3.				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	գ. մ.	Հ	Ջ. Մահմուդյանի տան մոտ, հենած պատին

2.40. Եղիպատրուշ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	0,3 կմ հվ-աե	Հ	Եղիպատրուշ գետի երկու ափերին
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	5 դ.	աե մասում	Հ
	2.1.			ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	5-20 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
		2.1.1		խաչքար	11-12 դդ.		Հ	գերեզմանոցի ամ եզրին, վերին աջ անկյունը` կոտրված
		2.1.2		խաչքար	13 դ.		Հ	որմնափակ, կազմող՝ Մխիթար Օշականցի
		2.1.3		խաչքար	13 դ.		Հ	որմնափակ, կազմող՝ Մխիթար Օշականցի
		2.1.4		խաչքար	13 դ.		Հ	երկատված
		2.1.5		տապանաքար	1719 թ.		Տ	որմնափակ, խաչքարերի մոտ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	13 դ.	հվ-աե մասում	Հ	գյուղի եզրին
	3.1.			գավիթ	13 դ.		Հ	կիսավեր
		3.1.1		խաչքար	10 դ.		Հ	հվ պատին, ներքուստ, 3 խաչքարերից կենտրոնականը
		3.1.2		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	մուտքից վեր, ձախ կողմում, արտաքուստ
		3.1.3		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	հվ պատին, ներքուստ
		3.1.4		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	մուտքից վեր, աջ կողմում, արտաքուստ
		3.1.5		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	հս պատի մոտ, ընկած
		3.1.6		խաչքար	13 դ.		Հ	մուտքից վեր, հարդարված զույգ խաչով
		3.1.7		խաչքար	16 դ.		Հ	հվ պատի մոտ, ներքուստ, տեղահանված, ստորին մասը` կոտրված
		3.1.8		խաչքար	16 դ.		Հ	գավթի սյան մոտ
		3.1.9		խաչքար	16-17 դդ.		Հ	հս պատին, ներքուստ
	3.2.			խաչքար	13 դ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցու հս խաչաթևում, վերնամասը կոտրված
	3.3.			խաչքար	1626 թ.		Հ	աե պատի մոտ, արտաքուստ
4.				ԽԱՉՔԱՐ	10 դ.	գ. մ.	Հ	հս-աե կողմում, «Բանդի» գերեզմանոցի տարածքում
5.				ԽԱՉՔԱՐ	11-12 դդ.	գ. մ.	Հ	հս-աե կողմում, «Բանդի» գերեզմանոցի տարածքում, տեղահանված, խաչի վերին ուղղահայաց թևը վնասված
6.				ՏԱՊԱՆԱՔԱՐ	16-17դդ.	գյուղի հս-աե մասում, «Բանդի» գերեզմանոցում	Տ	արձանագիր, տեղահանված

(2.40 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.41. Եղնիկ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հս-աե	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
2.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ,  ուշ մջնդ	3 կմ ամ	Հ	Կարմրաշեն տանող ճանապարհից աջ, «Արալըղ» գյուղատեղիի տարածքում
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-19 դդ.	ամ մասում	Տ
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	0,2 կմ ամ	Տ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԴԱԴԱԼՈՒ»	10-12 դդ.	2 կմ հս-աե	Տ
	5.1.			եկեղեցի Ս. Նշան	վրկնգ. 1913 թ.		Տ	գյուղատեղիի ամ մասում
		5.1.1		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	ներսում, դրված գլխիվայր, վերնամասը՝ կոտրված
	5.2.			ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-12 դդ.		Տ	գյուղատեղիի ամ մասում
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս-ամ մասում	Հ	Ակունք տանող հողային ճանապարհի երկու կողմերում, պահպանվել է հատվածաբար՝.  4 կղզյակներով
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ	17 դ.	գ. մ.	Տ	վրկնգ՝.  1869 թ.
8.				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	1,5 կմ հս-ամ	Հ	արտերի մեջ, ամրացված գետնին՝ գլխիվայր

2.42. Երնջատափ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3 հզմ	հս-աե մասում	Հ	Նորաշեն տանող ճանապարհի աջ կողմում, Մաքրիչ նյութերի գործարանի մոտ, բարձրադիր վայրում
	1.1.			բնակատեղի	մթա 3 հզմ		Հ
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 3 հզմ		Հ
2.				ԱՄՐՈՑ «ԵՐՆՋԱԿ»	մթա 2-1 հզմ, մջնդ	1 կմ հս-ամ	Հ	Հարթավան-Երնջատափ ճանապարհից ձախ, Քասախի ձախ ափին
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆ «ԱԶՆԱՎՈՒՐԻ ԴԱՄԲԱՐԱՆ»	10-15 դդ.	2 կմ ամ	Տ	ամառանոցներ տանող ճանապարհի ձախ կողմում, փոքրիկ բլրակի վրա
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-16 դդ.	հս մասում	Տ	պահպանվել է  2 կղզյակով
	4.1.			եկեղեցի	մջնդ		Տ	հիմնավեր
	4.2.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	բեկոր, դրված գլխիվայր, գերեզմանոցի միջին մասում
	4.3.			խաչքար	13 դ.		Հ	ընկած գետնին, բեկոր
	4.4.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	ամ եզրին, պահպանվել է միջնամասը
	4.5.			խաչքար	16 դ.		Հ	հս-աե մասում, կոտրված կազմող՝ Հանես
	4.6.			տապանաքար Խաչատուրի	1595 թ.		Տ	կազմող՝ Հանես
	4.7.			տապանաքար Սարգսի	1598 թ.		Տ	կազմող՝ Հանես
	4.8.			տապանաքար Մկրտչի, . . .	1598 թ.		Տ
	4.9.			տապանաքար Ատոնի	16 դ. վրջ		Տ
	4.10.			տապանաքար Խաչատուրի և Սարգսի	16 դ. վրջ		Տ
	4.11.			տապանաքար	17 դ. վրջ		Տ	արձանագիր
	4.12.			տապանաքար Խաչատուր Գասպարյանի	1703 թ.		Տ
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	ամ մասում	Տ	Գործող գերեզմանոցի տարածքում
6.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԴԱՎՈՅԻ»	10-14 դդ.	2,5 կմ ամ	Տ	Քասախի կիրճում, Երնջատափ գետակի ձախ ափին
	6.1.			ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-15 դդ.		Տ
7.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԼԱԶԳԻ ԱՂԲՅՈՒՐ»	10-15 դդ.	3 կմ ամ	Տ	ամառանոցներ տանող ճանապարհի աջ կողմում
	7.1.			գերեզմանոց	10-15 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս մասում
8.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԲԼՈՒՐ	մթա 2-1 հզմ	հվ-ամ մասում	Հ	ամառանոցներ տանող ճանապարհի աջ կողմում
9.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	ամ մասում	Հ	գյուղի եզրին, Հարթավան-Երնջատափ ճանապարհի երկու կողմերում, ձգվում է մինչև նոր  գերեզմանոցը
10.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	12-13 դդ	գ. մ.	Հ	վրկնգ՝. 1901 թ.
	10.1.			խաչքար	1691 թ.		Հ	հվ պատին, ներքուստ
11.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1975 թ.	գ. մ.	Տ

2.44. Զարինջա գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՅԱՅԼԻ ԿՈՆԴ»	17-18 դդ.	3 կմ աե	Տ	Զարինջա-Մաստարա ճանապարհից 1 կմ ձախ, տեղացիներն անվանում են «Յայլի կոնդ»
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ «ԿԱՐՄԻՐ ՎԱՆՔ»	7 դ., 9-12 դդ., 19 դ.	հս մասում	Հ
	2.1.			գերեզմանոց	19 դ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
		2.1.1		խաչքար	6-7 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ-աե կողմում, ընկած գետնին
		2.1.2		խաչքար	9 դ.		Հ	եկեղեցու բեմին
		2.1.3		խաչքար	1151 թ.		ՀՀ	եկեղեցու բեմին
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ  ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1982 թ.	աե մասում	Տ	բարձունքի վրա
4.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	17-18 դդ.	1 կմ հս-աե	Տ

2.45. Զովասար գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս-աե և հվ-ամ մասերում	Հ	պահպանվել է  2 կղզյակով
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ ԶՈՐԱՎՈՐ	19 դ.	գ. մ.	Տ	կիսավեր
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1972 թ.	գ. մ.	Տ

    2.46. Թթուջուր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲԱՑՕԹՅԱ ԿԱՅԱՆ	քարի դար	հս-ամ կողմում	Հ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	10-19 դդ.	0,5 կմ հվ	Տ
	3.1.			մատուռ «Կարմիր վանք»	17-18 դդ.		Տ	ավերված
		3.1.1		խաչքար	12 դ.		Հ	մատուռի բեմին, պահպանված է վերին կեսը
4.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ (Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ)	19 դ.	հս մասում	Տ	քանդված, պահպանվել են միայն հիմքերը
5.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ  ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1955 թ.	գ. մ.	Տ
6.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1981 թ.	գ. մ.	Տ
7.				ՋՐԱՂԱՑ «ԳԱԼՈՅԻ»	18-19 դդ.	հվ-աե մասում	Տ	գյուղի նախկին գոմերի մոտ

2.48. Իրինդ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-2 հզմ	2 կմ աե	Հ
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	7 դ.	գ. մ.	Հ
	2.1.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, ատորին մասը` կոտրված
	2.2.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում
	2.3.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում
3.				ԽԱՉՔԱՐ	10-11 դդ.	1 կմ աե	Հ	կանգնեցված է ժայռաբեկորների վրա, վերին աջ անկյունը` կոտրված
4.				ԽԱՉՔԱՐ	10-11 դդ.	1 կմ աե	Հ	Հրայր Կարապետյանի տան մոտ
5.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԻ ԵՎ  ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1981 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Ա. Գալիկյան

2.49. Լեռնապար գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԲԵՐԴԻ ԼԱՆՋ»	մթա 2-1 հզմ	1,3 կմ հվ-աե	Հ	Լեռնապար-Ծիլքար ավտոճանապարհի կտրուկ շրջադարձից աջ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	հս մասում	Տ	եկեղեցուց հս, հս-աե և մասամբ՝ ամ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1866 թ.	հս մասում	Տ
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-աե	Հ	Լեռնապար-Ծիլքար ճանապարհից աջ, սոճու անտառի հարթ տարածքում
5.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1987 թ.	գ. մ.	Տ	գյուղ մտնող ճանապարհի աջ կողմում

2.50. Լեռնարոտ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԽՈՒՉԵՐ»	մթա 2-1 հզմ, վաղ մջնդ - 17 դ.	400-500մ հվ	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից հս
	1.2.			գյուղատեղի «Խուչեր»	վաղ մջնդ -17 դ.		Տ
		1.2.1		մենհիր	մթա 2-1 հզմ		Հ	գյողատեղիի հվ-աե եզրին, կանգնեցված հողի մեջ
		1.2.2		խաչքար	14 դ.		Հ	գյուղատեղիի կնտ.-ում, կանգնեցված գետնին
2.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Ֆշնգներ» վայրում, համանուն գյուղատեղիից 300 մ հվ
3.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	700 մ ամ	Հ	«Ավոյի կտուրների դիտվան» վայրում
4.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 1 հզմ	4 կմ հս	Հ	«Չամռլու» վայրում
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	10-17 դդ.	3 կմ հվ	Տ	«Շամիրամի գլուխ» կոչվող վայրում
6.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԴԻՏՎԱՆ»	վաղ-ուշ մջնդ	3 կմ հս	Տ	տեղանքի թեք հարթության վրա
7.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՖՇՆԳՆԵՐ»	14-17 դդ.	1 կմ հս	Տ
	7.1.			ջրաղաց	16-17 դդ.		Տ	գյուղատեղիից 100 մ հվ
8.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	2,5 կմ հվ	Հ	«Շամիրամի գլուխ» կոչվող վայրում, դաշտի մեջ
9.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հվ մասում	Հ	գյուղի եզրին, «Ասատուրի խռեր» վայրում
10.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հս	Հ	«Դիտվան վայրում», համանուն գյուղատեղիից 300 մ աե
11.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	500 մ հվ	Հ
12.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	1 կմ աե	Հ	«Միջանցք» վայրում
13.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	11-20 դդ.	գ. մ.	Տ	Շողիկ Մուրադյանի տնամերձ հողամասում
14.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԶՈՐԱՎԱՐԻ	1988 թ.	գ. մ.	Տ
15.				ՋՐԱՂԱՑ	17 դ.	աե մասում	Տ	գործող գերեզմանոցի մոտ, «Ջաղացի ձոր» վայրում, վրկնգ.՝ 1919 թ.
16.				ՋՐԱՆՑՈՒՅՑ	16-17 դդ.	5 կմ հս	Տ	«Չամռլու» վայրում
17.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	16-18 դդ.	500մ հվ-ամ	Տ
18.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	16-18 դդ.	700 մ հվ-ամ	Տ	«Ասատուրի խռեր» վայրում
19.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	16-18 դդ.	4,5 կմ հս-ամ	Տ	«Չամռլու» վայրում
20.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ «ԲԱԴՈՅԻ ՔԱՐԱՆՁԱՎ»	16-18 դդ.	400 մ հվ-ամ	Տ
21.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ «ՍՅՈՒՆՈՎ ՔԱՐԱՓ»	16-18 դդ.	2,5 կմ հվ	Տ

2.51. Լուսագյուղ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԱՎԵՐ ԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հս	Տ	«Ձախի ձոր» կոչվող բարձունքի վրա
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	16-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	շրջապատված բնակելի տներով
	2.1.			կոթող	5-7 դդ.		Հ	հին թաղումների հատվածում, տեղահանված, պահպանվել է կիսով
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-19 դդ.	հվ մասում	Տ	խիստ ավերված
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս մասում	Հ	Թուխ Մանուկ տանող ճանապարհին
5.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ  ՀԱՄԱԼԻՐ «ԿԱՐՄԻՐ ՎԱՆՔ»  («ՄԽԵԻ ՎԱՆՔ»)	5-11 դդ., 12-13 դդ.	1 կմ աե	Հ	ձորի մեջ, ավերված
	5.1.			եկեղեցի	5-6 դդ.		Հ
	5.2.			եկեղեցի	5-6 դդ.		Հ
	5.2.			պարիսպ	10-11 դդ.		Հ
	5.3.			գերեզմանոց	10-13 դդ.		Տ	եկեղեցուց հս
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	վրկնգ. 1887 թ.	գ. մ.	Տ
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ  (ՎԵՐԻ ՎԱՆՔ)	7 դ.	1,5 կմ հս-աե	Հ	վրկնգ.՝ 1983 թ.

