ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՄԵԾ ՊԱԼԱՏԻ ՎՃԻՌԸ ՉԱՀԱԼՆ ԸՆԴԴԵՄ ՄԻԱՑՅԱԼ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՎ

Ներմուծեք նկարագրությունը_15382

ՉԱՀԱԼՆ ԸՆԴԴԵՄ ՄԻԱՑՅԱԼ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՎ

Վ Ճ Ի Ռ

ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ

15 նոյեմբերի 1996թ.

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նիստում, A դատարանի կանոնների 51-րդ կանոնի համաձայն[3], որպես Մեծ պալատ՝ դատավորների հետևյալ կազմով.

Ռ. Ռիսդալ, նախագահ

Ռ. Բերնհարդ,

Գյոլչուկլու,

Ֆ. Մացչեր,

Լ.-Ե. Փեթիթի,

Ա. Սփայլեման,

Ջ. Դե Մեյեր,

Ն. Վալտիկոս,

Ս. Կ. Մարտենս,

Ե. Փալմ,

Ջ. Մ. Մորենիլա,

Ջոն Ֆրիլանդ,

Ա. Բ. Բակա,

Ջ. Միֆսադ Բոնիչի,

Ջ. Մակարցիկ,

Ջ. Գոտչև,

Փ. Ջամբրեկ,

Յու. Լոհմուս,

Ե. Լևից,

ինչպես նաև գրանցավար Հ. Պեցոլդ և գրանվացարի տեղակալ Փ. Ջ. Մահոնի,

Խորհրդակցելով դռնփակ դատական նիստերում` 1996 թվականի մարտի 29-ին, օգոստոսի 30-ին և հոկտեմբերի 25-ին կայացրին հետևյալ վճիռը, որը հաստատվել է նշված վերջին ամսաթվին:

ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ

1. Գործը հարուցվել է ընդդեմ Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության /այսուհետ՝ Միացյալ Թագավորություն/ 1995 թվականի օգոստոսի 23-ին Մարդու իրավունքների եվրոպայի հանձնաժողովին /Հանձնաժողով/ ուղղված և Հանձնաժողովի կողմից 1995 թվականի սեպտեմբերի 13-ին, եռամսյա ժամկետում, Դատարանին փոխանցված գանգատի հիման վրա` Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի /Կոնվենցիա/ հոդված 32-ի «1-ին և հոդված 47-ի /հոդվ. 32-1, հոդվ. 47/: Այն ձևակերպվել է գանգատում ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, որը ներկայացվել է Հանձնաժողովին հոդված 25-ի ներքո /հոդվ. 25/ առ 1993 թվականի հուլիսի 27-ը` ազգությամբ երկու հնդիկների` պրն Քարամջիթ Սինգհ Չահալի և պրն Դարշան Կաուր Չահալի կողմից, և երկու բրիտանացիների` օր. Քիրանպրեետ Կաուր Չահալի և պրն Բիքարամջիթ Սինգհ Չահալի կողմից:

Ըստ Կառավարության հայտարարության, որը նշված է հոդված 48-ում /հոդվ. 48/ և Հանձնաժողովի հարցման, որը նշված է հոդվածներ 44-ում և 48-ում /հոդվ. 46, հոդվ. 48/, Միացյալ Թագավորությունը ճանաչել է Դատարանի պարտադիր իրավազորությունը /հոդվ. 46/: Դիմումի առարկայի վերաբերյալ կատարվել էին, որպեսզի որոշում կայացվեր առ այն, որ բացահայտվեն գործի հանգամանքները՝ պատասխանող պետության կողմից իր պարտավորությունների խախտման վերաբերյալ՝ համաձայն Կոնվենցիայի հոդված 3, 5, կետ 1, և 4, 8 և 13 /հոդվ. 3, հոդվ. 5-1, հոդվ. 5-4, հոդվ. 8, հոդվ. 13/:

2. Ի պատասխան հարցման, որը կատարվել էր համաձայն A դատարանի կանոնների 33-րդ կանոնի կետ 3–ի (d), դիմողները պնդել են, որ իրենք ցանկանում են մասնակցել վարույթին, և փաստաբան են նշանակել, ով կներկայացնի իրենց /կանոն 30/:

3. Ստեղծված Պալատի կազմում ներառվել էին ըստ պաշտոնի` պրն Ջոն Ֆրիլանդը, ընտրյալ դատավոր` ազգությամբ բրիտանացի /կոնվենցիայի 43-րդ հոդված/ /հոդվ. 43/, և պրն Ռ. Բերնհարդը՝ Դատարանի փոխնախագահ /կանոն 21, կետ 4 (b)): 1995 թվականի սեպտեմբերի 5-ին, գրանցավարի, Դատարանի նախագահի` պրն Ռ. Ռիսդալի ներկայությամբ, ըստ վիճակահանության ընտրվեցին մյուս յոթ անդամները, այն է՝ պրն Լ.-Ե. Փեթիթը, պրն Բ. Վոլշը, պրն Ռ. Մաքդոնալդը, պրն Ն. Վալտիկոսը, պրն Ֆ. Բիգին, պրն Դ. Գոտչևը և պրն Յու. Լոհմուսը / Կոնվենցիայի 43-րդ հոդված և կանոն 21, կետ 5/ /հոդվ. 43/:

1995 թվականի օգոստոսի 24-ին Կառավարությունը տեղեկացրել է Դատարանին, որ չի եղել առաջին հայցվորին անհապաղ արտաքսելու մտադրություն, և պարտավորվել է առնվազն երկշաբաթյա ժամկետում դատարանին տրամադրել տեղեկություն նրա արտաքսման վերաբերյալ ցանկացած ծրագրի մասին:

Կառավարությանը Հանձնաժողովը հարցում էր ուղարկել դեռևս 1994 թվականի սեպտեմբերի 1-ին, համաձայն Ընթացակարգի կանոնների 36-րդ կանոնի, չարտաքսել դիմողին նախքան Հանձնաժողովի կողմից դատական քննության արդյունքները ստանալը: Համաձայն A դատարանի կանոնների 36-րդ հոդվածի 2-րդ կետի՝ սույն հարցումը նախկինի պես առաջարկվում է Կառավարությանը:

5. Որպես Դատարանի փոխնախագահ (կանոն 21, կետ 6)` պրն Բերնհարդը, գործելով գրանցավարի միջոցով, խորհրդակցել է կառավարության ներկայացուցչի, դիմողի փաստաբանի և Հանձնաժողովի պատվիրակների հետ՝ նիստի կազմակերպման վերաբերյալ (կանոն 37, կետ 1 և 38): Համաձայն սահմանված կարգի` գրանցավարը Կառավարության և դիմողների դիմումները ստացել է 1996 թվականի հունվարի 15-ին:

6. 1995 թվականի նոյեմբերի 28-ին, պրն Բերնհարդը, խորհրդակցելով Պալատի հետ, դիմել է Միջազգային համաներման, արդարադատության և ազատության հարցերով Եվրոպայում անհատի իրավունքների հարցով խորհուրդների կենտրոնին (ԵԱԻԽ կենտրոն), Ներգաղթյալների բարեկեցության միացյալ խորհրդին (ՆԲՄԽ), Լոնդոնում հիմնված մարդու իրավունքների պաշտպանության ոչ պետական կազմակերպություններին, ներկայացնել կարծիքներ` համաձայն կանոն 37-ի կետ. 2-ի: ԵԱԽԿ կենտրոնից և ՆԲՄԽ կենտրոնից համատեղ կարծիքներ են ստացվել միջազգային համաներման և արդարադատության հարցերով 1996 թվականի հունվարի 15-ին, իսկ ազատության հարցերով` հունվարի 24-ին:

7. 1996 թվականի փետրվարի 21-ին Պալատը որոշել է զիջել իրավասությունները հօգուտ Մեծ պալատի (կանոն 51, կետ 1):

8. Մեծ պալատը կազմով ի պաշտոնե` պրն Ռիսդալի՝ դատարանի նախագահ, պրն Բերնհարդի՝ դատարանի փոխնախագահ և Պալատի մնացած բոլոր անդամների և փոխարինող դատավորների (պրն Ֆ. Մատչերի, պրն Ա. Սփայելմանի, պրն Ջ. Մ. Մորենիլայի և պրն Ե. Լևիցի), ովքեր զիջել էին իրավասությունները (կանոն 51, կետ 2) (a) և (b)): 1996 թվականի փետրվարի 24-ին, գրանցավարի ներկայությամբ, նախագահը վիճակահանությամբ ընտրել է յոթ լրացուցիչ դատավորների` Մեծ պալատը լրակազմ դարձնելու համար, այն է՝ պրն Ֆ. Գյոլչուկլու, պրն Ջ. Դե Մեյեր, պրն Ս. Կ. Մարտենս, օր. Ե. Փալմ, պրն Ա. Բ. Բակա, պրն Ջ. Միֆսադ Բոնիչի և պրն Փ. Ջամբրեկ:

9. Պրն Մակդոնալդն ի վիճակի չի եղել մասնակցելու գործի լսմանը և նրա փոխարեն մասնակցել է պրն Ջ. Մակարցուկը:

Հերթական լսումների ժամանակ պրն Բիգին մահացել է: Պրն Վոլշը նույնպես ի վիճակի չի եղել մասնակցելու գործի հետագա քննարկմանը:

10. Համաձայն նախագահի որոշման` լսումները տեղի են ունեցել հրապարակավ` 1996 թվականի մարտի 25-ին, Ստրասբուրգում, Մարդու իրավունքների շենքում: Դատարանն անցկացրել է նախապատրաստական նիստ:

Դատարանում դրան մասնակցել են`

(a) Կառավարության կողմից՝

պրն Ա. Քրիստի, Արտաքին գործերի եւ համագործակցության գրասենյակի գործակալ,

պրն Նիքոլա Լիելը ՔՍ, ՄՊ, գլխավոր դատախազ,

պրն Ջ. Էդին, փաստաբան,

պրն Ս. Հումերսլեյը, իրավապաշտպանների օրինական քարտուղարություն,

պրն Դ. Նիսեն` Ներքին գործերի նախարարություն,

պրն Ս. Օսբորնը` Ներքին գործերի նախարարություն,

պրն Դ. Քուքը, Ներքին գործերի նախարարություն,

պրն Ջ. Կրամպը, Ներքին գործերի նախարարություն,

պրն Ջ. Մարշալը, Արտաքին գործերի եւ համագործակցության գրասենյակի, խորհրդական

(b) Հանձնաժողովի կողմից`

պրն Ն. Բրացան` պատվիրակ,

պրն Ն. Բլեյքը ՔՍ, փաստաբան,

պրն Դ. Բուրգեսը, հավատարմատար:

Դատարանը լսել է պրն Բրացայի, պրն Բլեյքի և պրն Նիքոլա Լիելի ելույթները:

11. 1996 թվականի մարտի 29-ին, հաշվի առնելով նրանց վերջին ելույթը և Կառավարության առարկությունները, Մեծ պալատը որոշեց գործին չկցել հայցվորների կողմից 1996 թվականի մարտի 21-ին տրված երկու ցուցմունքները:

ՓԱՍՏԵՐ

ԳՈՐԾԻ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ

A. Դիմողները

12. Չորս դիմողները միևնույն ընտանիքի անդամներ են և Սիկհեր: Առաջին դիմողը` Կարամջիթ Սինգհ Չահալը, Հնդկաստանի քաղաքացի է` ծնված 1948 թվականին: Նա մուտք է գործել Մեծ Բրիտանիա ապоրինի` 1971 թվականին, աշխատանք փնտրելու նպատակով: 1974 թվականին նա դիմել է Ներքին գործերի նախարարություն` կարգավորելու իր կացությունը, և 1974 թվականի դեկտեմբերի 10-ին նրան տրամադրվել է մշտական բնակության թույլտվություն` համաձայն ապօրինի ներգաղթյալների համաներման պայմանների, ովքեր ժամանել են մինչև 1973 թվականի հունվարի 1-ը: 1990 թվականի օգոստոսի 16-ից նա արտաքսման նպատակով ձերբակալվել է և պահվել Բեդֆորդի բանտում:

Երկրորդ դիմողը` Դարշան Կաուր Չահալը, նույնպես Հնդկաստանի քաղաքացի է` ծնված 1956 թվականին: Նա եկել է Անգլիա 1975 թվականի սեպտեմբերի 12-ին`Հնդկաստանից, առաջին դիմողի հետ իր ամուսնությունից հետո, և ներկայումս ամուսնու և երկու երեխաների հետ մեկտեղ բնակվում է Լյուտոնում, Քիրանպրեետ Կաուր Չահալի (ծնված 1977թ.) և Բիքարամջիթ Սինգհ Չահալի (ծնված 1978թ.-ին), ովքեր երրորդ և չորրորդ դիմողներն են: Մեծ Բրիտանիայում ծնված լինելու շնորհիվ երկու երեխաներն ունեն Բրիտանիայի քաղաքացիություն:

13. Առաջին և երկրորդ դիմողները Բրիտանիայի քաղաքացիություն ստանալու համար դիմել են 1987 թվականի դեկտեմբերին: Պրն Չահալի հարցումը մերժվել է 1989 թվականի ապրիլի 4-ին, սակայն տկն Չահալինը դեռևս որոշվում է:

B. Նախապատմություն. հակամարտությունը Փենջաբում

14. 1947 թվականին Հնդկաստանի անջատումից հետո բազմաթիվ Սիկհեր հանուն անկախ հայրենիքի՝ Խալիստանի, ներգրավվեցին քաղաքական կազմակերպությունների մեջ, որը պետք է ընդգրկեր մոտավորապես հնդկական Փենջաբ նահանգը: Ավելի ուշ` 1970-ականներին ստեղծվեց մեկ առաջավոր խումբ` Սանտ Ջարնալի Սինգհ Բհինդրանվալի առաջնորդությամբ հիմնված Ոսկե տաճարի վրա` Ամրիցարում՝ Սիկհերի սրբավայրում: Կառավարությունը թույլատրեց, որ Սանտ Բհինդրանվալին` որպես ուղղափառ սիկհիզմի դրույթների քարոզիչ, Ոսկե տաճարն օգտագործի զինամթերքի կուտակման համար և հանդես եկավ ի օգուտ ուժի կիրառման` անկախ Խալիստանի ստեղծման համար:

15. Իրադրությունը Փենջաբում սրվեց 1983 թվականին` Ոսկե տաճարում ոստիկանության ավագ սպայի սպանությունից հետո: 1984 թվականի հունիսի 6-ին կրոնական փառատոնի ժամանակ հնդկական բանակը ներխուժեց տաճար` սպանելով Սանտ Բհինդրանվալին և մոտ 1000 այլ Սիկհերի: Չորս ամիս անց Հնդկաստանի վարչապետը` տկն Ինդիա Գանդին, սպանվեց իր թիկնազորի երկու Սիկհ անդամների կողմից: Հաջորդող հնդկական պատասխանը ներառում էր ավելի քան 2000 Սիկհերի սպանությունը Դելիի խռովությունների ժամանակ:

16. 1984 թվականից Փենջաբիի հակամարտությունը, ինչպես հաղորդվում է, խլեց մոտավորապես 20000 կյանք, հասավ իր գագաթնակետին 1992 թվականին, երբ, համաձայն հնդկական մամուլի հաղորդագրությունների, հրահրվել էր Միացյալ Նահանգների Արտաքին գործերի եւ համագործակցության գրասենյակի կողմից. մոտավորապես 4000 մարդ սպանվեց Փենջաբի և հարակից շրջակա վայրերի միջադեպերում: Կան բռնության ապացույցներ և մարդու իրավունքների խախտումներ կատարված երկուստեք` Սիկհ անջատողականների և անվտանգության ուժերի կողմից (տե՛ս ստորև պարագրաֆ 45-56):

C. 1984 թվականին պրն Չահալի այցը Հնդկաստան

17. 1984 թվականի հունվարի 1-ին պրն Չահալը մեկնել է Փենջաբ` իր կնոջ և երեխաների հետ՝ բարեկամներին այցելելու համար: Նա հայտարարել է, որ իր այցի ընթացքում մասնակցել է Ոսկե տաճարում տեղի ունեցած բազմաթիվ միջոցառումների և մոտավորապես տասն անգամ ունկնդրել է Սանտ Բհինդրանվալի քարոզը: Մի միջոցառման ժամանակ նա, իր կինը և որդին եղել են նրա անհատական ունկնդիրը: Այս ընթացքում պրն Չահալը մկրտվել է և սկսել է հավատարիմ մնալ ուղղափառ սիկհիզմի դրույթներին: Նա նաև սկսել է մասնակցել պասիվ դիմադրության կազմակերպմանը` հօգուտ Փենջաբի ինքնավարության:

18. 1984 թվականի մարտի 30-ին նա ձերբակալվել է Փենջաբի ոստիկանության կողմից: Նա կալանավորվել և քսանմեկ օր պահվել է, որի ընթացքում նա, ինչպես ինքն է պնդում, պահվել է ձեռնաշղթաներով հակահիգիենիկ պայմաններում, նրան ծեծել են մինչև գիտակցության կորստի աստիճան, էլեկտրահարել են նրա մարմնի տարբեր մասերը և ենթարկել ծաղրուծանակի: Հաջորդիվ նա ազատ է արձակվում առանց մեղադրանքի ներկայացման:

D. Պրն Չահալի քաղաքական և կրոնական գործունեությունը Միացյալ Թագավորությունում

19. Միացյալ Թագավորություն վերադառնալուց հետո պրն Չահալը դարձել է Սիկհերի համայնքի առաջնորդներից մեկը, ովքեր սարսափով արձագանքեցին Ոսկե տաճարի գրոհին: Նա օգնել է կազմակերպել բողոքի ցույց Լոնդոնում ընդդեմ հնդկական կառավարության գործողությունների, դարձել է Գերդվարայի (տաճարի) կոմիտեի լիաժամկետ անդամ Բելվերդում (Էրիս, Քենթ) և շրջագայել է Լոնդոնում` հորդորելով երիտասարդ Սիկհերին մկրտվել:

20. 1984 թվականի օգոստոսին Միացյալ Թագավորություն է ժամանել պրն Ջասբիր Սինգհ Ռոդը: Նա Սանտ Բհինդրանվալի եղբորորդին էր, և Սիկհերի կողմից ճանաչված էր որպես հոգևոր առաջնորդի իրավահաջորդ: Պրն Չահալը կապվել է նրա հետ նրա ժամանման ժամանակ և նրա հետ շրջագայել Միացյալ Թագավորությունում և օգնել է նրան մկրտությունների կազմակերպման ժամանակ: Պրն Ռոդը կարևոր դեր է ունեցել Երիտասարդ Սիկհերի միջազգային ֆեդերացիայի (ԵՍՄՖ) Միացյալ Թագավորությունում մասնաճյուղեր հիմնելու գործում, և դիմողը կարևոր կազմակերպչական դեր է կատարել այս առումով: ԵՍՄՖ-ն ստեղծվել է որպես արտերկրում Հնդկաստանի բոլոր Սիկհ ուսանողների ֆեդերացիայի մասնաճյուղ: Այս վերջին կազմակերպության գործունեությունն արգելվեց Հնդկաստանի կառավարության կողմից մինչ օրս` 1985-ականների կեսերը, և, ինչպես հաղորդվում է, մինչև այժմ էլ հնդկական կառավարության կողմից ընդունվում է որպես ահաբեկչական:

21. 1984 թվականի դեկտեմբերին պրն Ռոդն արտաքսվել է Միացյալ Թագավորությունից այն հիմնավորմամբ, որ նա անջատողական քարոզարշավի ժամանակ հրապարակավ քարոզում էր բռնի մեթոդներ: Հնդկաստան վերադառնալուց հետո նա ձերբակալվել է առանց դատավարության` մնալով մինչև 1988 թվականը: Իր ազատ արձակվելուց կարճ ժամանակ անց պարզ է դարձել, որ նա փոխել է իր քաղաքական տեսակետները. նա այժմ պնդում է, որ Սիկհերը պետք է շարունակեն իրենց գործը սահմանադրական մեթոդներով, տեսակետ, ինչը, ըստ դիմողների, հարիր չէր շատ Սիկհերի: Այդ պատճառով պրն Ռոդի նախկին հետևորդները բաժանվել էին:

22. Միացյալ Թագավորությունում, ըստ Կառավարության տվյալների, այս հանգամանքը հանգեցրել է ԵՍՄՖ պառակտմանն ամբողջ հյուսիս/հարավ գծի երկայնքով: Անգլիայի հյուսիսում բազմաթիվ մասնաճյուղեր էին հետևում պրն Ռոդին, մինչ հարավում ԵՍՄՖ-ն կապվել էր Փենջաբիի մեկ այլ քաղաքական գործչի ՝ պրն Սոհան Սինգհի հետ, ով շարունակեց աջակցել հանուն հայրենիքի անկախության քարոզարշավին: Պրն Չահալը և, ըստ նրա, Միացյալ Թագավորության Սինկհերի համայնքի բոլոր հիմնական մտավոր և հոգևոր դեմքերը հարավային ֆրակցիայում էին:

E. Պրն Չահալի ենթադրյալ հանցավոր գործունեությունը

23. 1985 թվականի հոկտեմբերին պրն Չահալն ահաբեկչության կանխարգելման (ժամանակավոր դրույթներ) ակտի հիման վրա 1984թ., Միացյալ Թագավորություն պաշտոնական այցի ընթացքում ձերբակալվել է Հնդկաստանի վարչապետ պրն Ռաջիվ Գանդիի սպանության նպատակով կազմակերպված դավադրությանը մասնակցելու կասկածանքով: Նա ազատ է արձակվել հանցակազմի բացակայության պատճառով:

1986 թվականին նա ձերբակալվել և հարցաքննվել է երկու անգամ (մեկը` ԱԿԱ ներքո), քանի որ նա, ինչպես ենթադրվում էր, մասնակցել է չափավոր Սիկհերի սպանության նպատակով Միացյալ թագավորությունում ԵՍՄՖ-ի դավադրությանը: Երկու դեպքում էլ նա ազատ է արձակվել հանցակազմի բացակայության պատճառով:

Նա ժխտել է այս դավադրություններից որևիցե մեկին իր մասնակցությունը:

24. 1986 թվականի մարտին նա մեղադրվել է Լոնդոնի Արևելյան Գվերդվարայում հետագա խախտումներով հարձակում և ծեծկռտուք կազմակերպելու մեջ: Սույն մեղադրանքներով այս դատավարության ժամանակ 1987 թվականի մայիսին հուզումներ կային Բելվերդերի Գվերդվարայում, որը լայնորեն լուսաբանվել է ազգային մամուլում: Պրն Չահալն այս միջադեպի հետ կապված ձերբակալվել է և բերվել դատարան ձեռնաշղթաներով՝ իր դատավարության վերջին օրը: Նա դատապարտվել է մեղադրանքի երկու կետերով` Իստ Համի միջադեպից ծագող, և միաժամանակ կայացվել են երկու դատավճիռներ` վեց և ինն ամիս ժամկետներով:

Հետագայում նա արդարացվել է մեղադրանքներից` կապված Բելվերդերի հուզումների հետ:

1992 թվականի հուլիսի 27-ին Վերաքննիչ դատարանը բեկանել է դատավճիռն այն հիմքով, որ դատարանում պրն Չահալի` ձեռնաշղթաներով հայտնվելը լրջորեն վնասել է նրան:

F. Արտաքսումը և ապաստան տրամադրելու գործընթացները

1. Ծանուցում արտաքսելու մտադրության մասին

25. 1990 թվականի օգոստոսի 14-ին Ներքին գործերի նախարարը (պրն Հարդ) որոշել է, որ պրն Չահալը պետք է արտաքսվի, քանի որ նրա հետագա ներկայությունը Միացյալ Թագավորությունում չէր նպաստում հասարակության բարօրությանը՝ ելնելով ազգային անվտանգության և քաղաքական բնույթի այլ նկատառումներից, այն է՝ ահաբեկչության դեմ միջազգային պայքարը:

Արտաքսման մտադրության մասին ծանուցումն ուղարկվել է նամակով` 1990 թվականի օգոստոսի 16-ին: Այդ ժամանակ նա ձերբակալված էր արտաքսման նպատակով` համաձայն Ներգաղթի ժամանակացույցի ակտի պարագրաֆ 2-ի, 1971թ. (տե՛ս ստորև` պարագրաֆ 64) և մնում է կալանքի տակ առ այսօր:

2. Պրն Չահալի դիմումն ապաստան տրամադրելու վերաբերյալ

26. Պրն Չահալը պնդել է, որ Հնդկաստան վերադառնալու դեպքում ինքը բավարար հիմնավորումներ ունի վախենալու հետապնդումներից` համաձայն Փախստականի կարգավիճակի վերաբերյալ 1951 թվականի ՄԱԿ-ի կոնվենցիայի («1951 թվականի կոնվենցիա» – տե՛ս ստորև` պարագրաֆ 61), և 1990 թվականի օգոստոսի 16-ին դիմել է քաղաքական ապաստան ստանալու համար: Նա հարցազրույց է ունեցել Ներքին գործերի նախարարության ապաստան տրամադրելու բաժնի պաշտոնյաների հետ 1990 թվականի սեպտեմբերի 11-ին, իսկ նրա փաստաբաններն իր անունից գրավոր դիմում էին ներկայացրել:

Նա պնդել է, որ կենթարկվի բռնությունների և հետապնդումների Հնդկաստան վերադառնալու դեպքում և հիմնվել է հետևյալ փաստերի վրա, մասնավորապես՝

(a) նրա կալանքի տակ պահվելը և խոշտանգումը Փենջաբում 1984 թվականին (տե՛ս վերը` պարագրաֆ 18);

(b) նրա քաղաքական գործունեությունը Միացյալ Թագավորությունում և նրա նույնականացումը վերածնվող սիկհական կրոնի հետ և քարոզարշավը հանուն առանձին սիկհական պետության (տե՛ս վերը` պարագրաֆ 19-22);

(d) այն փաստը, որ իր ծնողները, մյուս բարեկամները և ծանոթները ձերբակալվել են, խոշտանգվել և հարցաքննվել 1989 թվականի հոկտեմբերին` Միացյալ Թագավորությունում պրն Չահալի գործունեության կապակցությամբ, և որ նրա հետ կապ ունեցող մյուս անձինք մահացել են ոստիկանական բաժանմունքում,

(e) Հնդկաստանի ազգային մամուլի ցուցաբերած հետաքրքրությունն իր ենթադրյալ սիկհական գործունեության նկատմամբ և Միացյալ Թագավորության սահմաններից իրեն արտաքսելու առաջարկը,

(f) հետևողական ապացույցներ, այդ թվում` նրանք, որոնք պարունակվում էին Միջազգային համաներման զեկույցներում այն անձանց խոշտանգումների և սպանությունների վերաբերյալ, ովքեր Հնդկաստանի իշխանությունների, մասնավորապես` Փենջաբի ոստիկանության կողմից համարվում էին ահաբեկիչներ (տե՛ս ստորև` պարագրաֆներ 55-56):

27. 1991 թվականի մարտի 27-ին Ներքին գործերի նախարարը մերժել է ապաստան տրամադրելու վերաբերյալ միջնորդությունը: Դիմողին ուղղված նամակում նա արտահայտում է այն տեսակետը, որ հայտնի է վերջինիս աջակցությունը սիկհական անջատողականներին, ինչը դժվար թե գրավեր հնդկական իշխանությունների ուշադրությունը, եթե այդ աջակցությունը չներառեր Հնդկաստանին առնչվող բռնության ակտեր: Նա շարունակել է, որ ինքը

«տեղեկացված չէ Հնդկաստանում կամ այլ վայրում նրա [պրն Չահալի] դեմ որևէ հայտնի մեղադրանքի և նրա [պրն Չահալի] քաղաքական գործունեության մասին, Պետքարտուղարը չի ընդունում, որ կա տրամաբանական հավանականություն, որ նրան կհետապնդեն, եթե նա վերադառնա Հնդկաստան: Զանգվածային հետաքրքրությունը նրա գործի նկատմամբ հայտնի էր հնդկական իշխանություններին և, հաշվի առնելով նրա անդամակցությունը հայտնի ահաբեկչական ԵՍՄՖ խմբակցությանը, գտնում է, որ հնդկական իշխանությունները կարող էին ունենալ ընթացիկ և օրինական հետաքրքրվածություն նրա գործունեության նկատմամբ»:

Ներքին գործերի նախարարը չէր կարծում, որ պրն Չահալի 1984 թվականին փորձը Հնդկաստանում շարունակել էր պահպանել իր ակտուալությունը, քանի որ դա Փենջաբում բարձր լարվածության գագաթնակետն էր:

28. Պրն Չահալի փաստաբանները տեղեկացրել էին Ներքին գործերի նախարարին, որ նա մտադիր է ներկայացնել միջնորդություն ապաստանի մերժման հարցի դատական վերանայման վերաբերյալ, սակայն նա կսպասի մինչև խորհրդատվական խումբը քննարկի նրա հետ կապված ազգային անվտանգության հարցը:

3. Խորհրդատվական խումբը

29. Քանի որ գործում առկա էին ազգային անվտանգության բաղադրատարրեր, իրավունք չէր վերապահվում ներկայացնել վերաքննիչ բողոք արտաքսման հրամանի դեմ (տե՛ս ստորև` պարագրաֆներ 58 և 60): Այնուամենայնիվ, 1991 թվականի հունիսի 10-ին հարցը քննարկվել է խորհրդատվական խմբի կողմից` Վերաքննիչ դատարանի դատավոր, արդարադատության լորդ Լլոյդի նախագահությամբ` ներառյալ ներգաղթի հարցով վերաքննիչ դատարանի նախկին նախագահի:

30. Ներքին գործերի նախարարությունը նախապատրաստել էր հայտարարություններ 1991 թվականի ապրիլի 5-ին և մայիսի 23-ին, որոնք պարունակում էին արտաքսման մտադրության մասին ծանուցման հիմքերից դրույթներ`ուղղված հայցվորին: Սկզբունքային կետերը հետևյալներն էին.

(a) պրն Չահալը կենտրոնական դեմք էր, ով ուղղորդում էր Լոնդոնում կազմակերպված ԵՍՄՖ մասնաճյուղի կողմից ահաբեկչությանն աջակցությունը, որը սերտ կապեր ուներ Փենջաբի Սիկհ ահաբեկիչների հետ,

(b) նա առաջատար դեր է կատարել Միացյալ Թագավորության սիկհական համայնքի շրջանակներում մյուս խմբերի անդամների ահաբեկմանն ուղղված ծրագրերի պլանավորման գործում,

(d) նա ունեցել է սիկհական ահաբեկչությանը բռնի ներգրավման հանրային պատմություն, ինչպես վկայում են 1986 թվականի նրա համոզմունքները և Բելվերդերի Գերդվարայի հուզումներին մասնակցությունը (տե՛ս վերը` պարագրաֆ 24): Այս անկարգությունները կապված էին Գերդվարայի ֆինանսական միջոցների նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնելու հետ՝ ֆինանսական աջակցություն և Փենջաբում ահաբեկչական գործունեությանն օգնություն ցուցաբերելու համար,

(e) նա ներգրավված է եղել Հնդկաստանում, Միացյալ Թագավորությունում և այլուր ահաբեկչական հարձակումների պլանավորման և ուղղորդման գործում:

Պրն Չահալը տեղեկացված չի եղել այդ տեսակետների աղբյուրների և ապացույցների մասին, որոնք ներկայացվել էին խորհրդակցական խմբին:

31. 1991 թվականի հունիսի յոթով թվագրված նամակում պրն Չահալի փաստաբանները գործը ներկայացրել են գրավոր ձևով` խորհրդատվական խմբին ներկայացնելու համար, ընդ որում՝ հետևյալ կետերով.