2.53. Ծաղկահովիտ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ-աե մասում	Տ	եկեղեցուց 400 մ հվ-աե
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ.	հվ-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին
	2.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	բեմին, գլխիվայր, 3 խաչքարերից աջակողմյանը
	2.2.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	բեմին, 3 խաչքարերից ձախակողմյանը
	2.3.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	բեմին, 3 խաչքարերից կենտրոնականը
	2.4.			գերեզմանոց	19-20 դդ.		Տ	եկեղեցու հվ կողմում
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1974 թ.	աե մասում	Տ	գյուղի եզրին, բլրի վրա
4.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ԾԱՂԿԱՀՈՎԻՏ (ՂԱԼԱՉԻ)	մթա 3-1 հզմ, ուշ մջնդ	հվ-աե մասում	Հ	գյուղի եզրին
	4.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2 հզմ		Հ	Նիգավանից  ձգվում է մինչև Հնաբերդ
	4.2.			մատուռ Թուխ Մանուկ (Ս. Ճգնավոր)	19-20 դդ.		Տ	քաղաքատեղիի հվ-ամ լանջին
		4.2.1		խաչքար	10 դ.		Հ	ամ կողմում
		4.2.2		խաչքար	17-18 դդ.		Հ	ամ պատին, արտաքուստ, մուտքից վեր

2.54. Ծաղկաշեն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	13-20 դդ.	գ. մ.	Տ
	1.1.			խաչքար	13 դ.		Հ	տեղահանված, կոտրվածքներով
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	12-13 դդ.	աե մասում		վրկնգ.՝ 1881 թ.

2.55. Ծաղկասար գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԽԱՐԱԲԵՔ»	մթա 1 հզմ	0,5 կմ հվ-ամ	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 1 հզմ		Հ	ամրոցի հարևանությամբ, սկսում է Ծաղկասար լեռան ստորոտից և ձգվում մինչև ամրոց
2.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ԾԱՂԿԱՍԱՐ»	մթա 4-3 հզմ,  9-12 դդ.	1,5 կմ աե	Հ	Մաստարա-Գառնահովիտ ճանապարհի ձախ կողմում, Ծաղկասար լեռան լանջին
	2.1.			ամրոց	մթա 3-1 հզմ		Հ	բնակատեղիից 150 մ հս
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	աե մասում	Տ	աե եզրին
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	0,5 կմ աե	Տ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	1 կմ հվ-ամ	Տ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1898 թ.	գ. մ.	Տ
	6.1.			խաչքար	11 դ.		Հ	ագուցված ամ ճակատին, արտաքուստ
7.				ՄԱՏՈՒՌ ԹԱԴԵՎՈՍ ԱՌԱՔՅԱԼ	17-18 դդ.	աե մասում	Տ	գյուղի եզրին

2.56. Ծիլքար գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԾԻԼՔԱՐ»	մթա 2-1 հզմ	գ. մ.	Հ	Ծիլքար լեռան գագաթին
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի մատույցներում
2.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 6-4 հզմ	գ. մ.	Հ	Ծիլքար լեռան ստորոտին
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	18-19 դդ.	0,5 կմ հվ-աե	Տ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ.	գ. մ.	Տ
7.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1975 թ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին

2.57. Կաթնաղբյուր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-2 հզմ - մթ 1 դ.	0,5 կմ հվ-աե	Հ	Իրինդ տանող ճանապարհի աջ կողմում
2.				ԱՄՐՈՑ «ԶԱՔԱՐԻ ԲԵՐԴ»	3-5 դդ.	1,5 կմ հվ-աե	Հ	Աշտարակ-Թալին խճուղու 41-րդ կմ-ի վրա
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆ ՄՈՒՇԵՂ ԳԱԼՇՈՅԱՆԻ	1981 թ.	գ. մ.	Տ	գործող գերեզմանոցում
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 3-2 հզմ	հս-աե և հվ-աե մասերում	Հ	Իրինդ տանող ճանապարհի երկու կողմերում, նաև ավազահանքերից ձգվում է  մինչև Երևան-Գյումրի մայրուղին
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ	7 դ.	գ. մ.	Հ	պահպանվել են հիմնապատերը
6.				ԿՈԹՈՂ	4-7 դդ.	գ. մ.	Հ	Արամայիս Գաբրիելյանի տնամերձում, պահպանվել է կիսով
7.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1946 թ.	հս-աե մասում	Տ
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1975 թ.	գ. մ.	Տ
9.				ՄԱՏՈՒՌ	19 դ.	գ. մ.	Տ
	9.1.			խաչքար	7 դ.		Հ	հենած հվ պատին
	9.2.			խաչքար	7 դ.		Հ	մատուռի ներսում
	9.3.			խաչքար	8-9 դդ.		Հ	մատուռի ներսում
	9.4.			խաչքար	12 դ.		Հ	մատուռի ներսում
	9.5.			կոթող	4-5 դդ.		Հ	հենած հս պատին
	9.6.			կոթող	4-5 դդ.		Հ	մատուռի ամ կողմում
	9.7.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	մատուռի ներսում

2.58. Կարբի գյուղ

 

(2.58 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.59. Կարմրաշեն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1916թ.	Բաղրամյան  փող. 5	Տ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-13 դդ.	0,3 կմ հս	Տ	Ոսկեթաս տանող ճանապարհի ձախ կողմում
	2.1.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	հվ եզրին, վերնամասը չի պահպանվել
	2.2.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	կոտրված, վերնամասը կամարաձև, ստորին մասը չի պահպանվել
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-14 դդ.	0,3 կմ ամ	Տ
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՄԻՋՆԱՁՈՐ»	18-20 դդ.	3 կմ հվ-ամ	Տ	Թալին-Կարմրաշեն ճանապարհի աջ կողմում
	4.1.			գերեզմանոց	18-20 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ-աե եզրին
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	1860 թ.	գ. մ.	Տ
	5.1			ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-19 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ	10 դ.	գ. մ.	Տ	ավերված
	6.1.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	գերեզմանոցում, հողի մեջ, վերնամասը չի պահպանվել
7.				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	գ. մ.	Հ	Զեփյուռ Բաղդասարյանի հողամասում
8.				ԽԱՉՔԱՐ	10 դ.	գ. մ.	Հ	Սվետա Սերգոյանի տնամերձում
9.				ԽԱՉՔԱՐ	11 դ.	գ. մ.	Հ	Սվետա Սերգոյանի տնամերձում
10.				ԽԱՉՔԱՐ	11 դ.	գ. մ.	Հ	«Խանսուլի խաչ» սրբատեղում
11.				ԽԱՉՔԱՐ	13 դ.	1,3 կմ հվ-ամ	Հ	ձորի մեջ, վերին աջ անկյունը` կոտրված
12.				ԽԱՉՔԱՐ ՅՈՀԱՆՆԵՍԻ	1223 թ.	1,3 կմ հվ-ամ	Հ	ձորի մեջ, մեկ ընդհանուր ժայռաբեկորին կանգնեցված 3 խաչքարերից ձախակողմյանը
13.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1985 թ.	գ. մ.	Տ
14.				ՄԱՏՈՒՌ	11-12 դդ.	1,3 կմ հվ-ամ	Տ	ժայռափոր
15.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ «ՃԳՆԱՎՈՐԻ ՁՈՐԻ»	17-20 դդ.	2 կմ հվ-ամ	Տ

2.60. Կաքավաձոր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2 դ.-մթ 5 դ.	հվ-աե մասում	Հ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	6-10 դդ.	գ. մ.	Տ	ավերված
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	0,7 կմ հս-աե	Տ	Բայսզ տանող ճանապարհի ձախ կողմում
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հվ-ամ մասում	Հ
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս մասում	Հ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ	4-5 դդ.	1 կմ հվ	Հ	ավերակ
	6.1.			կոթող	4-5 դդ.		Հ	կոտրված, եկեղեցու հվ-աե անկյունում
7.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	քարի դար	հս մասում	Հ	«Աղավնաձոր» կոչվող վայրում
8.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	քարի դար	0,5 կմ հվ-աե	Հ	«Յոթ աղբյուր» սրբատեղում
9.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	քարի դար	2,5 կմ հս-ամ	Հ	ձորի երկու կողմերում,  համալիրը նախկինում ներկայացվել է  Թալինի շրջ. Ագարակ գյուղով

2.61. Կոշ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ  «ԲԵՐԴ»	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Պարույրի լճակ» վայրում, բլրի գագաթին
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2 հզմ		Հ	ամրոցի հս կողմում ընկած սարահարթին
2.				ԱՄՐՈՑ «ՔԱՐՀԱՆՔԻ ԲԵՐԴ»	մթա 3 հզմ - մթ 3 դ.	2 կմ աե	Հ	Երևան-Գյումրի ավտոճանապարհի աջ կողմում, Կոշի քարհանքի հանդիպակաց բլրին
	2.1.			բնակատեղի	1-3 դդ.		Հ	ամրոցի հս կողմում
	2.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2 հզմ - մթ 3 դ.		Հ	պահպանվել է 2 կղզյակով
3.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Բերդ» ամրոցից 300 մ հս
4.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Բերդ» ամրոցից 800 մ հս-աե
5.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Պարույրի լճակ» վայրում
6.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ աե	Հ	«Քարհանքի բերդ»-ի աե կողմում
7.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Պարույրի լճակ» վայրում, «Բերդ» ամրոցից  1 կմ հվ-աե
8.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Պարույրի լճակ» վայրում, «Բերդ» ամրոցից 800 մ հս-ամ
9.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ ԿՈՒԱՇ	մթա 1 հզմ -մթ 17 դ.	հս մասում	Հ
	9.1.			ամրոց «Աղջկա բերդ»	13-14 դդ.		Տ	բնակատեղիի հվ-աե կողմում
	9.2.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կանգնեցված գետնին
	9.3.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ստորին մասով խրված հողի մեջ
10.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	12-20 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին
	10.1.			եկեղեցի Ս. Գևորգ	1891 թ.		Տ
	10.2.			եկեղեցի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ	13-14 դդ.		Տ
	10.3.			ձիթհան	18-19 դդ.		Տ	Ս. Գևորգ եկեղեցու աե կողմում
	10.4.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Գևորգ եկեղեցուց 20 մ հվ կառուցված նորաշեն մատուռում, ներքուստ, վերնամասը չի պահպանվել
	10.5.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուց 70 մ հվ, երկատված, վերին մասը չի պահպանվել
	10.6.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուց հս-ամ, ընկած գետնին
	10.7.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	կանգնեցված խաչազարդ պատվանդանին
	10.8.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուց հվ-ամ
	10.9.			խաչքար «Թևավոր խաչ»	13 դ.		Հ	ստորին թևը` թաղված հողի մեջ
	10.10.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	Ս. Գևորգ եկեղեցուց 20 մ հվ կառուցված նորաշեն մատուռում, ներքուստ
	10.11.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	երկատված, ստորին մասը չի պահպանվել, արձանագիր կազմող՝ Հրայպետ
	10.12.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	Ս. Գևորգ եկեղեցուց ամ, վերնամասը չի պահպանվել
	10.13.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուց ամ, վերին մասը չի պահպանվել
	10.14.			խաչքար	1564 թ.		Հ
11.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ	7-17 դդ.	1 կմ հս	Հ	ձորի աջ ափին
	11.1.			գերեզմանոց	11-16 դդ.		Տ	եկեղեցուց հս, տարածվում է ձորի եզրով
		11.1.1.		խաչքար	9 դ.		Հ	ջրամբարից 10 մ հվ, եռատված
		11.1.2.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	վերին մասը չի պահպանվել, տեղադրված ցածր պատվանդանին
		11.1.3.		խաչքար	13 դ.		Հ	եկեղեցու ամ պարսպաշարի մոտ, կանգնեցված ցածր պատվանդանին
		11.1.4.		խաչքար	13 դ.		Հ
		11.1.5.		խաչքար Թադեոսի	1224 թ.		Հ	կանգնեցված փոքրիկ ժայռաբեկորին
		11.1.6.		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	քիվը` կոտրտված
		11.1.7.		խաչքար	14-15 դդ.		Հ	ջրամբարից 10 մ հվ, պահպանվել է միայն միջին մասը
		11.1.8.		խաչքար	14-15 դդ.		Հ	ջրամբարից 10 մ հվ, հողմնահարված
		11.1.9.		խաչքար	15-16 դդ.		Հ	ջրամբարից 10 մ հվ, վերին մասը չի պահպանվել, պահպանված հատվածը՝ երկատված
		11.1.10.		խաչքար	15-16 դդ.		Հ	կիսով խրված հողի մեջ
		11.1.11.		խաչքար	16 դ.		Հ	արձանագիր, ստորին ձախ 1/4-ը չի պահպանվել
		11.1.12.		տապանաքար Աղաբաբի	15-16 դդ.		Հ	աե եզրին
	11.2.			մատուռ	14-15 դդ.		Տ	եկեղեցուց ամ, ժայռի ծայրին, հիմնավեր
	11.3.			մատուռ «Կապույտ խաչ»	10 դ.		Տ	եկեղեցուց հս-ամ, կիսավեր
	11.4.			ջրամբար	10 դ.		Հ	եկեղեցուց ամ
12.				ԽԱՉՔԱՐ	1195 թ.	0,5 կմ հս-ամ	Տ	գյուղ մտնող ճանապարհի աջ կողմում
13.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ Ս. ՎԱՐԴԱՆ	19 դ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին վրկնգ.՝ 1986 թ., վրկնգ. ճարտ.՝ Հ. Գասպարյան
14.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1978 թ.	հվ մասում	Տ
15.				ՋՐԱՂԱՑՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	13-14 դդ.	1 կմ հս	Տ	«Պարույրի լճակ»  վայրում, տարածքում կան 8 ջրաղացների ավերակներ
16.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆ	մջնդ	1,5 կմ հս	Տ	Ս. Ստեփանոս եկեղեցուց 600 մ հս, ձորի արևելահայաց երեսին
17.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆ	մջնդ	1,5 կմ հս	Տ	Ս. Ստեփանոս եկեղեցուց 600 մ հս, ձորի արևելահայաց երեսին