(a) ԵՍՄՖ հարավային մասնաճյուղն ուներ 200-ից պակաս անդամներ և բռնությունից զերծ էր ինչպես իր պատմության, այնպես էլ նպատակների առումով,

(b) ԵՍՄՖ-ն չէր ձգտում ստանալ իշխանություն գերդվարայի նկատմամբ այն նպատակով, որպեսզի միջոցներն ուղղեր ահաբեկչությանը. սա երիտասարդ սիկհերի գաղափարական պայքարի միայն մի մասն էր՝ սիկհական կրոնական արժեքներին համապատասխան ունենալ վերդվարաներ:

(c) պրն Չահալը ժխտել է իր մասնակցությունը Արևելյան հեմի անկարգություններին և Բելվեդերի գերդվարային (տե՛ս վերը` պարագրաֆ 24) կամ ցանկացած այլ բռնության կամ ահաբեկչական գործողության Միացյալ Թագավորությունում կամ որևէ այլ վայրում:

32. Նա հայտնվեց հանձնաժողովի առջև որպես մարդ, և թույլատրեցին կանչել վկաների իր անունից, սակայն թույլ չտվեցին ներկայանալ փաստաբանի միջոցով կամ տեղեկացվել խորհրդի վերաբերյալ, որը հանձնաժողովը տվել էր ներքին գործերի նախարարին (տե՛ս պարագրաֆ 60 ստորև):

33. 1991թ. հուլիսի 25-ին Ներքին գործերի նախարարը (պրն Բեյքեր) ստորագրեց հրամանագիր պրն Չահալի արտաքսման վերաբերյալ, որը ներկայացվեց հուլիսի 29-ին:

4. Դատական ակնարկ

34. 1991թ. օգոստոսի 9-ին պրն Չահալը դիմել է Ներքին գործերի նախարարի՝ ապաստանի մերժման որոշման և արտաքսման հրամանագրի պատրաստման հարցի դատական վերանայման համար:

Հաղորդագրությունը տվել է բարձրագույն դատարանին 1991թ. սեպտեմբերի 2-ին:

Ապաստանի մերժման հարցը կարճվել է 1991թ. դեկտեմբերի 2-ին և վերադարձվել է Ներքին գործերի նախարարություն: Դատարանը հաստատեց, որ նրա հիմնավորումներն անբավարար էին գլխավորապես այն պատճառով, որ ներքին գործերի նախարարը հարկ չհամարեց բացատրել արդյոք նա հավատում է Միջազգային համաներման վկայությունը Փենջաբի իրավիճակի վերաբերյալ, և եթե ոչ, նման չհավատալու պատճառները: Դատարանը որոշում չի կայացրել արտաքսման գործողության կարգի մասին: Դատավոր պրն Պոպպլեվելը արտահայտել է մեծ անհանգստություն գործի վերաբերյալ:

35. Հետագա քննարկումից հետո 1992թ. հունիսի 1-ին ներքին գործերի նախարարը (պրն Կլարկը) նոր որոշում կայացրեց ապաստանի մերժման վերաբերյալ: Նա գտնում է, որ օրենքի և կարգի խախտումները Փենջաբում կապված էին սիկհական ահաբեկիչների գործունեության հետ, այլ ոչ թե վկայում են հետապնդումների մասին` համաձայն 1951թ. կոնվենցիայի պայմանների: Բացի այդ, հիմնվելով կոնվենցիայի 32-րդ և 33-րդ հոդվածների, վրա (տե՛ս ստորև` պարագրաֆ 61), նա արտահայտեց այն տեսակետը, որ, նույնիսկ եթե պրն Չահալը ենթարկվի հետապնդման վտանգի, նա իրավունք չի ունենա 1951 թ. կոնվենցիայի պաշտպանության այն վտանգի պատճառով, որը նա դրել է ազգային անվտանգության առջև:

36.Պրն Չահալը դիմեց այս որոշման դատական վերանայման համար, սակայն հետո՝ 1992թ. հունիսի 4-ին, խնդրեց հետաձգել այն, որը կատարվեց:

37. 1992 թ. հուլիսի 2-ին թվագրված նամակում Ներքին գործերի նախարարը տեղեկացրեց դիմողին, որ նա հրաժարվել է հետ կանչել արտաքսման հրամանը, որ պրն Չահալը կարող է արտաքսվել ցանկացած միջազգային օդանավակայան իր ընտրությամբ Հնդկաստանի սահմաններում, և որ ներքին գործերի նախարարը կարծում է և ստացել է մի հավաստիացում Հնդկաստանի կառավարության կողմից (որը հետագայում կրկնվել է 1995 թվականի դեկտեմբերին) հետևյալ պայմաններով՝

«Մենք նշել ենք ձեր հարցումն այն մասին, որպեսզի ունենաք պաշտոնական հավաստիացումն այն բանի, որ եթե պրն Կարամջիթ Սինգհ Չահալն արտաքսվի Հնդկաստան, նա կունենա նույն օրինական պաշտպանվածությունը, ինչպես որ ցանկացած Հնդկաստանի քաղաքացի, և որ նա չի ունենա որևէ պատճառ սպասելու ցանկացած տիպի բռնի վերաբերմունքի հնդկական իշխանությունների կողմից:

Ես պատիվ ունեմ հաստատելու վերոնշյալը»:

38. 1992 թ. հուլիսի 16-ին Գերագույն դատարանը թույլ տվեց կիրառել 1992 թվականի հունիսի 1-ի որոշման դատական վերանայում ապաստանի տրամադրման մերժման օգտին և 1992 թվականի հուլիսի 2-ին շարունակելու արտաքսումը: Գրավի հայտը մերժվեց հուլիսի 23-ին (Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նրան չի տրամադրել մանրամասներ սույն որոշման մասին):

39. Վերաքննիչ դատարանը (Քրեական բաժին) 1992թ. հուլիսի 27-ին կարճեց պրն Չահալի` 1987 թվականի դատապարտումը (տե՛ս պարագրաֆ 24 վերևում): Ներքին գործերի նախարարը քննարկեց հարցն այս զարգացման լույսի ներքո, սակայն եկավ այն եզրակացության, որ դա ճիշտ էր, որպեսզի անցնեին արտաքսմանը:

40. Դատական վերանայման հայցի լսումները տեղի ունեցան 1993թ. հունվարի 18-ից մինչև 21-ը:

1993թ. փետրվարի 12-ին Բարձրագույն դատարանում դատավոր պրն Փոթսի կողմից մերժվեց, քանի որ դա դեռևս գրավի դիմաց ազատ արձակելու առաջարկ էր (Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը չներկայացրեց սույն որոշման մասին մանրամասներ նույնպես):

41. Պրն Չահալը դիմեց Վերաքննիչ դատարան: Հայցը լսվեց 1993 թվականի հուլիսի 28-ին և մերժվեց 1993թ. հոկտեմբերի 22-ին (R. v. Secretary of State for the Home Department, միակողմանի կարգով Չահալի կողմից [1994] Ներգաղթի վերաքննիչ զեկույցներ, կետ 107):

Դատարանը վճռեց, որ 1951թ. կոնվենցիայի և ներգաղթի կանոնների համատեղ գործածությունը (տե՛ս ստորև` պարագրաֆներ 61-62) պահանջում են ներքին գործերի նախարարից հավասարակշռել պրն Չահալի կյանքի և ազատության վտանգը, եթե նա արտաքսվեր ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգի պատճառով` նրան մնալ թույլատրվելու պարագայում: Արդարադատության լորդ Նոլանի խոսքերով՝

«Առաջարկության դեպքում, որ մարդու արտաքսման վերաբերյալ որոշման կայացումը կլինի ի օգուտ հանրային բարօրության, պետքարտուղարը պետք է ամբողջությամբ արհամարհի այն փաստը, որ տվյալ մարդը միանգամայն հիմնավորված երկյուղ ունի հետապնդումների զոհ դառնալու այն երկրում, որտեղ նրան պետք է ուղարկեն, ինչպես ինձ է թվում, զարմանալի և անընդունելի է: Իհարկե, կարող են լինել շատ լավ դեպքեր, երբ անձը նման վտանգ է ներկայացնում այդ երկրի կամ նրա բնակիչների համար, որ նրա անձնական անվտանգության և բարեկեցության պատկերացումները գրեթե չեն ունենում որևէ նշանակություն: Այդուհանդերձ ոչ ոք չէր սպասում, որ պետքարտուղար չէր հավասարակշռի ռիսկերն այս երկրում ընդդեմ առանձին ռիսկերի, թեպետ բոլոր ճիշտ կշեռքները կկշռեին ի օգուտ առաջինի»:

Ներքին գործերի նախարարը, թվում է, հաշվի է առել այն ապացույցները, որ հայցվորը կարող է ենթարկվել հետապնդումների, և սա անհնարին չէր դատարանի համար, որպեսզի դատեին` արդյոք նրա որոշումն արտաքսման մասին իռացիոնալ և կեղծ էր, քանի որ նրան հասանելի էին տվյալներ, որոնք վերաբերում էին ազգային անվտանգության ռիսկին՝ կապված պրն Չահալի հետ: Ինչպես արդարադատության լորդ Նեյլը նշեց.

«Դատարանը իրավունք ունի քննել պահանջը, որ մարդուն պետք է արտաքսել ի շահ պետական անվտանգության, սակայն գործնականում այդ ստուգումը կարող է լինել թերի կամ ոչ լիարժեք, եթե բոլոր համապատասխանող փաստերը չեն ներկայացվել դատարանին»:

Իռացիոնալ կամ կեղծ ապացույցների բացակայության դեպքում անհնարին էր անգլիական իրավունքին կարճել ներքին գործերի նախարարի որոշումը (տե՛ս ստորև` պարագրաֆ 66):

42. Վերաքննիչ դատարանը մերժեց բողոքարկումը Լորդերի պալատին փոխանցելու հարցը, և սա մերժվեց նաև Լորդերի պալատի կողմից 1994թ. մարտի 3-ին:

43. Հանձնաժողովի զեկույցից հետո դիմողը մինչև Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանի որոշում կայացնելը ազատ արձակվելու համար դիմեց Հաբեաս կորպուսի և շրջանային դատարանի դատավարության եղանակով (տե՛ս ստորև` պարագրաֆ 65): Պետքարտուղարի դեմ հանդես եկավ հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Դիմողը ձերբակալվեց 1990թ. օգոստոսին և ներկայացվել է ծանուցում արտաքսման մտադրության վերաբերյալ, քանի որ այդ ժամանակվա պետքարտուղարը բավարարված էր այն բանով, որ նա էական վտանգ էր իրենից ներկայացնում ազգային անվտանգությանը: Պետքարտուղարը բավարարված էր նրանով, որ այդ վտանգը շարունակում էր մնալ... Հաշվի առնելով հայցվորի արտաքսման պատճառները` պետքարտուղարը նախկինի պես համոզված էր, որ նրա ժամանակավոր ազատումը կալանքից արդարացված չի լինի: Նա եկավ այն եզրակացության, որ հայցվորը չի կարող անվտանգ ազատ արձակվել` հաշվի առնելով սահմանափակումները և նրանից բխող վտանգի բնույթը»:

Դատավճիռը կայացվեց 1995թ. նոյեմբերի 10-ին (R. v. Secretary of State for the Home Department, միակողմանի կարգով Չահալի կողմից, չգրանցված):

Հատուկ դատարանի դատավոր Մակֆերսոնը մերժեց Հաբեաս կորպուսի միջնորդությունը այն հիմնավորմամբ, որ կալանքի տակ պահվելն ակնհայտորեն օրինական էր, քանի որ պետական քարտուղարը (ուներ) իրավունք կալանավորելու մարդուն, ով արտաքսման որոշման կայացման առարկա է հանդիսացել: Քարտուղարի կողմից վերանայման հայցադիմում դատարան ներկայացնելու հետ կապված պրն Չահալի ձերբակալման վերաբերյալ դատավորը նշեց.

«Ես պետք է տեսնեմ նաև պետքարտուղարի որոշումը և դատեմ այն մասին` հաշվի առնելով հանգամանքները` ըստ եղած տեղեկատվության, որ նա գործել է անօրինական կամ ոչ պատշաճ դատավարությամբ կամ պարզապես անտրամաբանորեն: Ես ամբողջությամբ ի վիճակի չեմ ասելու, հատկապես, որ ես չգիտեմ ամբողջական նյութը, որոնցով կայացվել է որոշումը.. Դա ակնհայտ է և ճիշտ է, որ որոշակի հանգամանքներում գործադիրը պետք է կարողանա պահել հարցերը գաղտնի, որոնք, ըստ նրա, կարիք կա գաղտնի պահելու ...

Ըստ իմ տեսանկյան` չկան որևէ հիմնավորումներ այս բառերի համար և նույնիսկ կասկածելով, որ այնտեղ ոչ այն հարցերն են, որոնք առկա են պետքարտուղարի մոտ, ո՞վ իրավունք ունի գործելու ...»

G. Ընթացիկ պայմանները Հնդկաստանում և Փենջաբում

44. Ընթացիկ դրությունը, կապված ամբողջ Հնդկաստանում և մասնավորապես Փենջաբում մարդու իրավունքների պաշտպանության հետ, վեճի առարկա էր հանդիսանում կողմերի միջև: Ապացույցների զգալի քանակություն էր ներկայացվել դատարան՝ կապված այդ հարցի հետ, որոնցից մի քանիսը կներկայացվեն ստորև.

1. Կառավարության կողմից ներկայացված նյութերը

45. Կառավարությունը պնդում էր, որ այն հայտնվել է հնդկական մամուլի գրառումներից, որոնք ուսումնասիրված են Արտաքին գործերի և Համագործակցության գրասենյակների կողմից, որ ահաբեկչության հետևանքով Փենջաբում մահացածների թիվը զգալիորեն նվազել է: 1992 թվականին այդ ցուցանիշը կազմել է 4000, 1993-ին՝ 394, և 1994-ին՝ 51: Փենջաբի նախկին գլխավոր նախարարը՝ պրն Բինտ Սինգհը, սպանվեց 1995 թվականի օգոստոսին, դա մի կողմ, կար փոքր ահաբեկչական գործունեություն, և ահաբեկիչների հետ կապված` միայն չորս մահվան դեպք տարածաշրջանում` 1995 թ.:

46. Բացի այդ, ժողովրդավարությունը վերադարձվել է պետությանը, գլխավոր սիկհական քաղաքական կուսակցության Ակալի դալի գրեթե բոլոր ֆրակցիաները միավորվել էին և առաջադրվել էին հաջորդ համընդհանուր ընտրություններին` որպես մեկ ամբողջական և նախընտրական Գիդդերբահան, որը իր հերթին անցել էր խաղաղ հայտերի 88%-ով:

47. Միացյալ թագավորության Բարձրագույն հանձնաժողովը շարունակում է ստանալ բողոքներ Փենջաբից: Այնուամենայնիվ, վերջին ամիսների ընթացքում դրանք հիմնականում կապված էին շորթման, այլ ոչ թե քաղաքական–պատճառաբանված չարաշահումների հետ և դրանցում հետևողականորեն ասվել են, որ ներկայումս Փենջաբի ոստիկանության կողմից շատ քիչ քաղաքական–պատճառաբանված գործողություններ կան:

48. Հնդկական իշխանությունների կողմից քայլեր էին ձեռնարկվել, որպեսզի զբաղվեին Փենջաբում իշխանությունների չարաշահումների և մնացյալ կոռուպցիայի գործով. օրինակ, կային մի քանի դատավճիռներ ընդդեմ ոստիկանության սպաների, «Լոկ Փալը» (մարդու իրավունքների պաշտպան) նշանակվել էր նոր Գլխավոր նախարարը և խոստացել «ապահովել թափանցիկությունը և հաշվետվողականությունը»: Հնդկաստանի ազգային մարդու իրավունքների հանձնաժողովը («ՀԱՄԻՀ»), որը զեկուցել է Փենջբի մասին (տե՛ս ստորև), շարունակել էր ամրագրել և զարգացնել:

2. Հնդկաստանի ազգային մարդու իրավունքների հանձնաժողովի զեկույցները

49. ՀԱՄԻՀ-ն այցելեց Փենջաբ 1994 թվականի ապրիլին և զեկուցեց հետևյալը.

«Մարդու իրավունքների խախտումների վերաբերյալ բողոքները, որոնք կատարվել են հանձնաժողովի կողմից բաժանվում են մոտավորապես երեք կատեգորիայի. առաջին, բողոքներ կային ոստիկանության գործողությունների, կամային ձերբակալությունների, անհետացումների, կալանքի տակ գտնվելու ժամանակ մահերի և կեղծ բախումների վերաբերյալ, որոնք հանգեցրել են մարդկային մահվան ...

Կար մոտավոր միասնականություն լայն հանրության կողմից արտահայտված տեսակետներում, որն ահաբեկչություն չի պարունակում... [A] մեծանում էր զգացումը, որ ժամանակն էր, որպեսզի ոստիկանությունը դադարեցներ գործունեությունը հատուկ օրենքների քողի ներքո: Կային բազմաթիվ հզոր պահանջներ ոստիկանության դերն ու գործառույթները նորմալացնելու համար և հաշտարար դատավորների կողմից ոստիկանության նկատմամբ ունեցած լիազորությունների վերահաստատման համար: Այնպիսի տպավորություն է, որ հանձնաժողովը հավաքվել է, որպեսզի ... հաշտարարները շրջանային մակարդակով ներկայումս ի վիճակի չեն քննել ոստիկանության կողմից մարդու իրավունքների խախտման վերաբերյալ բողոքները: Հասարակության գիտակցության մեջ գոյություն ունի գերակշռող զգացում, որ ոստիկանությունը վեր է օրենքից, գործում են սեփական կամքի համաձայն և պատասխանատու չեն ... Հանձնաժողովը առաջարկում է, որ կառավարությունը լրջորեն քննի այս հարցը և ապահովի, որպեսզի նորմալությունը վերականգնվի... »

50. Բացի այդ 1994/1995 թվականների իր ամենամյա զեկույցում ՀԱՄԻՀ-ին խորհուրդ է տրվում, առաջնահերթ կարգով, համակարգային բարելավումներ, ոստիկանության վերապատրաստում և վերակազմավորում իրականացնել ամբողջ Հնդկաստանով, նշելով, որ. «Կալանքի տակ սպանության կամ բռնաբարության հարցը Հանձնաժողովի բարձր գերակայություններից է, որը հաստատվել է ձերբակալվածների նկատմամբ առավել կոպիտ վերաբերմունքի արդյունքների լայն ենթատեքստով, որոնք կարող են միայն նկարագրվել որպես բռնի, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նսեմացնող»:

3. Միացյալ ազգերի կազմակերպության զեկույցները

51. 1994 և 1995 թվականների Միացյալ ազգերի կազմակերպության հատուկ զեկուցողի հաշվետվությունները խոշտանգումների և այլ դաժան, անմարդկային և ստորացուցիչ վերաբերմունքի եղանակների և պատիժների հարցի վերաբերյալ և 1994 թվականի հատուկ զեկուցողի արտադատարանային, հանրագումարային և կամային մահապատիժների հարցի վերաբերյալ և աշխատանքային խմբի զեկույցները բռնի կամ ոչ կամավոր կորուստների վերաբերյալ հայտնում են, որ մարդու իրավունքների խախտումներն անվտանգության ուժերի կողմից լայնորեն տարածված էին Հնդկաստանում:

Օրինակ, 1995 թվականի իր զեկույցում, հատուկ զեկուցողը խոշտանգումների հարցի վերաբերյալ մեկնաբանեց ոստիկանական բաժանմունքում խոշտանգումների պրակտիկան.

«Ակնհայտ են մի քանի միջադեպեր, այն, ինչը հավաստիորեն ենթադրաբար հանդիսանում է լայն տարածված, եթե ոչ էնդեմիկ. ֆենոմենը հետապնդվել է և ավելի քիչ են հանգեցնում մեղավորների դատապարտման: Պետք է նշել, որ բազմաթիվ դեպքերում, որոնք Հատուկ զեկուցողի ուշադրության ներքո էին, այնպիսիններն էին, որոնք հանգեցրել են մահվան, այլ խոսքերով, նրանք, ում խոշտանգումները, հավանական է, կիրառվել են առավել ծայրահեղ արդյունքներով: Սա պետք է լինի երկրում խոշտանգումների դեպքերի փոքրամասնությունում [Հնդկաստան]»:

4. Պետական հաղորդագրությունների Միացյալ նահանգների դեպարտամենտ

52. 1995 թվականին Պետական հաղորդագրությունների Միացյալ նահանգների դեպարտամենտը Հնդկաստանում պատմեց մարդու իրավունքների խախտումների մասին, որոնք իրականացվել էին Փենջաբի ոստիկանության կողմից, ովքեր գործում էին իրենց պետության սահմաններից դուրս. «Փենջաբի ոստիկանությունը դարձյալ ուղարկեց խմբեր 1994 թվականին հետապնդելու սիկհական գրոհայիններին Հնդկաստանի տարբեր մասերում: Հունիսի 24-ին Փենջաբի ոստիկանությունը կրակեց և սպանեց Կարնալի Սինգհ Կայիլիին, մարդու, ում նրանք ընդունում էին որպես Սիկհ ահաբեկիչ... Արևելյան Բենգալում: Արևելյան Բենգալի կառավարությունը հայտարարեց, որ տեղյակ չեն եղել Արևելյան Բենգալում Փենջաբի ոստիկանության ներկայության մասին, Կայիլիի մարմնի գրավման և զենքերի մասին և արգելեց ոստիկանական խմբի մուտքը, քանի դեռ Փենջաբի գլխավոր նախարարը ներողություն չի խնդրել»:

53. Դրան ի հակադրություն` ամենավերջին Պետդեպարտամենտի զեկույցում (1996 թվականի մարտին) հայտարարվեց, որ ապստամբական բռնությունները զգալի չափով նվազել են Փենջաբում, և որ կա զգալի առաջընթաց ոստիկանության կողմից կատարվող չարաշահումների հարցում: Նա շարունակում է.

«Սիկհ գրոհայինների սպանությունը ոստիկանության աշխատակիցների կողմից զինված բախումների ժամանակ, ենթադրվում է, որ գրեթե վերջում է եղել: Առաջին ութ ամիսների ընթացքում [1995], միայն երկու մարդ էր սպանվել ոստիկանության աշխատակիցների կողմից: Ուշադրությունը կենտրոնացվել էր Փենջաբի նախկին անկարգությունների վրա ըստ մամուլի հաղորդագրությունների, որ հարյուրավոր մարմիններ, շատերը իբր այն անձանցից, ում մահը եղել էր ոստիկանությունում, անհիմն կալանքի տակ պահված մնալու արդյունքում, ներկայացվում էին որպես «չպահանջված» 1991-1993 թվականների ընթացքում կամ հայտնաբերվել էին նոր չորացված ջրանցքների հատակում»:

5. Ներգաղթյալների վերաքննիչ դատարան

54. Միացյալ թագավորության ներգաղթյալների վերաքննիչ դատարանը հաշվի առավ Փենջաբի ոստիկանության լրացուցիչ-տարածքային գործունեության վերաբերյալ Չարան Սինգհ Գիլն ընդդեմ պետքարտուղարի ներքին գործերի նախարարության գործում (14 նոյեմբերի 1994, չգրանցված) առկա պնդումները, որը կապված է քաղաքական ակտիվ սիկհերի դիմումի հետ ընդդեմ պետքարտուղարի՝ նրան քաղաքական ապաստան տրամադրելու մերժման վերաբերյալ: Հայցվորը դատարանի ուշադրությունը հրավիրեց 1994թ. մայիսի 10-ի Փենջաբ թայմսի պատմությանը, որը հաղորդեց Փենջաբի ոստիկանության կողմից երկու սիկհ մարտիկների սպանության մասին Արևմտյան Բենգալում: Դատարանի նախագահը նկատեց.

«Մենք պետք է ասենք, որ մենք չենք ընդունում [Գլխավոր գրասենյակի ներկայացուցիչ] այս փաստաթղթի տեսակետը, որ սա ավելի հավանական էր, հիմնված էր երևակայության լրագրության վրա, քան փաստերի: Մեր կարծիքով, նա տալիս է նյութերի հաստատման արժեքավոր հետահայաց, որոնք շարադրված են վերևում` նշելով, որ Փենջաբի ոստիկանությունը չափազանց ինքնիշխան է օրենքից և պատրաստ են հետապնդել ցանկացածին, ում նրանք համարում են վտանգավոր, երբ և ինչպես կցանկանան ըստ իրենց տրամադրության, Հնդկաստանի ցանկացած տեղում»:

6. Միջազգային համաներման զեկույցները

55. 1995 թվականի մայիսի իր զեկույցում, «Փենջաբի ոստիկանություն. Օրենքի սահմաններից դուրս», Միջազգային համաներումը նույնպես պնդում էր, որ Փենջաբի ոստիկանությանը հայտնի էին, որ այլ հնդկական պետություններում ևս կատարվել էին կասկածյալ սիկհ գրոհայինների առևանգումներ և մահապատիժներ, որը իրենց իրավասություններից դուրս էր: Նյու-Դելիի բարձրագույն դատարանը, ինչպես հաղորդվում է, լուրջ տեղեկություններ էր ստացել Փենջաբի ոստիկանության անօրինական վարքի վերաբերյալ` հրապարակավ մեղադրելով նրանց «բռնապետության և ապակայունացման մեջ» և 1993-1994 թվականներին մի քանի անգամ հրամայել է քննել նրանց գործունեությունը: Հետևելով 1994 թվականի մայիսին Կալկաթայում սիկհերի սպանությանը, ինչն առաջացրեց բարկացած արձագանք Արևմտյան Բենգալ նահանգի կառավարության կողմից, Ներքին գործերի միությունը 1994 թվականի հուլիսի 5-ին ոստիկանության բոլոր գլխավոր տնօրենների խորհրդակցություն հրավիրեց, որպեսզի քննարկեին անհանգստությունը, որն արտահայտվել էր որոշ պետությունների կողմից իրենց տարածքներ Փենջաբի ոստիկանության ներխուժումից հետո: Խորհրդակցության հայտարարված նպատակներից մեկն էր փորձել մշակել բանաձև, որով Փենջաբի ոստիկանությունը կիրականացնի իր գործունեությունը` համագործակցելով համապատասխան նահանգների կառավարությունների հետ:

56. 1995 թվականի հոկտեմբերի իր զեկույցում, «Հնդկաստան. Փենջաբում «կորած» ճակատագրերի սահմանումը», Միջազգային համաներումը պնդում է, որ հայտնի անհատները շարունակում էին անհետանալ «ոստիկանական բաժանմունքում»: Բերված օրինակների թվում էին Սիկհերի ոստիկանական կուսակցության մարդու իրավունքների օղակի գլխավոր քարտուղար Ակալի դալը, ով ձերբակալվել էր 1995 թվականի սեպտեմբերի 6-ին և այդ օրվանից ի վեր նրանց այլևս չէին տեսել:

II. ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՆԵՐՊԵՏԱԿԱՆ ԵՎ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՊՐԱԿՏԻԿԱՆ

A. ԱՐՏԱՔՍՈՒՄ

57. Համաձայն 1971 թվականի ներգաղթյալների ակտի («1971 թվականի ակտ») 3-րդ բաժնի (5) (b), անձը, ով Բրիտանիայի քաղաքացի չէ, ենթակա է արտաքսման, մասնավորապես եթե պետքարտուղարը գտնի, որ դա «կնպաստի հանրային բարօրությանը»:

B. Արտաքսման դեմ բողոքարկումը և խորհրդատվական ընթացակարգը

58. Գոյություն ունի հաշտարար դատավորին բողոքարկելու իրավունք, և ի վերջո արտաքսման ծանուցման որոշման դեմ վերաքննիչ դատարանին բողոքարկելու (1971 թվականի ակտի 15-րդ բաժին (1)) բացառությամբ այն գործերի, որտեղ արտաքսման որոշման հիմքում այն է, որ արտաքսումը կարող է նպաստել հանրային բարօրությանը, քանի որ բխում է ազգային անվտանգության շահերից կամ Միացյալ թագավորության և այլ երկրի միջև կապերից կամ քաղաքական բնույթի այլ պատճառներով (1971 թվականի Ակտի 15(3)-րդ բաժին).

59. Այս բացառությունը պաշտպանվում էր Ապաստանի և ներգաղթի 1983 թվականի Վերաքննիչ ակտում, որն ուժի մեջ մտավ 1993 թվականի հուլիսին:

60. Գործերը, որոնցում արտաքսման մասին ծանուցումը կայացվում էր ազգային անվտանգության կամ քաղաքական հողի հիման վրա, ենթակա են ոչ կանոնադրական խորհրդատվական վարույթի, որը ներկայացված է Ներգաղթի կանոնների փոփոխության հաշվետվության 157-րդ կետում (Համայնքների պալատի 1990 թվականի թուղթ 251):

Հետաքրքրված անձանց հնարավորություն է տրվում խորհրդատվական խմբի առջև կատարելու գրավոր և/կամ բանավոր ներկայացում, կանչելու վկաներ նրա անունից` որպես օգնություն ընկերոջը, սակայն նա իրավունք չունի ունենալու իրավաբանական ներկայացուցչություն հանձնաժողովի առջև: Ներքին գործերի նախարարությունն է որոշում, թե ինչպես կարող է նրա դեմ հարուցված գործի վերաբերյալ այդքան շատ տեղեկատվություն հասնել հետաքրքրված անձի գիտությանը: Խմբի խորհուրդը չի բացահայտվում Ներքին գործերի նախարարությանը, իսկ վերջինս պարտավոր չէ հետևել նրան:

C. 1951 թվականի Միացյալ ազգերի կոնվենցիան փախստականների կարգավիճակի վերաբերյալ

61. Միացյալ թագավորությունը հանդիսանում է Միացյալ ազգերի կազմակերպության փախստականների կարգավիճակի վերաբերյալ 1951 թվականի կոնվենցիայի անդամ («1951 թվականի կոնվենցիա»): «Փախստականը», ինչպես բնութագրված է կոնվենցիայի 1-ին հոդվածում, այն անձն է, ով իր հայրենի երկրի սահմաններից դուրս է գտնվում «ազգային, կրոնական, քաղաքական հատկանիշների, որոշակի սոցիալական խմբի կամ քաղաքական համոզմունքների պատկանելու պատճառով, հետապնդումների զոհ դառնալու միանգամայն հիմնավորված վախի» պատճառով:

1951 թվականի Կոնվենցիայի 32-րդ հոդվածը նախատեսում է՝

«1. Պայմանավորված պետությունները չեն ուղարկելու այն փախստականներին, ովքեր օրինական կերպով բնակվում են իրենց տարածքում, ինչպես պետական անվտանգության, այնպես էլ հասարակական կարգի տեսանկյունից:

2. Նման փախստականների փոխանցումը կկատարվի միայն որպես որոշման ի կատար ածում, որը կայացվել է համաձայն համապատասխան իրավական գործընթացին ...