2.62. Հակկո գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	8-12 դդ.	1 կմ ամ	Տ	տեղադրությունը գյուղի դպրոցի նկատմամբ
	1.1.			գերեզմանոց	8-12 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ մասում
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	ուշ մջնդ	2,5 կմ հս-ամ	Տ
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-ամ	Հ	տեղադրությունը՝ գյուղի դպրոցի նկատմամբ
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	4 կմ հս-ամ	Հ	հերկված, արտաքին հետքերը չեն պահպանվել
5.				ԿՈԹՈՂ	4-5 դդ.	գ. մ.	Հ	գյուղի դպրոցի մոտ, պահպանվել է միայն քանդակազարդ պատվանդանը
6.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	մթա 2-1 հզմ	0,7 կմ հս-ամ	Հ	ձորի աջակողմյան բազալտե ժայռազանգվածում

2.63. Հարթավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	9-17 դդ., 19-20 դդ.	ամ մասում	Տ	գյուղ մտնող ճանապարհից աջ, բարձրադիր բլրին Գյուղի գործող գերեզմանոցի մի հատվածն է:
	1.1.			եկեղեցի	10-12 դդ.		Տ	գերեզմանոցի հս մասում, հիմնավեր
	1.2.			խաչքար	17 դ.		Տ	տեղահանված, ստորին մասը` կոտրված
2.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ  ՀԱՄԱԼԻՐ «ԱՍՏՎԱԾԸՆԿԱԼ»	5-13 դդ.	4-5 կմ աե	Հ	Քասախի կիրճում
	2.1.			եկեղեցի Ս. Աստվածածին	5-6 դդ.		Հ
	1.2.			եկեղեցի Ս. Նշան (Կաթողիկե)	1244 թ.		Հ	պատվիրատու՝ Քուրդ իշխան Վաչուտյան և Խորիշահ
	2.3.			գավիթ	13 դ.		Հ	ճարտ.՝ Յոհաննես
	2.4.			գերեզմանոց	5-13 դդ.		Տ
		2.4.1.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցու հս-աե անկյան մոտ շարքով կանգնած 6 խաչքարերից աջից 1-ինն է, ճակտոնը` կոտրված
		2.4.2.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցու հս-աե անկյան մոտ շարքով կանգնած 6 խաչքարերից աջից 2-րդն է, վերին ձախ եզրը` կոտրված
		2.4.3.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցու հս-աե անկյան մոտ շարքով կանգնած 6 խաչքարերից աջից 3-րդն է, ճակտոնը` կոտրված
		2.4.4.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	գավթից ամ, հենած ժայռաբեկորին, վերնամասը` կոտրված
		2.4.5.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցու հվ-ամ անկյան մոտ բարձր քառաստիճան պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանն է
		2.4.6.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցու հվ-ամ անկյան մոտ բարձր քառաստիճան պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանն է
		2.4.7.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցու հս-աե անկյան մոտ շարքով կանգնած 6 խաչքարերից ձախից 2-րդն է, վերին ձախ անկյունն ու վերնամասը` կոտրված
		2.4.8.		խաչքար	1274 թ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցուց ամ, մեջտեղից կոտրված կազմող՝ Հովհաննես
		2.4.9.		խաչքար	13 դ.		Հ	գավթի աե պատի մոտ, ներքուստ, տեղափոխված գերեզմանոցից, ջարդոտված, ներկված` կարմիր յուղաներկով
		2.4.10.		խաչքար	13 դ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցուց հս
		2.4.11.		խաչքար	13 դ.		Հ	գավթից ամ, հենած ժայռաբեկորին, վերնամասը չի պահպանվել
		2.4.12.		խաչքար	13 դ.		Հ	արձանագիր, պահպանվել է 3 բեկորով
		2.4.13.		խաչքար	13 դ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցու հս-աե անկյան մոտ շարքով կանգնած 6 խաչքարերից ձախից 1-ինն է, ստորին աջ հատվածը` կոտրված
		2.4.14.		խաչքար	13 դ.		Հ	գավթից 7 մ ամ, ստորին ձախ անկյունը` կոտրված
		2.4.15.		խաչքար	14-15 դդ.		Հ	Ս. Նշան եկեղեցուց 7 մ հս, ընկած գետնին
		2.4.16.		խաչքար	15-16 դդ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցու ամ պատի մոտ, 3 խաչքարերից կենտրոնականը
		2.4.17.		խաչքար	15-16 դդ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցու ամ պատի մոտ, 3 խաչքարերից աջակողմյանը
		2.4.18.		խաչքար	16 դ.		Հ	գավթի ամ պատի մոտ, մուտքից ձախ, երկատված
		2.4.19.		խաչքար	16-17 դդ.		Հ	համալիրի ամ կողմում, երկատված
		2.4.20.		խաչքար	16-17 դդ.		Հ	գավթում, պահպանվել է ստորին մասը
		2.4.21.		խաչքար	17 դ.		Հ	գավթից ամ, պահպանվել է  միջին մասը
		2.4.22.		տապանաքար	16-17 դդ.		Տ	համալիրի ամ մասում, բարձր օրորոցաձև
	2.5.			գյուղատեղի «Աստվածընկալ»	19-20 դդ.		Տ	վանական համալիրից հս
		2.5.1.		գերեզմանոց	19-20 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս մասում
		2.5.2.		հուշակոթող` երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1990 թ.		Տ	Քասախի կիրճում
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	1861 թ.	գ. մ.	Տ
4.				ԿՈԹՈՂ	7 դ.	հս մասում	Տ	«Շեկ ավետարան» կոչվող մատուռի ներսում
5.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1975 թ.	գ. մ.	Տ	գյուղի հվ-ամ եզրին
6.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	13 դ.	ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին, գյուղ մտնող ճանապարհից ձախ, բարձր բլրին, կիսավեր
	6.1.			գերեզմանոց	9-13 դդ.		Տ	մատուռի շուրջը
		6.1.1.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	1980 թ.՝ ամրացված գետնին բետոնով, ստորին մասը չի պահպանվել
		6.1.2.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	մատուռից հվ

2.64. Հացաշեն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	700 մ հս-աե մասում	Հ	տեղադրությունը՝ գյուղի դպրոցի նկատմամբ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ	1,1 կմ հս-աե	Հ	տեղադրությունը՝ գյուղի դպրոցի նկատմամբ
2.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 1 հզմ	հվ-ամ մասում	Հ	Արեգ տանող ճանապարհից աջ
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 1 հզմ		Հ	բնակատեղիի հս մասում
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	աե մասում	Տ	զբաղեցնում է գյուղի քրդական գերեզմանոցի հվ-աե հատվածը
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	1,5 կմ հս	Տ
	4.1.			եկեղեցի	18-19 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս եզրին
	4.2.			գերեզմանոց	17-18 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ մասում
	4.3.			մատուռ	18-19 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս մասում
		4.3.1.		խաչքար	11-12 դդ.		Հ	մատուռի հվ պատին, արտաքուստ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԲԱԼՈՒԼ»	18-19 դդ.	1 կմ հս-աե	Տ	Սաբունչի լեռան հվ-ամ լանջին, ճանապարհի աջ կողմում
6.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	0,3 կմ հվ-աե	Հ	տեղադրությունը՝ գյուղի գոմերի նկատմամբ
7.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1946 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1981 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Հ. Ասլանյան

2.65. Հնաբերդ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ՀՆԱԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ	1,5-2 կմ հվ-աե	Հ	Ղալաչա թեփե բլրի գագաթին և լանջերին
	1.1.			միջնաբերդ	մթա 2-1 հզմ		Հ	բլրի գագաթին
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	միջնաբերդի հս-աե կողմում
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	5-6 դդ., 19-20 դդ.	աե մասում	Հ	բարձունքի վրա, վրկնգ.՝ 19-20 դդ., այժմ՝ կիսավեր
	2.1.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	օգտագործված է որպես եկեղեցու մուտքի եզրաքար
	2.2.			գերեզմանոց	5-20 դդ.		Տ	եկեղեցու աե կողմում
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1978 թ.	հս-ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին
4.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	5-7 դդ.	աե մասում	Հ	վրկնգ.՝ 1989 թ.
	4.1.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	մատուռի ներսում, երկատված
	4.2.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	մատուռի բեմին

2.66. Ձորագլուխ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԲԵՐԴԻ ԳԼՈՒԽ»	մթա 10-8 դդ.	0,7 կմ հս-աե	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	գործող գերեզմանոցից ամ
2.				ԱՄՐՈՑ  «ԽԱԶՆԱՔԱՐ»	մթա 2-1 հզմ, 14-18 դդ.	2 կմ հս-աե	Հ
	2.1.			բնակատեղի	մթա 2-1 հզմ		Հ
	2.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
	2.3.			գյուղատեղի	14-18 դդ.		Տ	ամրոցից հս-ամ, ձորի ձախ ափին
3.				ԲԱՑՕԹՅԱ ԿԱՅԱՆ	քարի դար	2 կմ հս	Հ
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-19 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	10-17 դդ.	1,5 կմ հս-աե	Տ
	5.1.			եկեղեցի «Կարմիր վանք»	10-12 դդ.		Տ	կիսավեր
		5.1.1.		խաչքար	12 դ.		Հ	եկեղեցու ամ պատի մոտ, պահպանվել է միայն վերնամասը
		5.1.2.		խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված եկեղեցու ամ պատին, արտաքուստ, պահպանվել է վերին մասը, կազմող՝ Օվասափ
	5.2.			գավիթ	14-15 դդ.		Հ	պահպանվել են միայն հիմքերը՝ 30-40 սմ բարձրությամբ
	5.3.			գերեզմանոց	10-13 դդ.		Տ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ	19 դ.	գ. մ.	Տ
	6.1.			խաչքար	13 դ.		Հ	եկեղեցու  ներսում, ավանդատանը
	6.2.			խաչքար	13 դ.		Հ	եկեղեցու  ներսում, ավանդատանը
7.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1957-1958թթ.	գ. մ.	Տ	Ս. Հովհաննես եկեղեցուց աե
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1985 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Մ. Միքայելյան

2.68. Ղազարավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԱՆԳՐՍԱԿ»	14-20 դդ.	4 կմ հս	Տ	Շահվերդ գետի կիրճի աջ ափին
	1.1.			ամրոց	16-18 դդ.		Տ	գյուղատեղիի կնտ.-ում
	1.2.			ջրամբար	18-19 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ մասում
2.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ «ԼԱԶԱՐԱՎԱՆ»	մթա 2 հզմ, 5-17 դդ.	1,5 կմ հս	Հ	Շահվերդ գետի ձախ ափին
	2.1.			միջնաբերդ	մթա 2 հզմ		Հ	քաղաքատեղիի հս մասում
	2.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	քաղաքատեղիից հս-աե տարածվող սարահարթին, պահպանվել է 3 կղզյակներով
	2.3.			գյուղատեղի	5-17 դդ.		Տ	քաղաքատեղիի հվ մասում
		2.3.1.		եկեղեցի	9-13 դդ.		Տ	ավերված
		2.3.2.		գերեզմանոց	9-17 դդ.		Տ	եկեղեցու ավերակների շուրջը
3.				ԿԱՄՈՒՐՋ	16-17 դդ.	2 կմ հս	Տ	Շահվերդ գետի վրա, Լազարավան-Փերսի հին ճանապարհին, ավերված