33-րդ հոդվածը նախատեսում է՝

«1. Ոչ մի մասնակից պետություն չպետք է հեռացնի կամ վերադարձնի փախստականին որևիցե եղանակով այնպիսի երկրի սահմաններում, որտեղ նրա կյանքը կամ ազատությունը կարող են վտանգի տակ լինել նրա ռասսայի, կրոնի, ազգության, որոշակի սոցիալական խմբի անդամակցության կամ քաղաքական կարծիքի պատճառով:

2. Սույն դրության առավելությունը, սակայն, չի կարող կիրառվել փախստականների նկատմամբ, որոնց դեպքում հիմնավորումներ կան ենթադրելու, որ նրանք վտանգ են ներկայացնում այն երկրի համար, որում իրենք գտնվում են, կամ ովքեր կատարած հատկապես ծանր հանցագործության համար դատապարտվել են արդեն ուժի մեջ մտած դատավճռով, իրենցից վտանգ են ներկայացնում տվյալ երկրի հանրության համար»:

62.Ներգաղթի կանոնների 161-րդ կանոնը (Համայնքների տուն, 1990 թվականի թուղթ 251) նախատեսում է, որ

«Եթե մարդը հանդիսանում է փախստական, պետք է ամբողջական հաշվետվություն վերցնել Կոնվենցիայի և Արձանագրության դրույթներից փախստականների կարգավիճակի վերաբերյալ ... »

63. Այն դեպքում, երբ մարդը ենթակա է արտաքսման ազգային անվտանգության տեսանկյունից, միջնորդում է ապաստան տրամադրելու համար, Պետքարտուղարը պետք է հավասարակշռի անձի շահերն այնպես, ինչպես փախստականի և ազգային անվտանգության ռիսկի հետ (R. v. Secretary of State for the Home Department, Միակողմանի կարգով [1994] Չահալի ներգաղթի վերաքննիչ հաշվետվությունները, կետ 107, տե՛ս վերևում, կետ 41):

D. Կալանքի տակ պահելը մինչև արտաքսումը

64. Անձը կարող է ձերբակալվել պետքարտուղարի հանձնարարությամբ` նրան արտաքսելու մտադրության մասին ծանուցելուց հետո և արտաքսման հրամանի նախապատրաստմանը սպասելիս, ինչպես նաև ծանուցումը պատրաստելուց հետո` սպասելով երկրից նրա արտաքսմանը կամ հեռացմանը (1971 թվականի Ակտի գրաֆիկ III-ի 2-րդ (2) և (3) պարագրաֆներ):

65. Ցանկացած կալանավորված անձ իրավունք ունի վիճարկելու իր կալանքի տակ գտնվելու հարցը` բողոքարկելով այն հաբեաս կորպուսի եղանակով: Սա տրված է բարձրագույն դատարանի կողմից դատապարտված անձին` ձեռք բերելու դատավարության համար ապացույցներ նրա համար, քանի նրա ձերբակալման հանգամանքները կարող էին հարցվել: Ձերբակալվածը պետք է ազատ արձակվի, եթե անօրինական է ձերբակալվել (1679 թվականի հաբեաս կորպուսի ակտ և 1816 թվականի հաբեաս կորպուսի ակտ, բաժին 1). Ձերբակալվածի կողմից հաբեաս կորպուսի եղանակով միևնույն հիմնավորումներով միայն մեկ դիմում կարող է ներկայացվել, եթե չներկայացվեն նոր ապացույցներ ի օժանդակություն այդ հիմնավորման (Արդարադատական ակտի ադմինիստրացիա 1960, բաժին 14 (2)):

Բացի այդ ձերբակալվածը կարող է միջնորդություն ներկայացնել իր ձերբակալման որոշման դատական վերանայման վերաբերյալ (տե՛ս պարագրաֆներ 43 վերևում և 66-67 ներքևում):

Հաբեաս կորպուս դիմումի կամ դատական վերանայման հետ համատեղ հնարավոր է գրավի դիմում ներկայացնել (այսինքն՝ ժամանակավոր ազատության)` սպասելով դատարանի որոշմանը:

E. Դատական ակնարկ

66. Ներքին գործերի նախարարի որոշումն ապաստան տրամադրելու մերժման վերաբերյալ, արտաքսման կարգը կատարելու կամ արտաքսման սպասմամբ կալանավորելու, ենթակա է բողոքարկման դատական քննության կարգով և կարող է չեղարկվել անգլիական հանրային իրավունքի սովորական սկզբունքների հղումով:

Այդ սկզբունքները թույլ չեն տալիս դատարանին եզրակացություններ կատարել այն հարցի վերաբերյալ` արդյոք դա պետքարտուղարի իրավասությունների շրջանակում էր կամ փոխարինել ըստ իր հայեցության Նախարարի համար: Դատարանը կարող է չեղարկել իր որոշումը, միայն եթե նա քննարկի և պատշաճ կիրառի անգլիական օրենսդրությունը, եթե նա ի վիճակի չէ հաշվի առնելու այն հարցերը, որոնք նա պարտավոր էր որոշել ըստ օրենքի կամ եթե նրա որոշումն այնքան իռացիոնալ կամ կամակոր էր, որ ոչ խելացի պետքարտուղարը կարող էր կատարել այն (տե՛ս Associated Provincial Picture Houses Ltd v. Wednesbury Corporation [1948] 1 King’s Bench Reports, կետ 223).

67. Որտեղ առկա են ազգային անվտանգության խնդիրներ, դատավորները պահպանում են վերանայման ուժը, բայց սա սահմանափակ բնույթ ունի, քանի որ

«պետության, այլ ոչ թե դատարանի որոշման հարց է մնում` արդյոք կոնկրետ դեպքում ազգային անվտանգության պահանջները գերազանցում են արդարության պարտադիրությանը. Կառավարությանը հասանելի է անհրաժեշտ տեղեկատվությունը և ցանկացած իրադարձություն, որը դատական գործընթացում չի համապատասխանում ազգային անվտանգության վերաբերյալ որոշումների կայացմանը»

(Council of Civil Service Unions v. Minister for the Civil Service [1985] Վերաքննիչ գործեր, կետ 374, էջ 402).

Տե՛ս նաև R. v. Secretary of State for the Home Department, Միակողմանի կարգով Չեբլակի կողմից [1991] 2 Բոլոր անգլիական զեկույցները, կետ 9, որոնցում համանման մոտեցումներ են ցուցաբերվել Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

68. 1993 թվականի հուլիսի 27-ի դիմումում (թիվ 22414/93)` ուղղված Հանձնաժողովին (ինչպես հայտարարված է իրավասուների կողմից), առաջին հայցվորը բողոքել է, որ իր արտաքսումը Հնդկաստան նրան խոշտանգումների կամ անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի իրական վտանգի կենթարկի, ինչը Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտում է (հոդվ. 3), որ իր կալանքի տակ պահվելը շատ երկար է տևել և որ դատական վերահսկումը ոչ արդյունավետ և դանդաղ է եղել` որպես 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 4-րդի խախտում (հոդվ. 5-1, հոդվ. 5-4), և որ ի խախտումն 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13)` նա չի ունեցել իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցներ Կոնվենցիայի իր պահանջների համար` իր գործում ազգային անվտանգության տարրերի առկայության պատճառով: Բոլոր հայցվորները նաև բողոքում էին, որ առաջին հայցվորի արտաքսումը 8-րդ հոդվածին համապատասխան կխախտի ընտանեկան կյանքի հանդեպ հարգանքի նրանց իրավունքը (հոդվ. 8), որոնց համար Կոնվենցիայի պահանջով չեն եղել իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցներ` ի խախտումն 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13):

69. 1994 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Հանձնաժողովը բողոքը համարեց ընդունելի: 1995 թվականի հունիսի 27-ի իր զեկույցում (Հոդված 31) (հոդվ. 31) նա միասնական կարծիք արտահայտեց, որ կլիներ 3-րդ և 8-րդ հոդվածների խախտում (հոդվ. 3, հոդվ. 8), եթե առաջին հայցվորը արտաքսվեր Հնդկաստան, որ կլիներ 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում (հոդվ. 5-1) կալանավորման ժամկետի երկարության պատճառով, և կլիներ 13-րդ հոդվածի խախտում (հոդվ. 13): Հանձնաժողովը նաև եկավ այն եզրակացության (տասնվեց ձայնն ընդդեմ մեկի) որ անհրաժեշտ չէր քննարկել բողոքարկումը Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի խախտման վերաբերյալ (հոդվ. 5-4):

Հանձնաժողովի կարծիքի ամբողջական տեքստը և մասամբ հատուկ կարծիքը, որը ներկայացված է զեկույցում, բերվում է սույն վճռին կից հավելվածում[4]:

ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԵԶՐԱՓԱԿԻՉ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

70. 1996 թվականի մարտի 25-ի լսումների ժամանակ կառավարությունը, ինչպես որ իրենք արել էին իրենց հուշագրում, առաջարկեց դատարանին ճանաչել, որ արտաքսման հրամանը, եթե իրականացվի, չի խախտի Կոնվենցիայի 3-րդ և 8-րդ հոդվածները (հոդվ. 3, հոդվ. 8), և որ չի լինի 5-րդ և 13-րդ հոդվածների որևէ խախտում (հոդվ. 5, հոդվ. 13):

71. Միևնույն դեպքի կապակցությամբ դիմողները հաստատեցին իրենց հարցումները դատարանին, որը շարադրված է իրենց հուշագրում` 3-րդ, 5-րդ, 8-րդ և 13-րդ հոդվածները համարել խախտված (հոդվ. 3, հոդվ. 5, հոդվ. 8, հոդվ. 13) և արդարացի փոխհատուցում տալ իրենց` համաձայն 50-րդ հոդվածի (հոդվ. 50):

ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ՀԱՐՑԵՐ

I. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 3-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐ (հոդվ. 3)

72. Առաջին հայցվորը բողոքում է, որ Հնդկաստան իր արտաքսումը կարող է հանգեցնել Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտման (հոդվ. 3), որում ասվում է.

«Ոչ ոք չպետք է ենթարկվի խոշտանգումների կամ անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի»: Հանձնաժողովը բավարարեց այս բողոքը, որը կառավարությունը մերժում էր:

A. 3-րդ հոդվածի (հոդվ. 3) կիրառելիությունն արտաքսման վերաբերյալ գործերում

73. Ինչպես դատարանը նշել է նախկինում, պայմանավորվող պետություններն իրավունք ունեն, որպես ինքնուրույն սահմանված միջազգային իրավունք և հաշվի առնելով պայմանագրային պարտավորությունները` ներառյալ կոնվենցիան, վերահսկելու օտարերկրացիների մուտքը, բնակությունը և արտաքսումը: Բացի այդ հարկ է նշել, որ քաղաքական ապաստանի իրավունք չի պարունակվում ո՛չ Կոնվենցիայում, ո՛չ նրան կցված արձանագրություններում (տե՛ս Vilvarajah and Others v. the United Kingdom գործով 1991 թվականի հոկտեմբերի 30-ի վճիռը, Սերիա A,թիվ 215, էջ 34, կետ 102):

74. Այնուամենայնիվ, լավ հայտնի է, որ դատարանի նախադեպային իրավունքում նշված է, որ պայմանավորված պետության կողմից արտաքսումը կարող է հանգեցնել խնդրի` համաձայն 3-րդ հոդվածի (հոդվ. 3), և, հետևաբար, ենթադրում է տվյալ պետության պատասխանատվությունը` համաձայն կոնվենցիայի, որտեղ լուրջ հիմքեր են ներկայացվել այն հարցի վերաբերյալ, որ մարդը, արտաքսման դեպքում, ընդունող երկրի կողմից կարող է ենթարկվել 3-րդ հոդվածին հակասող վերաբերմունքի իրական վտանգի: Այս պայմաններում 3-րդ հոդվածը (հոդվ. 3) ենթադրում է պարտավորություն` չարտաքսել տվյալ անձին այդ երկիր (տե՛ս Soering v. the United Kingdom գործով 1989 թվականի հուլիսի 7-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 161, կ. 35, կ. 90-91, the Cruz Varas and Others v. Sweden 1991 թվականի մարտի 20-ի վճիռը, Բաժին Ա թիվ 201, էջ 28, կետեր 69-70, և վերևում նշված Vilvarajah and Others գործով վճիռը, էջ 34, կետ 103):

Կառավարությունը հրաժարվեց այդ սկզբունքը Հանձնաժողովի քննարկմանը ներկայացնել, սակայն նախքան դատարանը`ընդունել է այն իր դիմումներում:

B. Արտաքսման գործեր, որոնք կապված են ենթադրյալ ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգի հետ

75. Դատարանը նշում է, որ առաջին հայցվորի արտաքսման վերաբերյալ որոշումը կայացվել է այն հիմնավորմամբ, որ նրա հետագա ներկայությունը Միացյալ թագավորությունում չէր նպաստում հանրային բարօրությանն ազգային անվտանգության տեսանկյունից, ներառյալ` ահաբեկչության դեմ պայքարը (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 25): Կողմերը տարաձայնություններ ունեին այդ հարցերի վերաբերյալ, և եթե այո, ապա ո՞րքանով այն փաստը, որ հայցվորը կարող է վտանգ ներկայացնել իրենից Միացյալ թագավորության համար, կազդի պետության պարտավորությունների կատարման վրա` համաձայն 3-րդ հոդվածի (հոդվ. 3):

76. Չնայած կառավարության հիմնական մրցակցությունը կայանում էր նրանում, որ բռնի վերաբերմունքի ոչ մի իրական վտանգի առկայություն չէր հաստատվել (տե՛ս ստորև` պարագրաֆներ 88 և 92), նրանք նաև ընդգծում էին, որ ենթադրյալ արտաքսման պատճառն է եղել ազգային անվտանգությունը: Սույն հարցի հետ կապված նրանք նախևառաջ ներկայացնում էին, որ 3-րդ հոդվածով (հոդվ. 3) նախատեսված երաշխավորությունը բացարձակ բնույթ չուներ այն գործերում, որտեղ պայմանավորվող պետությունը առաջարկում էր մարդուն հեռացնել իր տարածքից: Սրա փոխարեն նման դեպքերում, որոնք պահանջում էին երկրում գտնվելու իրադարձությունների վերաբերյալ անորոշ կանխատեսումներ, տարատեսակ հանգամանքները պետք է ուշադրության տակ առնվեին, այդ թվում` վտանգը, որ տվյալ անձը ներկայացնում է ընդունող երկրի համար: Այսպիսով ենթադրվում է 3-րդ հոդվածի սահմանափակումներ, որը պայմանավորվող պետությանն իրավունք է տալիս անձին արտաքսելու ընդունող երկիր, նույնիսկ եթե բռնի վերաբերմունքի իրական վտանգ է առկա, եթե նման արտաքսումը պահանջվել է` ելնելով ազգային անվտանգության շահերից: Կառավարությունը սույն հանձնարարության հիման վրա ենթադրում է հնարավոր սահմանափակումների վերաբերյալ պատկերացումներ, որոնք ճանաչված են Եվրոպական դատարանի նախադեպային պրակտիկայում` մասնավորապես Soering-ի վերոնշյալ վճռի 88-րդ և 89-րդ կետերում: Ի պաշտպանություն` նրանք բացի այդ մատնանշեցին միջազգային իրավունքի վրա հիմնված այն սկզբունքը, որ օտարերկրացու ապաստանի իրավունքը ենթակա է դասակարգման, ինչպես որ դա. Inter alia, նախատեսված է մասնավորապես Փախստականների կարգավիճակի վերաբերյալ Միավորված ազգերի կազմակերպության 1951 թվականի Կոնվենցիայի 32 և 33 հոդվածներով (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 61):

Որպես այլընտրանք` պայմանավորվող երկրի ազգային անվտանգությանը սպառնացող մարդուց բխող վտանգը հանդիսանում է գործոններից մեկը, որոնք կկշռվեն 3-րդ հոդվածին (հոդվ. 3) համապատասխանեցնելիս: Այս մոտեցումը հաշվի է առնում, որ կան բռնի վերաբերմունքի տարբեր աստիճաններ: Որքան մեծ է բռնի վերաբերմունքի վտանգը, այնքան քիչ ուշադրություն պետք է դարձնել ազգային անվտանգության հարցին: Սակայն այնտեղ, որտեղ կասկածներ գոյություն ունեն բռնի վերաբերմունքի վերաբերյալ, ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգը կարող է զգալի տեղ զբաղեցնել մարդու իրավունքների և ընդհանուր հասարակական շահերի պաշտպանության միջև կայուն հավասարակշռության հաստատման գործում: Դա հետևյալ դեպքում էր. սա առնվազն էական կասկած է հարուցում` արդյոք բռնի վերաբերմունքի ենթադրյալ վտանգը կնյութականանա, հետևաբար, այն փաստը, որ պրն Չահալը իրենից լուրջ վտանգ է ներկայացնում Միացյալ թագավորության անվտանգության համար, արդարացնում է նրա արտաքսումը:

77. Դիմողը ժխտում էր, որ ինքը որևէ վտանգ է իրենից ներկայացրել Միացյալ թագավորության ազգային անվտանգության համար և պնդում էր, որ ամեն դեպքում ազգային անվտանգության պատկերացումները չեն կարող արդարացնել արտասահմանում անհատի նկատմամբ բռնի վերաբերմունքի վտանգն ավելի շատ, քան նրանք կարող էին արդարացնել նրա նկատմամբ եղած անմիջական խոշտանգումները:

78. Հանձնաժողովը, ում հետ կողմերը (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 6) համաձայնվեցին, մերժեց կառավարության փաստարկները: Նա համաձայնեց Vilvarajah and Others դատարանի կայացրած վճռի հետ (որոնք ներկայացված են ներքևում`պարագրաֆ 73-ում, էջ 36, կետ 108) և արտահայտեց այն կարծիքը, որ 3-րդ հոդվածով տրամադրվող երաշխիքները (հոդվ. 3) բացարձակ բնույթ ունեին և չէին թույլատրում որևէ բացառություն:

Նախքան Դատարանի լսումները եղած լսումների ժամանակ Հանձնաժողովի պատվիրակներն առաջարկեցին, որ Սոերինգի վճռից հատվածները, որոնց վրա հիմնվում էր կառավարությունը (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 76), կարող են վերցվել քննարկման այն դեպքում, երբ առաջացել են կասկածներ մարդու խոշտանգումների ենթարկվելու կամ 3-րդ հոդվածի խախտման վերաբերյալ (հոդված 3), այդ կասկածի օգուտը կարող էր լինել արտաքսումն այն պետությունից, ում ազգային շահերը վտանգի տակ էին դրվում նրա հետագա ներկայության պատճառով: Սակայն պետության ազգային շահերը չեն կարող հիմնվել անհատի շահերի անտեսման վրա, որտեղ լուրջ հիմնավորումներ կան ենթադրելու, որ նա կենթարկվի բռնի վերաբերմունքի արտաքսման դեպքում:

79. Հոդված 3-րդը (հոդվ. 3) ամրագրում է ժողովրդավարական հասարակության հիմնական արժեքներից մեկը (տե՛ս վերոնշյալ Soering-ի վճիռը, էջ 34, կետ 88): Դատարանին քաջ հայտնի են այն մեծ դժվարությունները, որոնց հետ բախվում են պետությունները մեր օրերում՝ իրենց բնակչությանն ահաբեկչական բռնությունից պաշտպանելիս: Այնուամենայնիվ, նույնիսկ այդ պայմաններում, Կոնվենցիան արգելում է խոշտանգումները և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքը կամ պատիժը` անկախ զոհի վարքից: Ի տարբերություն Կոնվենցիայի և արձանագրությունների նյութերի մեծամասնությանը՝ թիվ 1 և 4 (P1, P4), Հոդված 3 (հոդվ. 3) չի նախատեսում բացառություններ, և նրանից ոչ մի շեղում թույլատրելի չէ 15-րդ հոդվածի ներքո (հոդվ. 15) նույնիսկ արտակարգ դրության դեպքում, որը վտանգ է սպառնում ազգին (տե՛ս Ireland v. the United Kingdom գործով 1978 թ. հունվարի 18-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 25, էջ 65, կետ 163, ինչպես նաև Tomasi v. France 1992թ. օգոստոսի 27-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 241-A, էջ 42, կետ 115):

80. Արգելքը, որը նախատեսված է 3-րդ հոդվածով բռնի վերաբերմունքի դեմ, ոչ նվազ բացարձակ է արտաքսման վերաբերյալ գործերում: Այսպիսով, ամեն անգամ, երբ կան լուրջ հիմնավորումներ ենթադրելու, որ անհատին, եթե հեռացվի մեկ այլ պետություն, բռնի վերաբերմունքի ենթարկվելու իրական վտանգ է սպառնում, որը հակասում է 3-րդ հոդվածին (հոդվ. 3), պայմանավորվող պետության պատասխանատվությունը պաշտպանելու նրան այդպիսի վերաբերմունքից, ընդգրկված է արտաքսման դեպքում (տե՛ս վերոնշյալ Vilvarajah and Others գործով վճիռը, էջ 34, կետ 103): Նման պայմաններում անհատի գործունեության հարցը, լինի դա անցանկալի կամ վտանգավոր, չի կարող լինել քննարկման նյութ: Պաշտպանությունը, որը ապահովվում է 3-րդ հոդվածով, այսպիսով, ավելի ընդարձակ է, քան սա նախատեսված է Միավորված ազգերի կազմակերպության փախստականների կարգավիճակի վերաբերյալ 1951 թվականի կոնվենցիայի 32 և 33 հոդվածներով (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 61):

81. Վերոնշյալ Soering-ի վճռի 88-րդ պարագրաֆը, որը վերաբերում էր ԱՄՆ էքստրադիցիային, հստակ և հարկադրաբար արտահայտում է վերևում նշված տեսակետը: Սա չպետք է դուրս բերվի էքստրադիցիայի հիմքերի թուլացնելու վտանգի վերաբերյալ դատարանի նկատառումներից, ինչպես շարադրված է նույն որոշման 89-րդ կետում, որում նշված է,որ որևէ տեղիք կա հավասարակշռելու վատ վերաբերմունքի դեմ ռիսկն արտաքսման պատճառների հետ` որոշելու, թե արդյոք պետության պատասխանատվությունը 3-րդ հոդվածի ներքո է:

82. Ինչպես բխում է վերոնշյալից, սա անհրաժեշտ չէ դատարանին, որպեսզի դիտարկի կառավարությանն անհանգստացած, բայց ոչ մի կասկած բարեխիղճ չէ առաջին դիմողի կողմից ազգային անվտանգությանը հասցված ահաբեկչական գործունեության և սպառնալիքի վերաբերյալ:

C. 3-րդ հոդվածի կիրառությունը սույն գործի հանգամանքներում

1. Ժամանակի գործոնը ռիսկի գնահատման գործում

83. Թեպետ կային տարբեր կարծիքներ Հնդկաստանում և Փենջաբում եղած իրադրության վերաբերյալ (տե՛ս ստորև` պարագրաֆներ 87-91), որոշում կայացվեց այն մասին, որ բռնությունը և ապակայունությունն այս շրջանում հասել էին իրենց գագաթնակետին 1992 թվականին և նվազել է այդ ժամանակներից ի վեր: Այս պատճառով, դատարանի կողմից Հնդկաստան արտաքսման դեպքում պրն Չահալին սպառնացող ռիսկի գնահատման վերաբերյալ նշանակվել է ժամկետ, ինչը մեծ կարևորություն ունի:

84. Հայցվորը պնդում էր, որ դատարանը պետք է դիտարկի դրությունը 1992 թվականի հունիսի դրությամբ, այն ժամանակվա, երբ վերջնական որոշում է կայացվել նրա արտաքսման վերաբերյալ (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 35):

Հանձնաժողովի խնդրանքով ապաստանից հեռացվելու նպատակն էր անդառնալի վնասի կանխարգելմանը, այլ ոչ թե բարձրագույն պայմանավորվող կողմերի հնարավորությանը բարելավելու իրենց դիրքերը: Ավելին, սա նպատակահարմար չէր, քանի որ Ստրասբուրգի մարմինները պետք է ներգրավվեին փաստերի մշտական աշխատանքին:

85. Կառավարությունը, ում հետ հանձնաժողովը համաձայնվել էր, առաջարկեց, որ, քանի որ պետության պատասխանատվությունը համաձայն կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի արտաքսման գործերի դեպքում ընկած է մարդուն իրական բռնի վերաբերմունքի մատնելու ակտի մեջ, նյութական ժամկետները ռիսկի գնահատման համար առաջարկված արտաքսման ժամանակն էր: Քանի որ պրն Չահալը դեռևս չէր հեռացվել, համապատասխան ժամանակը դատավարությունից առաջ ընկած ժամանակահատվածն էր:

86. Վերևում նշված 74-րդ կետի պատկերացումների համաձայն` քանի որ հայցվորի բողոքն ըստ հոդված 3-րդի հանդիսանում է որոշիչ հարցի համար, արդյոք այն եղե՞լ է հիմնավորված, որ կա իրական վտանգ այն բանի, որ պրն Չահալն արտաքսման դեպքում կենթարկվի այդ հոդվածով արգելված վերաբերմունքի (հոդված 3):

Քանի դեռ նա չէր արտաքսվել, ժամանակի նյութական կետը պետք է դառնար դատարանի կողմից գործի քննման ժամկետը: Դրանից հետևում է, որ, չնայած պատմական դրությունը հետաքրքրություն է ներկայացնում այն չափով, որ դա կարող է լույս սփռել ընթացիկ դրության վրա և նրա հավանական զարգացման, ներկայիս պայմաններն են, որ որոշիչ են:

2. Վատ վերաբերմունքի ռիսկի գնահատումը

(ա) Փաստարկները

(i) Ընդհանուր դրույթներ

87. Դա հայցվորի գործն էր, որ կառավարման պայմանների գնահատումը Հնդկաստանում և Փենջաբում հիմնականում սխալ է ընկալվում հայրենական և Ստրասբուրգի դատավարության ընթացքում: Նա հղում կատարեց պետական մարմինների և ոչ պետական ու միջպետական կազմակերպությունների մի շարք զեկույցներին, որոնք ներկայացնում էին իրավիճակը Փենջաբում և Հնդկաստանում ընդհանրապես, մասնավորապես շեշտադրելով այն զեկույցները, որոնք վերաբերում էին 1994 և 1995 թվականներին (տե՛ս վերևում`պարագրաֆներ 49-56) և պնդում էր, որ այդ նյութերով հաստատվում է այն պնդումը, որ Հնդկաստանում մարդու իրավունքների խախտումն անվտանգության ուժերի կողմից, հատկապես ոստիկանության, մնում է էնդեմիկ:

Ի պատասխան կառավարության առաջարկին, որպեսզի նրան վերադարձնեն Հնդկաստանի որևէ մաս` ըստ իր ընտրության, նա պնդում էր, որ Փենջաբի ոստիկանությունը նախկինում գողացել և սպանել է սիկհ գրոհայիններին իր հարենի երկրի սահմաններից դուրս:

Թեպետ նա Ճանաչում է, որ 1992 թվականի խոշտանգումների գագաթնակետի պահից սկսած Փենջաբում նկատվեցին որոշակի բարելավումներ, նա պնդում էր, որ ռեժիմի որևէ էական փոփոխություն չի կատարվել: Ընդհակառակը, այն, ինչը որ մտել էր վերոնշյալ զեկույցների մեջ, ուժային կառույցների պրակտիկայի շարունակականությունն էր: Այս առումով նա նշեց այն փաստը, որ Փենջաբի ոստիկանության գլխավոր տնօրենը, ով 1992-1995 թվականներին իր պաշտոնավարման ժամանակաշրջանի ընթացքում պատասխանատու էր մարդու իրավունքների բազմաթիվ խախտումների համար,կենսաթոշակի անցնելուց հետո փոխարինվել էր իր տեղակալով և հետախուզության բաժնի պետով:

88. Կառավարությունը պնդում էր, որ չկար որևէ իրական ռիսկ պրն Չահալի նկատմամբ բռնի վերաբերմունքի վերաբերյալ, եթե արտաքսման վերաբերյալ հրամանը պետք է ի կատար ածվեր, և ընդգծեց, որ վերջինս պետք է վերադարձվի` կախված այն բանից, թե Հնդկաստանի որ հատվածն է նա ընտրել, և ոչ պարտադիր Փենջաբում: Այս ենթատեքստով նրանք նշեցին, որ պարբերաբար Նյու Դելիում Միացյալ թագավորության Բարձրագույն հանձնաժողովի կողմից մոնիտորինգ էին իրականացնում Հնդկաստանում իրավիճակի վերաբերյալ: Այդ տեղեկատվությունից պարզ է դառնում, որ դրական կոնկրետ միջոցներ էին ձեռնարկվել և նախկինի պես ընդունվում էին մարդու իրավունքների խախտումների դեմ պայքարում: Հատուկ օրենսդրություն ընդունվեց այս կապակցությամբ. Մարդու իրավունքների ազգային հանձնաժողովը, որը կարևոր գործառույթ էր կատարում, շարունակում էր ամրացնել և զարգացնել և միջոցներ էին կիրառվել գործադիր և դատական իշխանության վերաբերյալ, որպեսզի գործ ունենային իշխանության չարաշահումների հետ: Իրավիճակը Հնդկաստանում ընդհանուր առմամբ, վերոնշյալի հաստատման համար էր:

Բացի այդ, հիմնվելով այն հարցերի վրա, որոնք շարադրված են վերևում`45-48-րդ կետերում, նրանք պնդում էին, որ վերջին տարիների ընթացքում իրավիճակը Փենջաբում էապես բարելավվել է: Նրանք ընդգծել են, որ ներկայումս առկա է գրեթե ոչ ահաբեկչական գործունեություն տվյալ պետության սահմաններում: Օմբուցմենը ստեղծվեց իշխանության չարաշահման վերաբերյալ բողոքների քննարկման համար, նոր գլխավոր նախարարը հրապարակավ հայտարարեց կառավարության մարդու իրավունքների խախտումները վերացնելու մտադրության մասին: Դատական գործ էր հարուցվել ընդդեմ ոստիկանների, ովքեր զբաղվում էին անօրինական գործունեությամբ:

89. Միջազգային համաներումն իր գրավոր պնդումներով հաղորդեց դատարանին, որ հայտնի սիկհ-անջատողականները նախկինի պես բախվում էին անհետացման ռիսկին` առանց մեղադրանքի և դատավարության, խոշտանգումներին և արտադատական պատիժներին, հաճախ հենց Փենջաբի ոստիկանության կողմից: Նա հիմնվում էր 1955 թվականի զեկույցի վրա, որում արձանագրվել էին մարդու իրավունքների խախտման դեպքերը, որոնք կատարվել էին Փենջաբի ոստիկանների կողմից, ովքեր իրենց պետության սահմաններից դուրս գործում էին գործակալական գործառնությունների անվան տակ (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 55):

90. Կառավարությունը, սակայն, համառորեն համոզում էր դատարանին նյութերի վերաբերյալ զգույշ գործել, որոնք նախապատրաստված էին Միջազգային համաներման կողմից, քանի որ հնարավորություն չի եղել փաստերը ստուգել դեպքերով: Բացի այդ, այդ զեկույցների ուսումնասիրության ժամանակ հրապուրիչ էր աչքից բաց թողնել բարելավման մի մեծ պատկեր` չափազանց շատ ուղղորդվելով մարդու իրավունքների ենթադրյալ լուրջ խախտման առանձին դեպքերով: Վերջապես, քանի որ վերջին տարիների ընթացքում իրադրությունը Փենջաբում զգալիորեն փոխվել է, առավել վաղ զեկույցները` նախապատրաստված Համաներման և այլ կազմակերպությունների կողմից, այժմ սահմանափակ կիրառություն ունեն:

91. Որպես հիմնավորում նրա նյութերին` Հանձնաժողովն ընդունեց, որ առկա էին լավագույն պայմաններն ինչպես ողջ Հնդկաստանում, այնպես էլ մասնավորապես Փենջաբում: Այնուամենայնիվ, նա վերջին նյութերում չկարողացավ գտնել կառավարությանը ներկայացված ցանկացած կոշտ ապացույց, որ Փենջաբի ոստիկանությունն այժմ ժողովրդավարական վերահսկման տակ է, կամ որ դատական համակարգը կարողացել է ամբողջությամբ վերականգնել իր անկախ հեղինակությունը տարածքում:

(ii) փաստերը, որոնք հատուկ էին պրն Չահալին

92. Նրանք, ովքեր ներկայացել էին դատարանի առջև, արդեն տարբերվում էին ազդեցության գնահատմամբ, որով պրն Չահալի հայտնիությունը կազդեր Հնդկաստանի անվտանգության վրա:

Ըստ կառավարության կարծիքի` Հնդկաստանի կառավարությունը հավանաբար կլինի ավելի սրահայաց, որպեսզի երաշխավորի, որ ոչ մի բռնի վերաբերմունք չի լինի պրն Չահալի նկատմամբ` իմանալով, որ աշխարհը կարող է հետևել նրան: Բացի այդ, 1992 թվականի հունիսից մինչև 1995 թվականի դեկտեմբերը նրանք փնտրում և հավաստիացումներ էին ստանում Հնդկաստանի կառավարության կողմից (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 37):

93. Դիմողը պնդում էր, որ իր բարձր դիրքը կմեծացնի հետապնդման վտանգը: Կայացնելով որոշում արտաքսման վերաբերյալ, ելնելով ազգային անվտանգության շահերից` ինչպես նշեց պրն Պոպպլեվելը, առաջին դատական վերահսկման լսումների ժամանակ (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 34) նրան հրապարակավ պիտակավորեցին որպես ահաբեկիչ: Հնդկական մամուլի հոդվածները 1995 թվականից սկսած նշում էին, որ նա Հնդկաստանում համարվում էր որպես այդպիսին, և նրա բարեկամների և մտերիմների զգալի խումբ ձերբակալվել և բռնի գործողությունների զոհ էր դարձել Փենջաբում` կապված նրա կապերի հետ: Ըստ հնդկական կառավարության հավաստիացումների` քիչ էր օգուտը, քանի որ կառավարությունը ցույց տվեց ինքն իրեն, որ նրանք ի վիճակի չեն ղեկավարելու անվտանգության ուժերը Փենջաբում և այլ վայրերում: Դիմողը նաև անդրադարձավ հայտնի մարդկանց օրինակներին, ովքեր վերջերս են անհետացել:

94. Հանձնաժողովի համար պրն Չահալը, որպես սիկհերի առաջնորդ գրոհային, որը կասկածվում է ահաբեկչական ակտերին մասնակցության մեջ, հավանաբար իրենից հետաքրքրություն կներկայացնի անվտանգության ուժերի համար` անկախ Հնդկաստանի այն մասից, որտեղ նա կվերադարձվի:

(b) Դատարանի մոտեցումը

95.Կոնվենցիայի համակարգի համաձայն՝ փաստերի հաստատումը և ստուգումը առաջին հերթին հանձնաժողովի համար է (հոդվածներ 28, կետեր 1 և 31) (հոդվ. 28-1, հոդվ. 31): Համապատասխանաբար, միայն բացառիկ դեպքերում դատարանը կկիրառի իր իրավասությունները տվյալ ոլորտում (տես վերևում` պարագրաֆ 7-ում հիշատակված Cruz Varas and Others վճիռը, էջ 29, կետ 74):

96. Այնուամենայնիվ փաստերի վերաբերյալ դատարանը կաշկանդված չէ հանձնաժողովի եզրակացություններով և ազատ է տալու իր սեփական գնահատականը: Իսկապես այնպիսի գործերում, ինչպիսիք են Դատարանի կողմից վատ վերաբերմունքի իրական վտանգի առկայության ներկայիս քննումը, հանգամանքները պետք է մանրամասն հետազոտվեն` ի նկատի ունենալով 3-րդ հոդվածի բացարձակ բնույթը (հոդվ. 3) և այն փաստը, որ նա ամրագրում է ժողովրդավարական հասարակության հիմնական արժեքներից մեկը, որոնք ձևավորում է Եվրոպայի խորհուրդը (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 73-ում նշված Vilvarajah and Others գործով վճիռը, էջ 36, կետ 108):

97. Դիմողի` Հնդկաստան արտաքսվելու դեպքում 3-րդ հոդվածին հակասող վերաբերմունքի (հոդվ. 3) ենթարկվելու իրական վտանգի գոյության հարցը որոշելուց հետո դատարանը կգնահատի բոլոր նյութերը, որոնք ներկայացված են իրեն և ստացված են սեփական նախաձեռնությամբ (տե՛ս վերոնշյալ Vilvarajah and Others գործով վճիռը էջ 36, կետ 107). Բացի այդ, քանի որ ժամանակի նյութական կետը ռիսկի գնահատման համար հանդիսանում էր դատարանի կողմից գործի քննության ժամկետը (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 86), անհրաժեշտ էր ուշադրություն դարձնել այն ապացույցների վրա, որոնք արդեն Հանձնաժողովի քննարկման լույսի ներքո էին գտնվում:

98. Նկատի ունենալով կառավարության առաջարկը` պրն Չահալին իր ընտրությամբ Հնդկաստանի որևէ օդանավակայան վերադարձնելու մասին, դատարանին անհրաժեշտ է գնահատել այն ռիսկը, որին նա կենթարկվի բռնի վերաբերմունքի արդյունքում, որը կկիրառվի ամբողջ Հնդկաստանի տարածքով, և ոչ միայն Փենջաբում: Այնուամենայնիվ, հարկ է նկատի ունենալ, որ առաջին դիմողը հանդիսանում է սիկհական անջատողականության հայտնի կողմնակից: Այս նկատառումներից հետևում է, որ ապացույցները, որոնք վերաբերում են սիկհական գրոհայինների ճակատագրին Փենջաբ նահանգի սահմաններից դուրս անվտանգության ուժերի ձեռքում, ունի հատուկ նշանակություն:

99. Դատարանը հաշվի առավ կառավարության մեկնաբանությունները, որոնք վերաբերում էին այն տեղեկատվությանը, որը պահվում էր Միջազգային համաներման զեկույցներում (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 90): Այնուամենայնիվ, նա հետևում է այն ամենավառ պնդումներին, որոնք առկա էին այդ զեկույցներում, մասնավորապես` արտադատարանային պատիժների վերաբերյալ, որոնք ենթադրաբար կատարվել էին Փենջաբի ոստիկանության կողմից իր պետության և օրենքների սահմաններից դուրս, որոնք ընդունվել էին Հնդկաստանի Բարձրագույն դատարանի կողմից` ի պատասխան Արևելյան Բենգալի նահանգի կառավարության և Ներքին գործերի խորհրդի (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 55): Ավելին, նման պնդումներն ընդունվել էին Միացյալ թագավորության ներգաղթյալների վերաքննիչ դատարանի Charan Singh Gill v. Secretary of State for the Home Department գործում (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 54) և ներառվել են 1995 թվականի Միացյալ նահանգների պետական դեպարտամենտի Հնդկաստանին վերաբերող զեկույցում (տե՛ս վերևում`պարագրաֆ 52): Մարդու իրավունքների ազգային հանձնաժողովի 1994 թվականի զեկույցը հիմնավորեց Փենջաբում օրինական իշխանության վերահսկողությունից լիովին դուրս գտնվող ոստիկանական ուժերի վերաբերյալ ստացված տպավորությունը (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 49):

100. Դատարանը համոզվեց սույն ապացույցներով, որոնք հաստատվել էին նյութերով` տարբեր օբյեկտիվ սկզբնաղբյուրներից, որ առնվազն մինչև 1994 թվականի կեսերը Փենջաբի ոստիկանության տարրերը սովոր էին գործելու առանց հաշվի առնելու կասկածյալ սիկհ գրոհայինների մարդու իրավունքները և լիովին ի վիճակի էին հետապնդելու իրենց թիրախները Փենջաբից հեռու գտնվող Հնդկաստանի շրջաններում:

101. Հանձնաժողովը հաստատում է իր զեկույցի 11-րդ կետում, որ վերջին տարիներին նկատվել է բարելավում Հնդկաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության բնագավառում, հատկապես Փենջաբում, և ապացույցները, որոնք նախապատրաստվել էին հանձնաժողովի կողմից գործի քննությունից հետո, ցույց են տալիս, որ հարցը շարունակում է առաջ շարժվել:

Մասնավորապես ներկայացվում է, որ զինված ահաբեկչությունը Փենջաբում հանգստացել է, Դատարանը նշում է տարածաշրջանում ահաբեկչությամբ պայմանավորված մահացության զգալի կրճատումը, ինչպես նշված է պետություն-պատասխանողի կողմից (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 45): Բացի այդ, այլ հուսադրող իրադարձությունների մասին էր հաղորդվում, որոնք տեղի ունեցան Փենջաբում վերջին տարիներին, ինչպիսիք էին ժողովրդավարական ընտրությունների վերադարձը, ոստիկանության աշխատակիցների վերաբերյալ մի շարք դատական որոշումները, օմբուցմենի նշանակումը՝ իշխանության չարաշահումների քննության համար և նոր գլխավոր նախարարի խոստումը՝ ապահովելու թափանցիկությունը և հաշվետվողականությունը (տես վերևում`պարագրաֆներ 46 և 48): Ավելին, 1996 թվականի Միացյալ նահանգների պետական դեպարտամենտի զեկույցով հայտարարվեց, որ 1995 թվականի ընթացքում «Փենջաբի ոստիկանության կողմից եղել է չարաշահումների ուղղման մոդելի զգալի առաջընթաց» (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 53):

102. Այնուամենայնիվ, տվյալները վկայում են, որ Փենջաբի անվտանգության ուժերի կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ խնդիրները դեռևս պահպանվում են: Որպես պատասխանող Կառավարությունն իր հերթին նշեց, որ Միացյալ թագավորության բարձրագույն հանձնաժողովը Հնդկաստանում շարունակեց ստանալ բողոքներ Փենջաբի ոստիկանության վերաբերյալ, թեպետ վերջին ամիսներին նրանք հիմնականում կապված էին շորթման, այլ ոչ թե քաղաքական դրդապատճառներով չարաշահումների հետ (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 47): Amnesty International-ը պնդում է, որ 1995 թվականին հայտնի սիկհերի վերացումը Փենջաբի ոստիկանության կողմից շարունակում էր ժամանակավոր ընթացք ունենալ (տե՛ս վերևում, պարագրաֆ 56) և 1996 թվականի պետական դեպարտամենտի զեկույցը վերաբերում էր երկու սիկհ ոստիկանների սպանությանն այդ տարի (տես վերևում` պարագրաֆ 53):

103. Ավելին, դատարանն ամենանշանակալին էր համարում այն, որ որևէ կոնկրետ ապացույց չի ներկայացվել վերջին տարիների ընթացքում արմատական բարեփոխման կամ Փենջաբի ոստիկանության վերակազմավորման վերաբերյալ: Վերոնշյալ վկայությունը (պարագրաֆներ 49-56) ցույց կտա, որ նման գործընթացն անհապաղ պահանջվող է, և իսկապես սա ՀՄԻԱՀ-ի երաշխավորությունն էր (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 49): Չնայած որ 1995 թվականին փոփոխություն կատարվեց Փենջաբի ոստիկանության ղեկավարության կազմում, գլխավոր տնօրենը, ով նախագահում էր ամենավատ չարաշահումների ժամանակ, վերջին տասը տարիների ընթացքում միայն փոխարինվեց իր նախկին տեղակալով և հետախուզության բաժնի պետով (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 87):

Ավելի քիչ, քան երկու տարի առաջ ոստիկանությունը իրականացնում էր թղթաբանորեն լավ նախապատրաստված գրոհներ Հնդկաստանի տարբեր շրջաններում (տե՛ս վերևում` կետ 100), և դատարանը չէր կարող ամբողջությամբ ապահովել հայցվորի պահանջներն այն մասին, որ ներկայումս ակտիվության ցանկացած նվազեցում կապված է այն բանի հետ, որ սիկհական արշավի բոլոր հիմնական դեմքերը կամ սպանված էին, կամ ստիպված էին ապրել արտասահմանում, կամ էլ ի վիճակի չէին գործելու խոշտանգումների և խոշտանգումների վախի հետևանքով: Բացի այդ, մամուլի զեկույցներից երևում էր, որ անցյալի չարաշահումներն ամբողջական ծավալով միայն նոր են ի հայտ գալիս (տե՛ս վերևում` պարագրաֆ 53):

104. Թեպետ դատարանը գտնում է, որ պրն Չահալը Հնդկաստան վերադառնալու դեպքում մեծ վտանգի կենթարվի Փենջաբի անվտանգության ուժերի կողմից, որոնք գործում են երկրի սահմաններում կամ սահմաններից դուրս, նա նաև կարևորություն է տալիս այն բանին, որ հաստատված պնդումները մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների վերաբերյալ պետք է հարուցվեն ոստիկանության դեմ նաև Հնդկաստանի այլ հատվածներում: Այս առումով դատարանը նշում է, որ ՄԱԿ-ի հատուկ զեկուցողը ոստիկանությունում խոշտանգումների պրակտիկան ներկայացրեց որպես «տեղանքին հատուկ», և բողոքեց, որ անհամապատասխան միջոցներ են կիրառվում մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկելիս (տե՛ս վերևում` կետ 51): ՀՄԻԱՀ-ն նույնպես ուշադրություն է դարձնում այս լայնամասշտաբ խնդիրներին, հաճախ ճակատագրական, ձերբակալվածի նկատմամբ վատ վերաբերմունքին և կոչ է անում կատարել համակարգված վերափոխումներ ողջ Հնդկաստանում (տե՛ս վերևում` կետ 9):

105. Թեպետ դատարանը չի կասկածում հնդկական կառավարության բարեխղճությանը վերոնշյալ երաշխիքների ապահովման համար, (կետ 92), թվում էր, որ չնայած այս երկրի կառավարության ն, ՀՄԻԱՀ և հնդկական դատարանների ջանքերի, որոնք ուղղված են բարեփոխումներին, մարդու իրավունքների խախտումները Փենջաբի որոշ անվտանգության ուժերի անդամների կողմից և Հնդկաստանի այլ մասերում հանդիսանում են կայուն և ամուր խնդիր (տե՛ս վերևում` կետ 104):

Ելնելով այս հիմքից դատարանը համոզված չէ, որ վերոնշյալ երաշխիքների տրամադրմամբ պրն Չահալին կտրամադրեն անվտանգության համապատասխան երաշխիքներ:

106. Բացի այդ դատարանը գտնում է, որ դիմողի բարձր դիրքն ավելի է մեծացնում վտանգը նրա համար, քան հակառակ դեպքում: Չի վիճարկվում այն, որ պրն Չահալը լավ հայտնի է Հնդկաստանում, որպեսզի աջակցի սիկհական անջատողականությանը, և այդ պայքարում սերտ կապեր ունենա այլ անձանց հետ (տե՛ս վերևում` կետեր 17 և 20): Պատասխանողը Կառավարությունն արել է լուրջ, թեպետև չճշտված պնդումներ ահաբեկչությանը նրա մասնակցության վերաբերյալ, ինչը, անշուշտ, հայտնի է հնդկական իշխանություններին: Դատարանը գտնում է, որ այդ գործոններն ավելի շուտ կլինեն, որպեսզի նրանց նշանառության տակ վերցնեն ազգային անվտանգության գծի կողմից, ովքեր սիկհ գրոհայիններին նախկինում շարունակաբար հետապնդել են (տե՛ս վերևում` կետեր 49-56):

107. Վերոնշյալ բոլոր պատճառներով, մասնավորապես, վկայակոչվում է Փենջաբի ոստիկանության ներգրավվածությունը պետության սահմաններից դուրս առևանգումներին և սպանություններին և մարդու իրավունքների խախտումների լրջագույն հաստատումները, որոնք շարունակում են առաջ քաշվել Հնդկաստանի ազգային անվտանգության ուժերի կողմից այլ վայրերում, դատարանը գտնում է, որ պրն Չահալը ենթակա է իրական ռիսկի ենթարկվելու, որը կհակասի 3-րդ հոդվածին, եթե նա վերադառնա Հնդկաստան:

Հետևաբար նրա արտաքսումը Հնդկաստան կլինի 3-րդ հոդվածի խախտում (հոդվ. 3).

II. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 5-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԸ (հոդվ. 5)

A. Հոդված 5 կ. 1 (հոդվ. 5-1)

108. Առաջին դիմողը բողոքում է, որ նրա ձերբակալումը` արտաքսման սպասումով, իրենից ներկայացնում է կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում (հոդվ. 5-1), որը նախատեսում է (այնքանով, որքանով տեղին է):

«Յուրաքանչյուր ոք ունի ազատության և անձնական անձեռնմխելիության իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի ազատությունից զրկել այլ կերպ, քան հետևյալ դեպքերում և օրենքով սահմանված կարգով.

...