2.69. Մաստարա գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1898 թ.	գ. մ.	Տ	Զաքարի
2.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	գ. մ.	Տ	Հարություն Հարությունյանի
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	5-20 դդ.	հվ-աե մասում	Տ
	3.1.			մատուռ «Գմբեթ»	12-13 դդ.		Տ	ամ եզրին, պահպանվել է միայն հվ պատը
	3.2.			խաչքար	13 դ.		Հ	ամ մասում, վերին և ստորին մասերը չեն պահպանվել
	3.3.			խաչքար	13 դ.		Հ
	3.4.			խաչքար	13-14 դդ.		Հ	հս եզրին, ընկած գետնին, աջակողմյան մասը` կոտրված
	3.5.			խաչքար Նավասարդի	15-16 դդ.		Հ	հվ-ամ եզրին
	3.6.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	հս եզրին, ընկած գետնին, ստորին մասը չի պահպանվել, եղծված արձանագրությամբ
	3.7.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	հվ-ամ մասում, կիսով խրված գետնի մեջ
	3.8.			խաչքար Բեկլարին	16 դ.		Հ	հս-ամ մասում, ցածր պատվանդանին, կազմող՝ Բաղիշ
	3.9.			խաչքար	16 դ.		Հ	կնտ մասում, ընկած գետնին, արձանագիր, պատվիրատու՝ Նոկզար
	3.10.			խաչքար Մկրտչի	16 դ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանն է
	3.11.			խաչքար Գրիգորիսի	16 դ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանն է, կազմող՝ Հերապետ
	3.12.			խաչքար Խաչատուրին	16 դ.		Հ	գերեզմանոցի ցանկապատի մոտ, ընկած գետնին, հողմնահարված, մամռապատ
	3.13.			խաչքար Մուզապարին	16 դ.		Հ	հս-ամ մասում, պատվանդանին, կազմող՝ Հերապետ
	3.14.			խաչքար Գրիգորի	1506 թ.		Հ	կանգնեցված պատվանդանին
	3.15.			խաչքար Ամիրխանի	1574 թ.		Հ	ամ եզրին, պատվանդանին, կազմող՝ Բաղիշ
	3.16.			խաչքար Ասատուրի	1574 թ.		Հ	հվ-ամ եզրին, պատվանդանին, Նավասարդի խաչքարի կողքին
	3.17.			խաչքար Բարսեղի	1579 թ.		Հ	ամ մասում, պատվանդանին, կազմող՝ Հերապետ
	3.18.			խաչքար Առաքելի	1591 թ.		Հ	հվ եզրին, երկատված
	3.19.			խաչքար Յակոբի	1594 թ.		Հ	ամ եզրին, պատվանդանին
	3.20.			խաչքար	1608 թ.		Հ	հս եզրին, պահպանվել է վերին մասը
	3.21.			տապանաքար	16 դ.		Տ	հս մասում, խոյակերպ
4.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	12-14 դդ.	հվ մասում	Տ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՀԻՆ ՄԱՍՏԱՐԱ»	13-16 դդ.	0,5 կմ հվ-աե	Տ	Թալին տանող ճանապարհից ձախ
6.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՇԵՆԻԿ»	4-20 դդ.	6 կմ հս	Հ	Զովասար տանող ճանապարհի աջ կողմում
	6.1.			եկեղեցի Ս. Ամենափրկիչ	5 դ.		Հ	գյուղատեղիի աե եզրին
		6.1.1.		գերեզմանոց	4-20 դդ.		Հ	եկեղեցու շուրջը
			6.1.1.1	խաչքար	10 դ.		Հ	եկեղեցու ներսում
			6.1.1.2	խաչքար	11-12 դդ.		Հ	կանգնեցված գետնին, վերին անկյունները` կոտրված
	6.2.			եկեղեցի Ս. Աստվածածին (Ս. Սարգիս)	6 դ.		Հ	գյուղատեղիի կնտ-ում, վրկնգ.՝  1903 թ.
	6.3.			կոթող	4-5 դդ.		Հ	հս մասում, վերին և ստորին մասերը` կոտրված
7.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հս-աե	Հ	Մաստարա-Գառնահովիտ ճանապարհից աջ, նաև գյուղի մեջ՝ Ս. Հովհաննես եկեղեցու շրջակայքում
8.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Հովհաննես	6-րդ դ.	գ. մ.	Հ
	8.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցու մոտ, դրված քարաբեկորին
9.				ԽԱՉՔԱՐ	13-14 դդ.	գ. մ.	Հ	Սպարտակ Հակոբյանի տնամերձում
10.				ԽԱՉՔԱՐ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ Ս. Նշան	1210 թ.	աե մասում	Հ	բարձրադիր բլրի վրա
11.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970 թ.	գ. մ.	Տ
12.				ՄԱՏՈՒՌ	17-18 դդ.	0,5 կմ աե	Տ	«Պոչիկձոր»  կոչվող վայրում
13.				ՄԱՏՈՒՌ	17-18 դդ.	հս-աե մասում	Տ	պահպանվել են պատերը մոտ 2 մ բարձրությամբ
14.				ՄԱՏՈՒՌ  Ս. Ամենափրկիչ (ՄԵՌԵԼ ՀԱՐՈՒՅՑ)	16-17 դդ.	գ. մ.	Տ	Ազատ Հակոբյանի տնամերձում, վրկնգ.՝ 1975 թ.
15.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ԳՐԻԳՈՐ	17 դ.	գ. մ.	Տ	Հենրիկ Սարգսյանի տնամերձում, վրկնգ.՝ 1977 թ.
16.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	13 դ.	գ. մ.	Տ	Գրիշա Թադևոսյանի տնամերձում, վրկնգ.՝ 1901 թ.
	16.1.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	մատուռի որմնասյան շարվածքում
	16.2.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	մատուռի խորանի շարվածքում
	16.3.			գերեզմանոց	16-17 դդ.		Տ	մատուռի շուրջը
17.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ՀԱԿՈԲ	19 դ.	գ. մ.	Տ	վրկնգ.՝ 1972 թ.
18.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. Հովհաննես	19 դ.	գ. մ.	Տ	վրկնգ.՝ 1966 թ.
19.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ՄԻՆԱՍ	19 դ.	հվ-աե մասում	Տ	վրկնգ.՝ 1975 թ.
20.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՆԱԽԱՎԿԱ	17 դ.	0,5 կմ հս-ամ	Տ	վրնրգ.՝ 1875 թ., Բաբլո Աստվածատուրի կողմից
	20.1.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արձանագիր
	20.2.			պարիսպ	17 դ.		Տ

2.69.1. Ձորագյուղ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 3-1 հզմ	1 կմ հվ-ամ	Հ	«Պոչիկձոր» կոչվող հեղեղատի աջ ափին, կից գյուղի գործող գերեզմանոցին
	1.1.			խաչքար	9 դ.		Հ	դամբարանաբլրի վրա, ամրացված ցածրիկ պատվանդանին
2.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 4-3 հզմ	ամ մասում	Հ	Մաստարայի հեղեղատի աջ ափին, Ծաղկասարի «Խարաբեք» ամրոցի բլրի ստորոտին

2.70. Մելիքգյուղ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին, գործող գերեզմանոցի տարածքում
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Հովհաննես	1891 թ.	գ.  մ.	Տ	կառուցող վարպետ՝ ավդիբեգցի Ավագ
	2.1.			տապանաքար Մելիքի	1680 թ.		Տ	ագուցված եկեղեցու հս պատին, ներքուստ, գյուղի հիմնադիր Մելիքի տապանաքարն է
	2.2.			գերեզմանոց	17-20 դդ.		Տ	եկեղեցու հս և աե կողմերում
3.				ԽԱՉՔԱՐ	11-12 դդ.	հս մասում	Հ	գործող գերեզմանոցի հվ եզրին, ընկած գետնին, վերին աջ անկյունը՝ կոտրված
4.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1984 թ.	գ. մ.	Տ	աե եզրին, բարձունքի վրա

2.71. Միրաք գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	հս-ամ մասում	Հ	Քասախ գետի ձախ ափին
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	բացվել է  1982-ին՝ Հալավարի ջրամբարի շին. աշխատանքների ժամանակ
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	5-6 դդ.	հս մասում	Հ
	2.1.			գերեզմանոց	5-20 դդ.		Տ
		2.1.1.		կոթող	5-6 դդ.		Հ

2.72. Մուլքի գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-20 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ	պահպանվել է  2 կղզյակներով
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	16 դ.	գ. մ.	Տ

2.73. Ներքին Բազմաբերդ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 3-1 հզմ, մջնդ	հվ-ամ մասում	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 3-1 հզմ		Հ	Երևան-Գյումրի մայրուղու և Ներքին Բազմաբերդ տանող ճանապարհի հատման կետից 0,5 կմ հս, բլրի վրա
	1.2.			գյուղատեղի	մջնդ		Տ
2.				ԱՄՐՈՑ «ՍԵՎ ԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հվ-ամ	Հ	Աշտարակ-Թալին խճուղու 35-րդ կմ-ից  200 մ ամ
	2.1.			բնակատեղի	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ-աե մասում	Տ	գործող գերեզմանոցի ամ և հս հատվածներում
4.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1985 թ.	գ. մ.	Տ	քանդ.՝ Խ. Մելքոնյան

2.74. Ներքին Սասունաշեն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 1 հզմ- մթ 5 դ.	հվ-ամ մասում	Հ	«Քոլագրան» վայրում
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
	1.2.			գյուղատեղի	3-5 դդ., 7 դ.		Տ
		1.2.1.		եկեղեցի	7 դ.		Հ	կիսավեր
		1.2.2.		կոթող	4-5 դդ.		Հ
2.				ԱՄՐՈՑ	6-7 դդ.	0,7 կմ հվ-ամ	Հ
3.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	0,5 կմ աե	Հ	Թալին-Ավթոնա ճանապարհից ձախ
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	գյուղի հվ-աե եզրին, Ներքին Բազմաբերդ տանող ճանապարհի երկու կողմերում
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2 հզմ	հս մասում	Հ	Երևան-Գյումրի մայրուղուց  գյուղ տանող ճանապարհին միանում է Դավթաշենի դամբարանադաշտին
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ	7 դ.	ամ մասում	Հ	Եռախորան, ավերակ
6.				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	գ. մ.	Հ	Արամ Մխիթարյանի տանը

2.75. Նիգավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-18 դդ.	2 կմ հվ	Տ
	1.1.			մատուռ Թուխ Մանուկ	17-18 դդ.		Տ	վրկնգ.՝ 1970-ական թթ.
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	աե մասում	Տ
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 3-1 հզմ	հվ-աե մասում	Հ
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ ամ	Հ	դաշտամիջյան ճանապարհից աջ, ձգվում է մինչև Թևաթորոս մատուռ
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ «ԺԱՄԱՏԵՂ»	13-14 դդ.	հս մասում	Տ	պահպանվել են հիմնապատերը
	5.1.			գերեզմանոց	18-19 դդ.		Տ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ	19 դ.	գ. մ.	Տ	կիսավեր
7.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1981 թ.	գ. մ.	Տ
8.				ՄԱՏՈՒՌ «ԹԵՎԱԹՈՐՈՍ»	18-19 դդ.	2,5 կմ հս-ամ	Տ

2.77. Նորաշեն գյուղ (Ապարանի շրջ.)

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	աե մասում	Տ	Ս. Աստվածածին եկեղեցուց  250 մ հվ-աե
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-20 դդ.	2,5 կմ ամ	Տ	Հին Նորաշենում կառուցված ամառանոցների մոտ
		2.1.		խաչքար	14-15 դդ.		Հ	ստորին մասը` կոտրված
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	2,5 կմ ամ	Տ	ամառանոցներ տանող ճանապարհի աջ կողմում, բարձրադիր վայրում
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	14-17 դդ.	1 կմ հվ-աե	Տ	Բուժական տանող ճանապարհից ձախ, Մաքրիչ նյութերի գործարանից հվ-աե, լքված քարհանքի մոտ
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՕՍԿՈՅԻ»	18-19 դդ.	1,5 կմ հս-աե	Տ	տեղադրությունը՝ Հին Նորաշեն գյուղի նկատմամբ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	5-6 դդ.	հս-աե մասում	Հ	վրկնգ.՝  19 դ.
	6.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	եկեղեցու բեմին
	6.2.			կոթող	5-7 դդ.		Հ	եկեղեցու աե ճակատին
	6.3.			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու խորանում
	6.4.			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու հս պատին
	6.5.			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու հս պատին
	6.6.			գերեզմանոց	19-20 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
7.				ԽԱՉՔԱՐ	13 դ.	գ. մ.	Հ	Թուխ Մանուկ մատուռի բեմին
8				ԽԱՉՔԱՐ	9-10 դդ.	գ. մ.	Հ	Թադևոս Առաքյալ մատուռում
9.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1977 թ.	հվ-ամ մասում	Տ

2.78. Նորաշեն գյուղ (Արագածի շրջ.)

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	աե մասում	Տ
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1882 թ.	ամ մասում	Տ
	2.1.			գերեզմանոց	19 դ.		Տ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Հովհաննես	16-17 դդ.	5 կմ հս-աե	Տ	Մեծ Գոլգաթ լեռան գագաթին, վրնրգ.՝ 1896-ին
4.				ՄԱՏՈՒՌ	14-20 դդ.	4 կմ հս-աե	Տ	ժայռափոր
5.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1983 թ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին

2.79. Նոր Արթիկ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հս-աե	Հ	«Բերդի դոշ» վայրում
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հվ-աե մասում	Տ
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԳԵՂ ՕԲԱ»	17-18 դդ.	2,1 կմ հս-ամ	Տ	տեղադրությունը՝ գյուղի մարզադաշտի նկատմամբ
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հս-ամ	Տ
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,7 կմ հս-աե	Տ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1898 թ.	գ. մ.	Տ
7.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1969 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Ա. Աղաբաբյան

2.81. Շամիրամ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ՇԱՄԻՐԱՄ	մթա 2-1 հզմ	հվ-ամ մասում	Հ	գյուղի եզրին, լեռնային հրվանդանի վրա
	1.1.			միջնաբերդ	մթա 1 հզմ		Հ	հրվանդանի հվ-աե եզրին
		1.1.1.		դղյակ	մթա 1 հզմ		Հ	հվ եզրին
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-աե	Հ	մեծ, իշխանական դամբարանաթմբերով
	1.3.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ	հվ և հվ-աե մասերում	Հ	հիմնական դամբարանադաշտ, ձորի հվ կողմում
		1.3.1.		զոհարան	մթա 2-1 հզմ		Հ
		1.3.2.		մենհիր	մթա 2-1 հզմ		Հ	գյուղից 0,5 կմ հս
	1.4.			դամբարանադաշտ «Մեծ կուրգաններ»	մթա 2 հզմ կես	հս մասում	Հ
		1.4.1.		դամբարան «Մեծ կուրգան»	մթա 2 հզմ կես		Հ	գյուղի հս եզրին, գյուղ մտնող ճանապարհի աջ կողմում
	1.5.			աշտարակների համալիր	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ
		1.5.1.		աշտարակ	մթա 2 հզմ	2,5 կմ հս	Հ	տեղադրությունը՝ քաղաքատեղիի նկատմամբ
		1.5.2.		աշտարակ	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ	Շամիրամ-Արուճ ճանապարհի խաչմերուկից 200 մ հս-աե
		1.5.3.		աշտարակ	մթա 2 հզմ	1 կմ հվ-ամ	Հ	տեղադրությունը՝ քաղաքատեղիի նկատմամբ
		1.5.4.		աշտարակ	մթա 2-1 հզմ	0,5 կմ հվ	Հ	մեգալիթյան պարիսպներից հվ
	1.6.			պարիսպ	մթա 2-1 հզմ	հվ-աե մասում	Հ	մեգալիթյան,  գլխավոր դամբարանադաշտից հվ, դրան զուգահեռ
	1.7.			ջրամբար	մթա 2 հզմ		Հ	Շամիրամի 1-ին և 2-րդ պարիսպների հպման տեղում

2.82. Շենավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-19 դդ.	գ. մ.	Տ	գերեզմանոցը պահպանվել է 2 կղզյակներով
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	7 դ., 17-20 դդ.	հս մասում	Տ	պահպանվել է 2 կղզյակով
	2.1.			կոթող	7 դ.		Հ	կիսով հողի մեջ, կոտրված
	2.2.			կոթող	7 դ.		Հ	կիսով հողի մեջ, վերին մասը` կոտրված
	2.3.			կոթող	7 դ.		Հ	կիսով հողի մեջ, ստորին մասը` կոտրված
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1977-1978 թթ.	գ. մ.	Տ

2.84. Շղարշիկ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ՂԱԼԱՉԻ»	մթա 2-1 հզմ	հս-աե մասում	Հ
2.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1985 թ.	գ. մ.	Տ	քանդ.՝ Ս. Մուրադյան ճարտ.՝ Ա. Իսրայելյան

2.85. Ոսկեթաս գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ	Գառնահովիտ տանող ճանապարհի ձախ կողմում
2.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1984 թ.	հվ-ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին, բարձունքի վրա
3.				ՎԻՇԱՊԱՔԱՐ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ	Գառնահովիտ տանող ճանապարհի ձախ կողմում

2.86. Ոսկեհատ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ (ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍԱՐԳԻՍ)	17-19 դդ.	ամ մասում	Տ	կատարել է նաև եկեղեցու դեր
	1.2.			խաչքար	10-11 դդ.		Հ	ամրոցի հվ պատի տակ, վերին աջ և ստորին ձախ անկյունները` կոտրված
2.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ
3.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ
4.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ
5.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2 հզմ -18 դ.	0,5 կմ հս-ամ	Հ	անձավային բնակատեղի է
	5.1.			քարայր-կացարան	մթա 2 հզմ		Հ
	5.2.			գյուղատեղի	10-18 դդ.		Տ	ձգվում է բնակատեղիի ամ մասով
6.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-ամ	Հ	«Ղռեր» վայրում
	6.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	պահպանվել է 2 կղզյակով
7.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ «ՃԳՆԱՎՈՐԻ ԱՅՐ»	12-13 դդ.	1 կմ հս-աե	Տ	գյուղի գործող գերեզմանոցի մոտ

2.87. Ոսկեվազ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԱԽԹԱՄԻՐ	մթա 3 հզմ, 9-19 դդ.	2,5 կմ հվ	Հ	Քասախի երկու ափերին, Շահվերդի գետախառնուրդից հվ
	1.1.			քաղաքատեղի Ախթամիր	մթա 3 հզմ կես, մթա 3-1 դդ., 9-13 դդ.		Հ	Քասախի կիրճի աջ ափին
	1.2.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
	1.3.			գերեզմանոց	16-17 դդ.		Տ
	1.4.			քարայր-կացարանների համալիր	մթա 3 հզմ - 15 դ.	2,5 կմ հվ-ամ	Հ	Քասախի կիրճում, գետի ձախ ափին
2.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1901 թ.	Աբովյան փող. 2	Տ	Թումայենց Սարգսի
3.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	Աբովյան փող. 2ա	Տ	Թումայենց Խաչոյի
4.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	Աբովյան փող. 3	Տ	Լևոյի Ասատուրի
5.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1901 թ.	Աբովյան փող. 4	Տ	Թումայենց Զաքարի
6.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	Արայի փող. 1	Տ	Գևորգ Մնացականյանի
7.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1907 թ.	Արարատյան փող. 11	Տ	Հակոբ Գասպարյանի
8.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	18 դ.	Հոկտեմբերյան փող.	Տ	Դաստոյի Դավթի
9.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	19 դ. վրջ	Հոկտեմբերյան փող. 7	Տ	Սարդարենց Պարսամի
10.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1911 թ.	Մյասնիկյան փող. 1,2	Տ	Աշեյենց
11.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1906 թ.	Մյասնիկյան փող. 24	Տ	Ալեք Միրզոյանի
12.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1900 թ.	գ. մ.	Տ	Մուղսոնց
13.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1901 թ.	գ. մ.	Տ	Սարդարենց Արամայիսի
14.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1910 թ.	գ. մ.	Տ	Մուղսոնց Պողոսի
15.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1914 թ.	գ. մ.	Տ	Հովհաննես Դավթյանի
16.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1914 թ.	գ. մ.	Տ	Մինաս Խաչատրյանի
17.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1925 թ.	գ. մ.	Տ	Հարություն Սարգսյանի
18.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս մասում	Տ
19.				ԴՂՅԱԿ	17-18 դդ.	2 կմ հվ	Հ	Ախթամիրի ամրոցից 250 մ հս
20.				ԵԿԵՂԵՑԻ « ԲԱԴԱԼԻ ԺԱՄ»	4-5 դդ.	2 կմ հվ-ամ	Հ
	20.1.			օժանդակ շինություն	4-5 դդ.		Հ
	20.2.			հնձան	19 դ.		Տ
21.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Հովհաննես	7-13 դդ.	գ. մ.	Հ
22.				ԶՈՀԱՍԵՂԱՆ	մթա 2 հզմ	2 կմ հվ-ամ	Հ
23.				ԿԱՄՈՒՐՋ	17 դ.	հվ-աե մասում	Տ	Շահվերդ գետի վրա, միաթռիչք
24.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ	1962 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Գ. Թամանյան
25.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1981-1982 թթ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Գ. Գրիգորյան
26.				ՎԻՇԱՊԱՔԱՐ	մթա 2 հզմ	2 կմ հվ-ամ	Հ
27.				ՔԱՐԱՅՐ - ԿԱՑԱՐԱՆ	մթա 2 հզմ	1,5 կմ հվ	Հ	Շահվերդ գետի աջ ափին

2.88. Չքնաղ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ՀՈՌՈՄԻ ՊԱԼԵՐ»	մթա 2-1 հզմ	2,5 կմ հս-ամ	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս-ամ	Հ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	Ս. Ստեփանոս եկեղեցուց հս
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	0,6 կմ հս-ամ	Հ	«Պապայի պալ» հանդամասում
4.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՍՏԵՓԱՆՈՍ	5 դ.	գ. մ.	Տ	բացված 2001 թ.  պեղումների արդյունքում
	4.1.			կոթող	7 դ.		Հ
5.				ԿՈԹՈՂ	5-7 դդ.	գ. մ.	Հ	Հովհաննես Դավթյանի տնամերձում

2.89. Պարտիզակ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ	Հ	տարածքը՝ հերկված

2.91. Ջրամբար գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 8-7 դդ.	1,5 կմ հս	Հ
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ ԶՈՎՈՒՆԻ	4-20 դդ.	3-4 կմ հս	Հ
	2.1.			եկեղեցի ս. Պողոս - Պետրոս	4 դ.		Հ
		2.1.1.		գերեզմանոց	4-20 դդ.		Տ
			2.1.1.1	կոթող	10-12 դդ.		Հ
	2.2.			եկեղեցի ս. Վարդան	4-5 դդ.		Հ
		2.2.1.		դամբարան	4-5 դդ.		Հ
			2.2.1.1.	խաչքար	1600 թ.		Հ
	2.3.			մատուռ Թուխ Մանուկ	4 դ.		Հ
		2.3.1.		գերեզմանոց	4-20 դդ.		Տ
			2.3.1.1.	խաչքար	9 դ.		Հ
			2.3.1.2.	խաչքար	9-10 դդ.		Հ
			2.3.1.3.	խաչքար	10-11 դդ.		Հ
			2.3.1.4.	խաչքար	11-12 դդ.		Հ
			2.3.1.5.	կոթող	7 դ.		Հ

2.92. ՌյաԹազա գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	7-16 դդ.	հս մասում	Տ	տարածքը՝ կառուցապատված
	1.1.			եկեղեցի ս. Սարգիս	13-14 դդ.		Տ	կիսավեր
				գերեզմանոց	6-15 դդ., 18-19 դդ.		Տ	եկեղեցու հվ կողմում
	1.2.
		1.2.1		կոթող	6 դ.		Հ	գերեզմանոոցի հվ-աե մասում
		1.2.2.		տապանաքար	18-19 դդ.			ձիակերպ
		1.2.3.		տապանաքար	18-19 դդ.			ձիակերպ
		1.2.4.		տապանաքար	18-19 դդ.			ձիակերպ
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս-աե և ամ մասերում	Հ

2.93. Սաղմոսավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՀԱՄԱՄԼՈՒ»	7 դ., 17-20 դդ.	3 կմ հս-աե	Տ
	1.1.			եկեղեցի	7 դ.		Հ
	1.2.			գերեզմանոց	7-13 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս-աե եզրին
		1.2.1		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, կիսով թաղված հողի մեջ, եզրերը` կոտրված
		1.2.2.		խաչքար	9-10 դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, երկթեք ավարտով
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐՉԻ ԱՆԱՊԱՏ` «ԿԱԹՆՈՎ ԱՂԲՅՈՒՐ» (ՍԱՂՄՈՍԱՎԱՆՔԻ ԱՆԱՊԱՏ)	13-14 դդ.	հվ-աե մասում	Տ	Քասախի կիրճում, գետի աջ բարձրադիր ժայռազանգվածին, Սաղմոսավանքից 500 մ հվ-ամ
	2.1.			խաչքար	13-14 դդ.		Հ	ագուցված աե պատին, արտաքուստ
3.				ԿԱՄՈՒՐՋ	13 դ.	2 կմ հս-աե	Հ	Սաղմոսավանքից 1 կմ հս-աե, ամ խելը վերականգնված գյուղացիների կողմից
4.				ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՍԱՂՄՈՍԱՎԱՆՔ	13-18 դդ.	հս-աե մասում	Հ	գյուղի եզրին
	4.1.			եկեղեցի Ս. Աստվածածին	1225 թ.		Հ	պատվիրատու՝ Վաչե և Քուրդ իշխաններ
		4.1.1.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, կամարաձև խորշում տեղադրված 2 խաչքարերից աջակողմյանն է
		4.1.2.		խաչքար Բանուշահի	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ
		4.1.3.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված կամարաձև խորշում, ամ պատին, արտաքուստ
		4.1.4.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, արձանագիր, ամենավերին ագուցված խաչքարն է
		4.1.5.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, արձանագիր, 5 խաչքարերից ձախից 5-րդն է
		4.1.6.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, 5 խաչքարերից ձախից 4-րդն է
		4.1.7.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, արձանագիր, 5 խաչքարերից ձախից 3-րդն է
		4.1.8.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, 5 խաչքարերից ձախից 2-րդն է
		4.1.9.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, աջից 2-րդն է
		4.1.10.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, աջից 1-ինն է, արձանագիր
		4.1.11.		խաչքար Խաթունի	1218 թ.		Հ	բեկոր, եկեղեցու  դիմաց
		4.1.12.		խաչքար	1669 թ.		Հ	ագուցված` ներքուստ, կազմող՝ Նիկողայոս
	4.2.			գավիթ	1215-1235 թթ.		Հ	պատվիրատու՝ Վաչե իշխան
		4.2.1.		խաչքար	11-12 դդ.		Հ	գավթի ներսում
		4.2.2.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	հենած գավթի ամ պատին, երկատված
		4.2.3.		խաչքար	13 դ.		Հ	գավթի ներսում, բարձր եռաստիճան պատվանդանին
		4.2.4.		խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված գավթի ծածկին, արձանագիր
	4.3.			եկեղեցի Ս. Սիոն	1215 թ.		Հ	պատվիրատու՝ Վաչե իշխան
		4.3.1.		խաչքար Մխիթարի	12-13 դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ,  մուտքից աջ
		4.3.2.		խաչքար	13 դ.		Հ	կից հս ճակատին, արտաքուստ, կանգնեցված բարձր պատվանդանին
		4.3.3.		խաչքար Թադէոս քահանայի	1309 թ.		Հ	կից հս ճակատին, արտաքուստ, որմնափակ
	4.4.			գրապահոց	1225 թ.		Հ	պատվիրատու՝ Քուրդ իշխան և Խորիշահ տիկին
		4.4.1.		խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված մուտքից վեր` եղծված արձանագրությամբ
	4.5.			միաբանության շենք	17-18 դդ.		Հ	ավերված
	4.6.			գերեզմանոց	13-15 դդ.		Հ	պահպանվել է 2 կղզյակով, 1-ին հատվածը կից է Սաղմոսավանքի պարսպին, 2-րդը՝ համալիրից 200 մ հս
		4.6.1.		խաչքար Դանիել քահանայի	1255 թ.		Հ	որմնափակ
		4.6.2.		խաչքար	1278 թ.		Հ	կանգնեցված երկաստիճան բարձր պատվանդանին
		4.6.3.		խաչքար	13 դ.		Հ	տեղահանված, ստորին մասը` կոտրված
		4.6.4.		խաչքար	13 դ.		Հ	գերեզմանոցի կնտ.-ում, տեղահանված, կիսով թաղված հողի մեջ
		4.6.5.		խաչքար	13 դ.		Հ	երկատված
		4.6.6.		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	որմնափակ, խաչքարը ծածկող որմնի վերնամասն՝ անավարտ
		4.6.7.		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	որմնափակ, խաչքարը ծածկող որմնի վերնամասը՝ վնասված
		4.6.8.		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	բարձր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանն է
		4.6.9.		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	բարձր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանն է
		4.6.10.		խաչքար Հակոբ րաբունապետի	1421 թ.		Հ	գերեզմանոցի պարսպին կից պահպանված հատվածում
		4.6.11.		խաչքար	15 դ.		Հ	կիսով թաղված հողի մեջ
		4.6.12.		խաչքար	15 դ.		Հ	կիսով թաղված հողի մեջ
		4.6.13.		խաչքար	17-18 դդ.		Հ	ընկած

2.95. Սասունիկ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ՍԱՍՈՒՆԻԿԻ ԴԱՇՏ»	մթա 2 հզմ	3 կմ հվ-աե	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2 հզմ		Հ
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հվ-աե	Հ	Աշտարակ-Էջմիածին ճանապարհի երկու կողմերում

2.96. Սարալանջ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ
	1.1.			մատուռ Թուխ Մանուկ	19 դ.		Տ
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	19 դ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին, վրնրգ.՝ 1935 թ., 1958 թ., կիսավեր

2.99. Սուսեր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հվ	Հ	բլրի վրա
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	հս մասում	Տ	տարածքը՝ կառուցապատված
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	2,5 կմ հվ-աե	Տ	Թալին-Սուսեր ճանապարհից ձախ
4.				ԽԱՉՔԱՐ	1990 թ.	գ. մ.	Հ
5.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԶՈՐԱՎԱՐԻ	1991 թ.	գ. մ.	Տ	քանդ.՝ Ս. Սահակյան
6.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1965 թ.	գ. մ.	Տ	ճարտ.՝ Ա. Արսենյան

2.100. Վարդաբլուր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	2,4 կմ հս-ամ	Հ
2.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԴԱՆԻԵԼ	1911 թ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին
	2.1.			գերեզմանոց	19-20 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1972 թ.	գ. մ.	Տ

2.101. Վարդենիս գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	12-13 դդ.	հվ-ամ մասում	Հ	«Յոթվերք» աղբյուրների դիմաց
2.				ԱՄՐՈՑ «ԲԵՐԴՇԵՆ»	մթա 2-1 հզմ, մջնդ	2 կմ հվ-աե	Հ	Քասախի աջ ափին
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից 500 մ հս-ամ
	2.2.			գյուղատեղի	6 դ. - ուշ մջնդ		Տ	զբաղեցնում  է ամրոցի մի հատվածը և շարունակվում նրանից հս
		2.2.1.		եկեղեցի	6-7 դդ.		Հ	գյուղատեղիի աե մասում, կիսավեր
		2.2.2.		գերեզմանոց	13-17 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ մասում
3.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ԲԼՐԻ ԳԼՈՒԽ»	մթա 3-1 հզմ, մջնդ	1,5 կմ հվ-աե	Տ	տեղացիներն անվանում են «Մելոյի բերդ»
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 3-1 հզմ		Տ	բնակատեղիի ամ մասում, Վարդենիս-Ապարան խճուղու երկու կողմերում
4.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ, մջնդ	հս-ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին, 17-20 դդ. գերեզմանոցից հս, տեղացիներն անվանում են «Չրնքի քռա»
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	17-20 դդ.	հս-ամ մասում	Տ	Ս. Աստվածածին եկեղեցուց 160 մ հս-ամ
	5.1.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե մասում, ընկած գետնին
6.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	18-20 դդ.	հս մասում	Տ	բարձունքի վրա
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	17 դ.	գ. մ.	Տ
	7.1.			գերեզմանոց	17 դ.		Տ	եկեղեցու շուրջը` ավերված
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1974 թ.	գ. մ.	Տ
9.				ՄԱՏՈՒՌ «ՅՈԹ ՎԵՐՔ»	12-13 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին, բարձունքի վրա, վրկնգ.՝ 1974 թ. գյուղաբնակ Ռուբեն Քուչակի կողմից

2.102. Վարդենուտ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	11-14 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	13-20 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ	19 դ.	գ. մ.	Տ
4.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	17 դ.	հվ մասում	Տ	գյուղի եզրին, վրկնգ.՝ 1907 թ.
	4.1.			գերեզմանոց	17-20 դդ.		Տ
5.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970 թ.	գ. մ.	Տ
6.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	13 դ.	գ. մ.	Տ	վրկնգ.՝  20 դ. վրջ.
	6.2.			խաչքար	10 դ.		Հ	մատուռի ներսում
	6.3.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	մատուռի աե պատի տակ, ներսում
	6.4.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	մատուռի աե պատի տակ, ներսում
	6.5.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	մատուռի մուտքի ձախ կողմում, դրսում, վերնամասը չի պահպանվել
	6.6.			խաչքար	12-13 դդ.		Հ	մատուռի ներսում

2.103. Վերին Բազմաբերդ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	հվ-ամ մասում	Հ	տարածքում գյուղի գործող գերեզմանոցն է
2.				ԽԱՉՔԱՐ	1217 թ.	հվ-ամ մասում	Հ	գործող գերեզմանոցի տարածքում, ամրացված պատվանդանին, կազմող՝ Խաչոտ վարդապետ
3.				ՄԱՏՈՒՌ Ս.ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ	12-17 դդ.	հվ մասում	Տ	ժայռափոր
	3.1.			խաչքար	11-12 դդ.		Տ	մատուռի մոտ

2.104. Վերին Սասունաշեն գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ	մթա 2-1 հզմ	3,5 կմ հվ-ամ	Հ
	1.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	2-5 դդ.	3,5 կմ հվ	Տ	Երևան-Գյումրի ճանապարհի ձախ կողմում
3.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԶՈՐԱՎԱՐԻ	1979 թ.	գ. մ.	Տ
4.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1978 թ.	գ. մ.	Տ
5.				ՎԻՇԱՊԱՔԱՐ	մթա 2 հզմ	գ. մ.	Հ

2.105. Վերին Սասունիկ* գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-ամ	Հ	«Ճլճլան աղբյուր» ձորը տանող ճանապարհի աջ կողմում, ժայռոտ հրվանդանի վրա
2.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2-1 հզմ	2,5 կմ հվ-աե	Հ	«Կաքավի ձոր» վայրում
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	մջնդ	3 կմ հվ-աե	Տ	«Շամիրամի դաշտ» վայրում
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	մջնդ	2,4 կմ հվ-աե	Տ	«Դիտվան» վայրում
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	ուշ մջնդ	2,6 կմ հվ-աե	Տ	«Կիրակոսի հող» վայրում
6.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ ՍԱՍՈՒՆԻԿ	7-19 դդ.	1 կմ ամ	Հ	Ավան-Լեռնարոտ ճամփաբաժանի մոտ, զբաղեցնում է  երկու բլրաշարքեր և դրանց միջև ընկած տարածքը
	6.1.			եկեղեցի	7 դ.		Հ	լքված Սասունիկ գյուղի աե կողմում, բարձունքի վրա
		6.1.1		գերեզմանոց	7-20 դդ.		Տ
			6.1.1.1	խաչքար	1552 թ.		Հ	եկեղեցուց 100 մ հս-ամ, բեկոր
			6.1.1.2	խաչքար	1694 թ.		Հ	եկեղեցուց 100 մ հս-ամ, ստորին մասը չի պահպանվել
	6.2.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	գյուղատեղիի հվ եզրին, վերնամասը` կոտրված, տեղահանված
	6.3.			կոթող	5-6 դդ.		Հ	վերնամասը չի պահպանվել, գյուղատեղիի հս-ամ մասում, տեղացիները օգտագործում են որպես սրբացված քար
7.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հս-ամ	Հ	«Արփա Չխուր» վայրում
8.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Թալիշի առվի» վերևում
9.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	3 կմ հս	Հ	«Գազով արտեր» վայրում
10.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հս-ամ	Հ
11.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ		Հ	Սասունիկ - Լեռնարոտ ճանապարհին
12.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	1,9 կմ հվ-աե	Հ	«Շողոմազյան» վայրում
13.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	1 կմ հվ-ամ	Հ	դեպի «Ճլճլան աղբյուր» տանող դաշտում
14.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 1 հզմ	2,2 կմ հվ-աե	Հ	«Կաքավի ձոր» վայրում
15.				ԵԿԵՂԵՑԻ	12-13 դդ.	1 կմ ամ	Տ	Անդրանիկ Գալոյանի տնամերձի մոտ` ավերված
16.				ՏԱՊԱՆԱՔԱՐ ՎԱՐԴԱՆԻ	14-15 դդ.	1 կմ ամ	Հ	Հռիփսիկ Գևորգյանի տնամերձի մոտ

_________________

*Գյուղի հուշարձանների տեղը և դիրքը նշված է նախկին Սասունիկ լքված գյուղի նկատմամբ:

 

2.106. Տեղեր գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-17 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ	Տեղերի վանքից 150 մ հվ-ամ
	1.1.			խաչքար	13 դ.		Հ	թեքությամբ խրված հողի մեջ
2.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. Հովհաննես	13 դ., 17 դ.	հվ-ամ մասում	Տ	գյուղի եզրին, վրկնգ.՝ 17 դ., կիսավեր
	2.1.			խաչքար	11 դ.		Հ	մատուռի մոտ, եզրերը` ջարդոտված
	2.2.			խաչքար	13 դ.		Հ	կանգնեցված` արձանագիր  պատվանդանին
3.				ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՏԵՂԵՐԻ	13-15 դդ.	գ. մ.	Հ	Վրկնգ.՝ 1950-1952 թթ., 1975 թ.
	3.1.			եկեղեցի Ս. Աստվածածին	1221 թ.		Հ
		3.1.1.		խաչքար Սոփանեսի	13 դ.		Հ	ագուցված ամ ճակատին
		3.1.2.		խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված ամ ճակատին, արձանագիր
		3.1.3.		խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված ամ ճակատին, արձանագիր
	3.2.			գավիթ	1221-1232 թթ.		Հ
		3.2.1.		խաչքար	13 դ.		Հ	բեկոր, արձանագիր, Ս. Աստվածածին եկեղեցու մուտքից ձախ
		3.2.2.		խաչքար	1567 թ.		Հ	հենած գավթի աե պատին
		3.2.3.		տապանաքար	1299 թ.		Հ	հենած Ս. Աստվածածին եկեղեցու ամ պատին
		3.2.4.		տապանաքար	13 դ.		Հ	կնտ.-ում, արձանագիր
		3.2.5.		տապանաքար	13 դ.		Հ	գավթի հս-ամ անկյունում
		3.2.6.		տապանաքար	13 դ.		Հ	կնտ.-ում, ստորին աջ անկյունը` կոտրված, արձանագիր
		3.2.7.		տապանաքար Երեմիա վարդապետի	13 դ.		Հ	Ս. Աստվածածին եկեղեցու մուտքից աջ, աջ անկյունը` կոտրված
		3.2.8.		տապանաքար Սարգիս վարդապետի	13 դ.		Հ	գավթի մուտքի դիմաց
	3.3.			պարիսպ	1468 թ.		Հ	վրնրգ.՝ 1980-ական թթ.
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՏԵՂԵՐ»	18-20 դդ.	Տեղերի վանական համալիրի ամ կողմում	Տ

(2.106 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.107. Ցամաքասար գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	17-18 դդ.	1 կմ հվ-աե	Տ	բլրի վրա, Թալին- Ցամաքասար մայրուղուց աջ
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս և ամ մասերում	Հ
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1 կմ հվ-աե	Հ	Ցամաքասար-Հացաշեն ճանապարհի աջ կողմում
4.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1967 թ.	գ. մ.	Տ

2.108. Ուշի գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ ՈՒՇԻ	մթա 3-1 հզմ, 10-18 դդ.	1,5 կմ ամ	Հ
	1.1.			եկեղեցի	12-13 դդ.		Հ	ամրոցի հս-աե մասում
	1.2.			գյուղատեղի  Ուշի	10-18 դդ.		Տ
	1.3.			վանական համալիր Ս. Սարգիս	5-7 դդ.		Հ	վրկնգ.՝ 1203 թ.
		1.3.1.		եկեղեցի	13 դ. 1-ին քառ.		Հ
		1.3.2.		գավիթ	13 դ.		Հ
			1.3.2.1.	խաչքար	13 դ.		Հ	աե պատին, ներքուստ, արձանագիր
			1.3.2.2.	խաչքար պարոն Վաչեի	13 դ.		Հ	աե պատին, ներքուստ, արձանագիր, կազմող՝ Քուքիկ
			1.3.2.3.	խաչքար	13 դ.		Հ	ամ պատին, ներքուստ, զույգ խաչքարեր են
		1.3.3.		հյուրատան շենք	1654-1661 թթ.		Հ
		1.3.4.		զանգակատուն	14 դ. սկզբ		Տ	կից կամարակապ սրահով
		1.3.4.		օժանդակ շինություններ	14 դ.		Տ	վանախցեր, սեղանատուն և այլն
		10.3.5.		պարիսպ	17 դ.		Տ	աշտարակներով
			1.3.5.1.	խաչքար	9-10 դդ.		Հ	աե պարսպի շարվածքում, վերին աջ եզրը` կոտրված
2.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	ուշ մջնդ	7 կմ հս-ամ	Տ	Շահվերդ գետի ձախ ափին
3.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	19-20 դդ.	հս-ամ մասում	Տ	«Թափա» վայրում
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԱԽԱՆԴԱԿ»	ուշ մջնդ	3,5 կմ հս-ամ	Տ	Շահվերդ գետի ձախ ափին
5.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	3,5 կմ հս-ամ	Հ
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	13 դ., 18-19 դդ.	հվ-ամ մասում	Տ
	6.1.			պարիսպ	18-19 դդ.		Հ
7.				ԽԱՉՔԱՐ	13 դ.	գ. մ.	Հ	Նորայր Սարոյանի տնամերձում
8.				ԿՈԹՈՂ	7 դ.	գ. մ.	Հ	գործող գերեզմանոցի տարածքում

2.109. Ուջան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ (ԶՈՐԱԿԱՅԱՆ)	մթա 3-1 հզմ - մթ 15 դ.	2,5 կմ հս	Հ	«Ձյանբերդ» («Ղոյթուր») ամրոցից 1 կմ հվ
	1.1.			բնակատեղի	մթա 1 հզմ-մթ 15 դ.		Հ	ամրոց զորակայանի հս
2.				ԱՄՐՈՑ «ԲԱՌՈԺ»	9-13 դդ.	հս մասում	Տ
	2.1.			Ժայռախաչ	1242 թ.	գյուղի հա մասում, «Բառոժ» ամրոցում, ժայռաբեկորի վրա	Հ
	2.2.			Ժայռախաչ	1251 թ.	գյուղի հա մասում, «Բառոժ» ամրոցում, ժայռաբեկորի վրա	Հ
3.				ԱՄՐՈՑ «ԲՔՈՅԻ ԳԵՂ»	մթա 1 հզմ, 10-20 դդ.	1 կմ հս	Հ	համանուն գյուղատեղիի աե կողմում
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	համանուն գյուղատեղիի հս և աե կողմերում
	3.2.			գյուղատեղի «Բքոյի գեղ»	10-20 դդ.		Տ
		3.2.1.		եկեղեցի	10-12 դդ.		Տ	գյուղատեղիի աե մասում
		3.2.2.		եկեղեցի	17-18 դդ.		Տ	կից է վաղ շրջանի եկեղեցուն հս-ից
		3.2.3.		գերեզմանոց	12-16 դդ.		Տ	եկեղեցիներից աե և ամ
			3.2.3.1.	կոթող	5-7 դդ.		Հ	եզրերը` կոտրված
4.				ԱՄՐՈՑ «ՄՈՏԿԱՆ ԲԵՐԴ»	մթա 3 հզմ-մթ 15 դ.	0,5 կմ հս-աե	Հ	տեղացիներն անվանում են նաև Սմբատաբերդ
	4.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի հս և հս-աե կողմերում
5.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	1 կմ հս	Հ	«Բքոյի գեղ» ամրոցից 300 մ ամ, հրաբխային կոնաձև ժայռի գագաթին
6.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	0,7 կմ հս-աե	Հ	«Մոտկան բերդ» ամրոցից 200 մ աե, հանդիպակաց բարձր կոնաձև ժայռին
7.				ԱՇՏԱՐԱԿ	մթա 2 հզմ	1,5 կմ հս	Հ	«Բքոյի գեղ» ամրոցից 800 մ աե
8.				ԴՂՅԱԿ	9-13 դդ.	հս մասում	Տ	«Ադամի բաղեր» հանդամասում, «Չռիկ» կոչվող վայրում, «Մոտկան բերդ» ամրոցի ստորոտում
9.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԶՈՐԱՎԱՐ ԱՆԴՐԱՆԻԿԻ	1967 թ.	գ. մ.	Տ	քանդ.՝ Մ. Ավետիսյան
10.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ՀԱՅ ՀԱՅԴՈՒԿՆԵՐԻՆ	1989 թ.	գ. մ.	Տ	քանդ.՝ Յու. Մինասյան
11.				ՄԱՏՈՒՌ	10-19 դդ.	գ. մ.	Տ	գյուղի «Վերին թաղ»-ում
12.				ՄԱՏՈՒՌ	16-17 դդ.	0,5 կմ ամ	Տ	գործող գերեզմանոցի հվ-ամ բարձունքին
	12.1.			կոթող	5-7 դդ.		Հ
13.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ	13-18 դդ.	1,5-3 կմ հս	Տ	«Բքոյի գեղ» տանող ձորում, կան 12 քարայր-կացարաններ
	13.1.			քարայր-կացարան «Ղազարի»	13-18 դդ.		Տ
	13.2.			քարայր-կացարան  «Յոթ դռնանի»	13-18 դդ.		Տ

(2.109 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.110. Փարպի գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	1,5 կմ հվ-աե	Հ	ճանապարհից ձախ, Ս. Արդար Դավիթ մատուռի շրջակայքում
2.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ «ՎԵՐԻՆ ՆԱՎԵՐ»	մթա 2-1 հզմ	2 կմ հվ	Հ
3.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ	13 դ.	հվ-աե մասում	Հ
	3.1.			գերեզմանոց	13-19 դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը
		3.1.1.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	եկեղեցուց հս-աե, պահպանվել է վերին կեսը
		3.1.2.		խաչքար	13 դ.		Հ	տեղահանված, կոտրված 2 մասի, վերին կեսը՝ եկեղեցուց 10 մ հվ-ամ, ստորինը՝ հենած եկեղեցու հվ պատին
		3.1.3.		խաչքար	13 դ.		Հ	եկեղեցուց ամ, վերին մասը չի պահպանվել, ընկած իր պատվանդանի մոտ
		3.1.4.		խաչքար	13 դ.		Հ	ստորին ձախ անկյունը` կոտրված, ընկած` իր պատվանդանի մոտ
		3.1.5.		խաչքար	13 դ.		Հ	հենած եկեղեցու հվ պատին, պահպանվել է միայն վերին 1/3 մասը
		3.1.6.		խաչքար	13-14 դդ.		Հ	տեղափոխված է եկեղեցու  ներս, պատվանդանին, արձանագիր, ներկված սև ներկով
		3.1.7.		խաչքար Թանատի	1468 թ.		Հ	եկեղեցու հվ-ամ կողմում
		3.1.8.		խաչքար	16 դ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում, արձանագիր
		3.1.9.		խաչքար Մելիքի	16 դ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում
		3.1.10.		խաչքար Արփիկի	16 դ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում
		3.1.11.		խաչքար	16 դ.		Հ	եկեղեցու հս կողմում
		3.1.12.		խաչքար	16-17 դդ.	գյուղի հվ-աե մասում, Սբ Գր. Լուսավորիչ եկեղեցու հվ պատին հենած գերեզմանոցում	Հ
	3.2.			խաչքար	17 դ.	գյուղի հվ-աե մասում, Սբ Գր. Լուսավորիչ եկեղեցու բեմին	Հ
4.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	19 դ.	գ. մ.	Տ
	4.1.			խաչքար	13 դ.		Հ	հս պատի շարվածքում, ներքուստ
	4.2.			խաչքար	13 դ.		Հ	եկեղեցուց աե, պարսպապատի շարվածքում` երկատված
	4.3.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	ագուցված` խորանում
	4.4.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	ագուցված` խորանում
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ	7 դ., 10-13 դդ.	հվ-աե մասում	Հ
	5.1.			խաչքար	10 դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից ձախ, երկատված
	5.2.			խաչքար	11-12 դդ.		Հ	հենած բեմին, ձախ եզրը` կոտրված
	5.3.			խաչքար	13-14 դդ.		Հ	եկեղեցու հվ մուտքից աջ
	5.4.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	եկեղեցու ամ կողմում, կենտրոնից` կոտրված, քիվը չի պահպանվել
	5.5.			խաչքար	17-18 դդ.		Հ	եկեղեցու ամ մասում, ընկած` գետնին, վերին մասը չի պահպանվել
	5.6.			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու ներսում, նիստերից մեկը` կոտրված
	5.7.			գերեզմանոց	10-13 դդ.		Տ	եկեղեցու հվ-աե կողմում
	5.8.			պարիսպ	7-13 դդ.		Տ	պահպանվել են հվ և ամ հատվածները
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ  ԾԻՐԱՆԱՎՈՐ	5 դ.	գ. մ.	Հ
	6.1.			կոթող	7 դ.		Հ	եկեղեցու ներսում
7.				ԽԱՉՔԱՐ	6-7 դդ.	գ. մ.	Հ	Պետրոս Գրիգորյանի տնամերձում
8.				ԽԱՉՔԱՐ	12 դ..	գ. մ.	Հ	գյուղի գերեզմանոցի հս մասում
9.				ՄԱՏՈՒՌ  Ս. ԱՐԴԱՐ ԴԱՎԻԹ	ուշ մջնդ	1,5 կմ հվ	Տ	վրկնգ.՝ 1990-ական թթ.
	9.1.			խաչքար	10 դ.		Հ
	9.2.			կոթող	7 դ.		Հ
10.				ՄԱՏՈՒՌ  ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	10-13 դդ.	1 կմ հվ-աե	Տ	Ս. Արդար Դավիթ մատուռից 500 մ ամ, դամբարանադաշտի եզրին
	10.1.			խաչքար	12 դ.		Հ	մատուռի ներսում` եզրերը` կոտրված
	10.2.			կոթող	5-7 դդ.		Հ
	10.3.			կոթող	5-7 դդ.		Հ
11.				ՄԱՏՈՒՌ  ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	19 դ.	գ. մ.	Տ	Ստեփան Բաբայանի տնամերձում, վրկնգ.՝ 1980-ական թթ.
	11.1.			խաչքար	13 դ.		Հ	մատուռի ներսում, ստորին հատվածը` կոտրված
12.				ՀՆԱՎԱՅՐ «ՆԵՐՔԻՆ ՆԱՎԵՐ»	Ք.ա. 23-21 դդ.	գյուղից մոտ 5 կմ հվ. Շահվերդ գետի ձախափնյա հրվանդանի վրա. Փարպի և Օշական գյուղերի միջև ընկած տարածքում	Հ	դամբարանադաշտը տարածվում է նաև Օշական գյուղին պատկան հողերում

(2.110 կետը լրաց. 12.04.07 N 456-Ն)

2.111. Քուչակ գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՂԲՅՈՒՐ	1969 թ.	գ. մ.	Տ
2.				ԱՄՐՈՑ «ԱՊԱՐԱՆ-2»	մթա 2-1 հզմ	3 կմ աե	Հ	ջրամբարի ափին, նախկին Զովունի գյուղի դիմաց
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 18-14 դդ.		Հ
3.				ԱՄՐՈՑ «ԷԼՈՅԻ ԲԵՐԴ»	մթա 3-1հզմ	0,8 կմ հս-ամ	Հ	Ապարան-Քուչակ խճուղու աջ կողմում
	3.1.			բնակատեղի	մթա 3 հզմ		Հ
	3.2.			դամբարանադաշտ	մթա 3-1 հզմ		Հ
4.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 4-3 հզմ	3,5 կմ աե	Հ	ջրամբարի ափին, բլրակը պատված է արհեստական անտառով, «Ապարան-2» ամրոցից 500 մ հվ
5.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ	մթա 2-1 հզմ	3,5 կմ հս-աե	Հ	ջրամբարի ափին
	5.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
6.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-20 դդ.	գ. մ.	Տ	գյուղի ակումբի շենքի դիմաց
	6.1.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	կանգնեցված հողի մեջ
	6.2.			խաչքար	15-16 դդ.		Հ	ստորին մասը` կոտրված
7.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	14-20 դդ.	հս-աե մասում	Տ	գյուղի եզրին, Քուչակ-Եղիպատրուշ ճանապարհից աջ
8.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	19-20 դդ.	3  կմ հս-աե	Տ	Ս. Գևորգ եկղ-ուց 300-500 մ հվ-ամ,  Քուչակ-Թթուջուր ճանապարհից աջ, Քասախ գյուղատեղիում, պահպանվել է 3 կղզյակներով
9.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	10-18 դդ.	1,5 կմ ամ	Տ
	9.1.			դղյակ	10-18 դդ.		Տ
10.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին	1900 թ.	գ. մ.	Տ
11.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	1891 թ.	3 կմ աե	Տ	Ապարանի ջրամբարից ամ, բարձունքի վրա
	11.1.			գերեզմանոց	19-20 դդ.		Տ
12.				ԽԱՉՔԱՐ	13-14 դդ.	հս մասում	Հ	գյուղի եզրին, բարձունքի վրա
13.				ԿԱՄՈՒՐՋ	19 դ.		Հ	Երևան-Սպիտակ մայրուղու վրա
14.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1982 թ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին
15.				ՄԱՏՈՒՌ  ԹԱԴԵՎՈՍ ԱՌԱՔՅԱԼ	12-13 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին, ավերակ
16.				ՄԱՏՈՒՌ  ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	12-13 դդ.	2 կմ հս-աե	Տ	Ապարանի ջրամբարից ամ, ժայռոտ բլրի գագաթին
17.				ՄԱՏՈՒՌ «ԼՈՒՍԱՂԲՅՈՒՐ»	17-18 դդ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին
	17.1.			խաչքար	9-10 դդ.		Հ	մատուռի մոտ, կանգնեցված քարերի վրա
	17.2.			խաչքար	14-15 դդ.		Հ	ագուցված աե պատին

2.112. Օհանավան գյուղ

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ՍԵՎ  ԲԼՈՒՐ»	մթա 2 հզմ	3 կմ հս-աե	Հ	Արայի դաշտում, բարձունքի վրա
2.				ԱՄՐՈՑ «ՎԱՍԱԿԱՄՈՒՏ»	մթա 2-1 հզմ	0,5 կմ հս-աե	Հ
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի հս-ամ մասում
3.				ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ՍԵՐԿԵՎԻԼԻ ԿԱԼԵՐ»	մթա 1 հզմ – ուշ մջնդ	աե մասում	Հ	գյուղի եզրին, մոտ 100 մ աե, 3-4 դդ. կոթողից 1,5 կմ հս
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ	10-13 դդ., 16-18 դդ.	4 կմ հս-աե	Տ	Արայի դաշտի եզրին, Քասախի ձորի ձախ ափի լեռնային  հրվանդանի վրա, Սաղմոսավանքից 500 մ հս-աե
	4.1.			եկեղեցի	10-13 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ-աե մասում,  ավերված
	4.2.			գերեզմանոց	10-13 դդ.		Տ	գյուղատեղիի աե մասում
		4.2.1.		խաչքար	13 դ.		Հ	բեկոր, պահպանվել է վերնամասից 2 կտոր
	4.3.			խաչքար	13 դ.		Հ	Սաղմոսավանքից 200 մ հս-աե, ընկած իր պատվանդանի մոտ
	4.4.			կոթող	7 դ.		Հ	Սաղմոսավանքից 200 մ հս-աե, ավերակ շինության մեջ, վերնամասը չի պահպանվել
5.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՍԵՐԿԵՎԻԼ»	10-15 դդ.	2 կմ հս	Տ
	5.1.			ամրոց	11-13 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ-աե եզրին
	5.2.			պարիսպ	մջնդ		Տ	գյուղատեղիի հս-ամ եզրին
	5.3.			եկեղեցի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ	10-13 դդ., 17-18 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ-աե եզրին
		5.3.1.		գավիթ	13 դ.		Տ	կիսավեր
		5.3.2.		միաբանության շենք	17 դ.		Տ	խիստ ավերված
		5.3.3.		գերեզմանոց	17-18 դդ.		Տ	եկեղեցու աե և հվ-ամ մասերում
	5.4.			գերեզմանոց	10-13 դդ.		Տ	գյուղատեղիի հս-ամ մասում, փոքր բլրի վրա
	5.5.			գերեզմանոց	11-18 դդ.		Տ	գյուղատեղիի աե եզրին
	5.6.			կամուրջ	10-13 դդ.		Տ	գյուղատեղիից 200 մ աե, Քասախի կիրճում
	5.7.			ձիթհան «Մուքոյի Ղուկասի»	15-16 դդ..		Տ	ավերակ ամրոցի մուտքից հս, ավերված, պատվիրատու՝ Հովհաննավանքի վանահայր Խաչատուր Քասախեցի, ձիթհանի քարը պահվում է գյուղաբնակ Մ. Ալեքսանյանի մոտ
	5.8.			ջրանցք «Ապարանի առու»	մթա 1 հզմ		Հ	գյուղատեղիի ամ մասում, պահպանվել է շուրջ 200 մ երկարությամբ հատված
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ «ԱՂԿՈՒՆԾ»	13 դ.	0,5 կմ հս-աե	Տ	տեղադրությունը՝ Սաղմոսավանքի նկատմամբ` ավերված
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. Աստվածածին («ԿԱՐՄԻՐ ՎԱՆՔԵՐ»)	10-13 դդ.	2 կմ հս	Տ	ժայռափոր,  Քասախի ձախ ափին
	7.1.			քարայր-կացարանների համալիր	10-13 դդ.		Տ	բաղկացած է  6 կացարաններից
8.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ ԱՆԱՊԱՏ («ԱՆԱՊԱՏ ՀՐԵՇՏԱԿԱԲՆԱԿ»)	10-13 դդ.	1 կմ հս	Տ	Քասախի ձորում, խարխլված
	8.1.			միաբանության շենք	ուշ մջնդ		Տ	կից է եկեղեցուն հս-ից` ավերված
	8.2.			քարայր-կացարան «Այծանոց»	10-14 դդ.		Տ	եկեղեցուց 50 մ ամ
9.				ԽԱՉՔԱՐ ՄԽԻԹԱՐԻ	1534 թ.	200 մ աե	Հ	քառակող կոթողի մոտ
10.				ՃԱՆԱՊԱՐՀ	18-19 դդ.	աե մասում	Հ	Հովհաննավանքը կապել է Արայի դաշտի հետ
	10.1.			կամուրջ	18-19 դդ.		Հ	Հովհաննավանքի համալիրից 150 մ հս-աե` ավերված
11.				ԿՈԹՈՂ	3-4 դդ.	150 մ աե	Հ	գյուղի նախկին գոմերի մոտ
12.				ՀՆՁԱՆ	19 դ.	հս մասում	Տ	Վազգեն Նիկողոսյանի հողամասում, պահպանվել է պատի հատված
13.				ՀՈՒՇԱԿՈԹՈՂ ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԻ ԵՎ ՍՈՒՄԳԱՅԻԹԻ ԶՈՀԵՐԻՆ	1988 թ.	հս մասում	Տ	քանդ.՝ Մ. Մանվելյան
14.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ` ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1986 թ.	հս մասում	Տ	գյուղի եզրին ճարտ.՝ Է. Գրիգորյան, քանդ.՝ Ա. Մուրադյան
15.				ՋՐԱՄԲԱՐ «ՍԵՐԿԵՎԻԼՈՒ  ԾՈՎ»	13-14 դդ.	2,5 կմ հս	Տ	Արտաշավան տանող հին ճանապարհից աե
16.				ՋՐԱՂԱՑ	19 դ.	հվ-աե մասում	Տ	Մուքոյի, ավերակ կամրջից 125 մ հս, Քասախի ձորում, գետի աջ ափին
17.				ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՀՈՎՀԱՆՆԱՎԱՆՔ	4-13 դդ.	աե մասում	Հ	Քասախի կիրճի աջ եզրին
	17.1.			եկեղեցի Ս. Կարապետ (Կաթողիկե)	1216 թ.		Հ	համալիրի հվ-աե մասում, պատվիրատու՝ Վաչե Վաչուտյան
	17.2.			եկեղեցի Ս. Կարապետ	4 դ.		Հ	միանավ, վրկնգ.՝ 1734 թ.
		17.2.1.		խաչքար	13 դ.		Հ	ագուցված աե պատին՝ 1930-ական թթ., արտաքուստ, լուսամուտի բացվածքից աջ
		17.2.2.		խաչքար	17 դ.		Հ	ագուցված աե պատին՝ 1930-ական թթ.,  արտաքուստ
	17.3.			եկեղեցի	13 դ.		Հ	համալիրի հս-ամ անկյունում, հս-ից կից է գավթին, ավերված
	17.4.			գավիթ	13 դ.		Հ	կից է  Կաթողիկե և Ս. Կարապետ միանավ եկեղեցիներին, պատվիրատու՝ Քուրդ իշխան Վաչուտյան
		17.4.1.		խաչքար	12-13 դդ.		Հ	գավթից 10 մ ամ
		17.4.2.		խաչքար Մըլքի	13 դ.		Հ	գավթի ներսում, երկաստիճան պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանն է
		17.4.3.		խաչքար Մալիքի և Խորիշահի	13 դ.		Հ	կանգնեցված բարձր պատվանդանին, ձախակողմյան վերին և ստորին անկյունները` կոտրված
		17.4.4.		խաչքար Սեդայի	13 դ.		Հ	գավթի ներսում, երկաստիճան պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանն է
		17.4.5.		խաչքար Ստեփանոսի և Մսին Խորիշաին	1469 թ.		Հ	գավթի ներսում` կանգնեցված եռաստիճան բարձր պատվանդանին
		17.4.6.		խաչքար	15-16 դդ.		Հ	հենած գավթի աե պատին, ներքուստ, ստորին մասը չի պահպանվել, արձանագիր
	17.5.			միաբանության շենք	17-18 դդ.		Հ	կից է համալիրի հվ պարսպին
		17.5.1.		խաչքար	13 դ.		Հ	միաբանության շենքի պատի շարվածքում, արձանագիր
	17.6.			դպրոցի շենք	1627 թ.		Հ	գավթից հվ-ամ
	17.7.			տապանատուն	4-12 դդ., 17 դ.		Հ	կից է գավթին՝ հվ-ից
	17.8.			գերեզմանոց	18-19 դդ.		Հ	հս մասում, պարսպից ներս
		17.8.1.		տապանաքար	1711 թ.		Տ
		17.8.2.		տապանաքար	1741 թ.		Տ
		17.8.3.		տապանաքար	18 դ.		Տ
		17.8.4.		տապանաքար	18 դ.		Տ
		17.8.5.		տապանաքար	18 դ.		Տ
	17.9.			հուշասյուն	6 դ.		Հ	համալիրի հվ-աե մասում, վրնրգ.՝ 1950-ական թթ.
	17.10			խաչքար	13 դ.		Հ	Կաթողիկե եկեղեցուց 25 մ հվ, քարակույտերի մեջ, վերին աջ անկյունը` կոտրված
	17.11			խաչքար	13 դ.		Հ	Կաթողիկե եկեղեցուց 25 մ հվ
	17.12			խաչքար	13 դ.		Հ	Կաթողիկե եկեղեցուց 25 մ հվ, պահպանվել է միայն քիվի հատվածը, արձանագիր
	17.14			պարիսպ	12-13 դդ.		Հ	ավերված
		17.14.1.		խաչքար	13 դ.		Հ	պարսպի ամ պատի շարվածքում, բեկոր, արձանագիր
	17.15			գերեզմանոց	10-17 դդ.		Տ	համալիրը շրջափակող պարսպից հս
		17.15.1.		մատուռ	10 դ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին` կիսավեր
		17.15.2.		մատուռ «Գրիգոր Նարեկացի»	19 դ.		Տ	գերեզմանոցի հվ եզրին, վրնրգ.՝ 1960-ական թթ.
		17.15.3.		խաչքար Խաչիկ վարդապետի	1171 թ.		Հ	պահպանվել է միայն արձանագիր պատվանդանը
		17.15.4.		խաչքար Երեմիայի և Յոհաննես քահանայի	13 դ.		Հ