(զ) անձի օրինական կալանավորումը կամ ձերբակալումը ... անձի, որի դեմ միջոցներ են ձեռնարկվում նրան արտաքսելու նպատակով ... »

109. Պրն Չահալը կալանավորվել է 1990 թվականի օգոստոսի 16-ին` Բեդֆորդի բանտում (տե՛ս վերևում`կետ 25): Սա չէր վիճարկվում, քանի որ ձերբակալվել էր արտաքսման նպատակով` ըստ 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի (զ) (հոդվ. 5-1-զ): Այնուամենայնիվ, նա պնդում էր, որ իր կալանավորումը դադարել էր լինել այն ընթացակարգին համապատասխան, որը նախատեսված էր օրենքով, 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի նպատակով, նրա չափազանց երկարաձգման համար:

Մասնավորապես դիմողը բողոքում էր ժամանակի երկարաձգումից (16 օգոստոսի 1990 - 27 մարտի 1991). ընդունվել է քննարկման և մերժվել է նրան փախստականի կարգավիճակ տրամադրելու հարցը. ժամանակահատվածը (9 օգոստոսի 1991 - 2 դեկտեմբերի 1991)՝ ապաստանի տրամադրման մերժման որոշման դատական վերանայման համար իր դիմումը և ազգային դատարանի որոշումը, և ժամանակը, որը անհրաժեշտ է (2 դեկտեմբերի 1991 - 1 հունիսի 1992) ապաստանի տրամադրման նոր որոշման կայացման համար:

110. Հանձնաժողովը համաձայնեց` գտնելով, որ վերոնշյալ գործընթացները չէին կատարվել պատշաճ արագությամբ և որ այդ պատճառով կալանավորումը դադարել էր արդարացված լինել:

111. Կառավարությունը, սակայն, պնդում էր, որ տարբեր դատավարությունները, որոնք հարուցվել էին պրն Չահալի դեմ, քննարկվել էին հնարավորինս արագ:

112. Դատարանը հիշեցնում է, որ չի վիճարկվում այն, որ պրն Չահալը ձերբակալվել է արտաքսման նպատակով` ըստ 5-րդ հոդվածի առաջին կետի (զ) (հոդվ. 5-1-զ) (տե՛ս վերևում`կետ 109): 5-րդ հոդվածի 1-ին կետը (զ) (հոդվ. 5-1-զ) չի պահանջում, որ ձերբակալված անձը, ում դեմ միջոցներ են կիրառվում արտաքսման նպատակով, հիմնավորված է լինի անհրաժեշտությամբ, օրինակ` նրա կողմից իրավախախտումների կատարումը կանխարգելելու կամ փախուստի կանխման նպատակով. այս առումով 5-րդ հոդվածի 1-ին կետը (զ) (հոդվ. 5-1-f) նախատեսում է պաշտպանության այլ մակարդակ 5-րդ հոդվածի 1-ին կետից (գ) (հոդվ. 5-1-գ):

Իսկապես, այն ամենը, ինչը պահանջվում է այս դրույթի ապահովման համար (հոդվ. 5-1-զ), այն է, որ «միջոցներ են ձեռնարկվում նրան արտաքսման նպատակով»: Այդ պատճառով այն ոչ նյութական է 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի այն նպատակների համար (զ) (հոդվ. 5-1-զ), թե արդյոք արտաքսման մասին որոշումը համապատասխան է ազգային կամ կոնվենցիայի օրենքներին:

113. Դատարանը հիշեցնում է, սակայն, որ ցանկացած ազատազրկում 5-րդ հոդվածի 1-ին կետով արդարացված կլինի միայն այնքան ժամանակ, քանի դեռ արտաքսման գործընթացը շարունակվում է: Եթե նման դատավարությունը չի կատարվում պատշաճ մանրակրկտությամբ, կալանավորումը դադարում է թույլատրելի լինել համաձայն 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի (զ) (հոդվ. 5-1-զ) (տե՛ս Quinn v. France գործով 1995թ. մարտի 22-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 311, էջ 19, կետ 48, ինչպես նաև Kolompar v. Belgium գործով 1992թ. սեպտեմբերի 24-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 235-Գ, էջ 55, կետ 36).

Այդպիսով անհրաժեշտ է որոշել` արդյոք արտաքսման գործընթացի տևողությունը չափազանց մեծ էր:

114. Դիտարկվող ժամանակահատվածը սկսվել է 1990 թվականի օգոստոսի 16-ից, երբ պրն Չահալն առաջին անգամ ձերբակալվել էր արտաքսման նպատակով: Դա ավարտվել է 1994 թվականի մարտի 3-ին, երբ ընտանեկան գործերը իրենց ավարտին մոտեցան Լորդերի պալատի մերժումից հետո, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելու թույլտվության համար (տե՛ս վերևում` կետեր 25 և 42): Թեպետ նա կալանքի տակ էր մնում մինչ այսօր, այդ վերջին ժամանակահատվածը կտարբերվի, քանի որ այդ ընթացքում պետությունը զերծ է մնացել արտաքսման չեղարկման համապատասխան խնդրանքից, որն արտահայտվել էր հանձնաժողովի կողմից` համաձայն Ընթացակարգի կանոնների 36-րդ կանոնի (տե՛ս վերևում` կետ 4):

115. Դատարանը հաշվի առավ ժամանակի տևականությունը, որն անհրաժեշտ էր ազգային դատարաններում հարցերի լուծման համար:

Ինչ վերաբերում է որոշումներին, որոնք կայացվել են պետքարտուղարի կողմից ապաստան տրամադրելու մերժման վերաբերյալ, նա գտնում է, որ ժամանակահատվածները (որոնք են, 16 օգոստոսի 1990 - 27 մարտի 1991 և 2 դեկտեմբերի 1991 - 1 հունիսի 1992) չափազանց երկար էին` նկատի ունենալով մանրամասն և հանգամանալից քննարկումը, որն անհրաժեշտ է դիմողի հարցման համար քաղաքական ապաստանի և հնարավորությունների տրամադրման վերաբերյալ, որոնք տրամադրվում են վերջինին տեղեկատվության ներկայացման համար (տե՛ս վերևում` կետեր 25-27 և 34-35):

116. Ազգային դատարաններում դատական վերանայման վարույթի հետ կապված կատարված քննությունների վերաբերյալ հարկ է նշել, որ պրն Չահալի առաջին դիմումը ներկայացվել է 1991 թվականի օգոստոսի 9-ին, և որ նրա վերաբերյալ արդարադատության լորդ Պոպպլուելի կողմից որոշում է կայացվել 1991 թվականի դեկտեմբերի 1-ին: Երկրորդ դիմումը նա ներկայացրել է 1992 թվականի հուլիսի 16-ին, որը լսվել է 1992 թվականի դեկտեմբերի 18-21-ն ընկած ժամանակահատվածում. դատավճիռը տրվեց 1993 թվականի փետրվարի 12-ին: Վերաքննիչ դատարանը մերժեց 1993 թվականի հոկտեմբերի 22-ի սույն որոշումը, և մերժեց նրա վերաքննության թույլտվությունը Լորդերի պալատում: Լորդերի պալատը մերժեց վերաքննիչ դիմում տալու թույլտվությունը 1994 թվականի մարտի 3-ին (տե՛ս վերևում` կետեր 34, 38 և 40-42):

117. Ինչպես նշում էր դատարանը 3-րդ հոդվածի համատեքստում (հոդվ. 3), պրն Չահալի գործը չափազանց լուրջ և ծանրակշիռ բնույթի պատկերացումներ է ընդգրկում: Սա ոչ անհատ հայցվորի շահերից է բխում, և ոչ էլ ընդհանուր հասարակական շահերից, որն ուղղված է արդարադատությանը, որ նման որոշումները կընդունվեն հապճեպ` առանց բոլոր պատշաճ ապացույցները և հարցերը հաշվի առնելու:

Այս հիմնավորումներով և հաշվի առնելով այն, թե հայցվորի համար ինչ է դրվել խաղասեղանին, և այն հետաքրքրությունը, որը նա ունեցել է իր պահանջում, որոնք մանրամասն ուսումնասիրվել են դատարանների կողմից, բողոքարկման ժամանակահատվածներից և ոչ մեկը չի կարող համարվել չափազանց մեծ`առանձին վերցրած կամ համամասնության մեջ: Հետևաբար չի եղել Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում` կապված ջանասիրության կամ դրա բացակայության հետ,որոնցով կատարվել են ներպետական ընթացակարգերը:

118. Նա նաև դատարան է դիմում ուսումնասիրելու այն հարցը, արդյոք պրն Չահալի կալանավորումը եղել է օրինական` համաձայն 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի (զ) (հոդվ. 5-1-զ)` հատուկ շեշտադրելով այն երաշխիքները, որոնք տալիս է ազգային համակարգը:

Կալանքի տակ պահվելու հարցի օրինականությունը, այդ թվում` այն հարցը՝ արդյոք վերջինի դեպքում եղել է օրենքով սահմանված կարգ, Կոնվենցիան հիմնականում պարտադիր է համարում ազգային օրենսդրության նյութական և դատավարական նորմերի պահպանումը, սակայն դա պահանջում է, որ ցանկացած ազատազրկում լինի համաձայն 5-րդ հոդվածի, այսինքն՝ պաշտպանի մարդուն կամայականություններից:

119. Չկա ոչ մի կասկած, որ պրն Չահալի ձերբակալումն օրինական էր` համաձայն ազգային օրենսդրությանը և իրականացվել է համաձայն գործընթացին, որը նախատեսված է օրենքով (տե՛ս վերևում` կետեր 43 և 64): Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով չափազանց երկար ժամանակահատվածը, որի ընթացքում պրն Չահալը ձերբակալված է եղել, անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել, թե արդյոք գոյություն են ունեցել բավարար երաշխիքներ ընդդեմ կամայականության:

120. Այս համատեքստում դատարանը նշում է, որ դիմողը կալանքի տակ է գտնվում 1990 թվականի օգոստոսի 16-ից, ըստ էության միմյանց հաջորդող պետքարտուղարները պնդում էին, որ ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգի հետ կապված նա չէր կարող հանգիստ ազատ արձակվել (տե՛ս վերևում` կետ 43): Դիմողը, սակայն, համապատասխանաբար մերժում էր, որ նա որևէ վտանգ է ներկայացնում ազգային անվտանգությանը և նշել էր պատճառներ` ի պաշտպանություն իր այդ մերժման (տե՛ս վերևում` կետեր 31 և 77):

121. Դատարանը հաջորդիվ նշեց, որ քանի որ պետքարտուղարները պնդում էին, որ ազգային անվտանգությունը ներգրավված էր, ազգային դատարանները ի վիճակի չէին արդյունավետ վերահսկել որոշումները, որպեսզի պրն Չահալի ձերբակալումն արդարացված լիներ, քանի որ ամբողջական նյութը, որի հիման վրա այս որոշումը հիմնված էր, հասանելի չէր նրանց համար (տե՛ս վերևում` կետ 43):

122. Այնուամենայնիվ, կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի համատեքստում (հոդվ. 5-1), խորհրդակցական ընթացակարգը (տե՛ս վերևում`կետեր 29-32 և 60) տրամադրում էր կարևոր երաշխիք կամայականությունների դեմ: Սույն խումբը, որը ներառում է փորձառու դատական գործիչներ (տե՛ս վերևում` կետ 29), կարողացավ ամբողջությամբ վերանայել ապացույցները, որոնք վերաբերում էին ազգային անվտանգությանը՝ ներկայացված դիմողի կողմից: Չնայած նրա զեկույցը երբեք չբացահայտվեց, դատական լսումների ժամանակ կառավարությունը նշեց, որ փորձագետների խումբը համաձայնվել է ներքին գործերի նախարարի հետ, որ պրն Չահալը պետք է արտաքսվի` ելնելով ազգային անվտանգության նկատառումներից: Դատարանը գտնում է, որ այս գործընթացը տրամադրել է բավարար երաշխիք այն բանի համար, որ կային առնվազն առերևույթ հիմքեր հավատալու, որ եթե պրն Չահալը գտնվեր ազատության մեջ, ապա ազգային անվտանգությունը կդրվեր վտանգի տակ, և այսպիսով գործադիրը չէր գործել կամայականորեն այն ժամանակահատվածում, երբ նա հրամայել էր նրան պահել կալանքի տակ:

123. Եզրակացնելով` դատարանը հիշեցնում է, որ պրն Չահալն անշուշտ ձերբակալվել է այն ժամանակահատվածում, որը կապված էր լուրջ անհանգստության առաջացման հետ: Այնուամենայնիվ, կապված գործի բացառիկ փաստերի և հանգամանքների հետ, որ ազգային իշխանությունները գործել են պատշաճ մանրակրկտությամբ նրա արտաքսման ամբողջ ընթացքում և որ բավարար երաշխիքներ կային ազատությունից կամային զրկման դեմ, այս կալանավորումը կատարվել էր համապատասխան 5-րդ հոդվածի 1-ին կետին (զ) (հոդվ. 5-1-զ):

Դրանից բխում է, որ չէր խախտվել հոդված 5-րդի 1-ին կետը (հոդվ. 5-1):

B. Հոդված 5, կետ 4 (հոդվ. 5-4)

124. Առաջին հայցվորը պնդում էր, որ իրեն մերժել են ունենալու հնարավորություն ազգային դատարանի կողմից կայացված որոշման օրինականության հարցում, որով խախտվել է կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը, որը նախատեսում է.

«Յուրաքանչյուր ոք, ով ձերբակալման կամ կալանավորման պատճառով զրկված է ազատությունից, իրավունք ունի վիճարկելու իր կալանավորման օրինականությունը, որի կապակցությամբ դատարանն անհապաղ որոշում է կայացնում և կարգադրում է նրան ազատ արձակել, եթե կալանավորումն անօրինական է»:

Նա պնդեց, որ հույսը դրել է Ազգային անվտանգության հիմքերի վրա և որպես իր կալանավորման մասին արդարացում մեջբերեց, որ ներպետական դատարանները կանխել են իր արտաքսումը՝ համարելով,որ այն օրինական բնույթ է կրում և տեղին է: Սակայն նա այս փաստարկը էլ ավելի մանրակրկիտ մեկնաբանեց իր բողոքի 13-րդ հոդվածի համաձայն (13 հոդված) (տե՛ս ստորև` կետեր 140-41):

125. Հանձնաժողովն այն կարծիքին էր, որ ավելի նպատակահարմար է քննարկել այս բողոքը` համաձայն 13-րդ հոդվածի (հոդված 13), և կառավարությունը նույնպես առաջնորդվեց այս մոտեցմամբ (տե՛ս ստորև` կետեր 142-43):

126. Սույն գործում դատարանն առաջին հերթին գտնում է, որ 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը (հոդված 5, 4) ապահովում է օրինականություն հոդված 13-ի ավելի ընդհանուր պահանջների նկատմամբ (տե՛ս De Jong, Baljet and Van den Brink v. the Netherlands գործով 1988թ. մայիս 22-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 77, էջ 27, կետ 60): Սրանից հետևում է որ անկախ պրն Չահալի կողմից ընտրված մեթոդից, այն է`իր որոշման օրինականության վիճարկումը, որի հնարավորությունը մերժվել է, Դատարանն առաջին հերթին պետք է այն քննի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի լույսի ներքո (հոդված 5-4):

127. Այնուհետև դատարանը հիշեցնում է, որ «օրինականություն» հասկացությունը հոդված 5-ի 4-րդ կետի ( հոդվ. 5-4 ) նույն միտքն ունի, ինչ 1-ին կետում (հոդվ. 5-1), ուստի կալանավորվածն իրավունք ունի իր կալանքը վերանայելու` հաշվի առնելով ոչ միայն ներպետական իրավունքների պահանջները, այլ նաև կոնվենցիայի մասին տեքստում գլխավոր արդյունքներն ամրագրված են նրանում և նպատակն է սահմանափակումները թույլատրել 5-րդ հոդվածի կետ 1-ով (հոդված 5-1) (տե՛ս E. v. Norway գործով 1990թ. օգոստոսի 29-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 181-A, էջ 21, կետ 49):

Կոնվենցիայի պարտավորությունների շրջանակը համաձայն 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի (հոդվ. 5-1) նույնը չէ ամեն տեսակի ազատությունից զրկելու համար ( տե՛ս, inter alia, Bouamar v. Belgium գործով 1988թ. փետրվարի 23-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 128, էջ 24, կետ 60). սա կիրառելի է հատկապես դատական վերանայման ծավալի չափով: Այնուամենայնիվ ակնհայտ է, որ 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը (հոդվ. 5-4) չի երաշխավորում դատական իրավունքի վերանայման լայնախոհություն, ինչպես նաև փոխել որոշումների կարգը իր սեփական հայեցողությամբ: Վերանայումը պետք է զուտ այն պայմաններով, որոնք անհրաժեշտ են անձի «օրինական> կալանքի համար`ըստ 5-րդ հոդվածի 1 կետի (հոդվ. 5-1) (տե՛ս վերը նշված E. v. Norway վճիռը, էջ 21, կետ 50 ):

128. Դատարանն արտաքսման նպատակով ձերբակալումների դեպքում դարձյալ հիմնվում է 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջների վրա (տե՛ս վերևում` կետ 112): Ինչպես հետևում է այս պահանջներից, 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը չի պահանջում, որպեսզի ազգային դատարաններն իրավունք ունենան քննելու արտաքսման վերաբերյալ որոշումները, ինչը կարող է արդարացված լինել` համաձայն ազգային օրենքների և կոնվենցիայի:

129.5-րդ հոդվածի 1-ին կետի «օրինականություն» հասկացությունը (զ) (հոդվ. 5-1-զ) բացառապես չի վերաբերում պարտավորությանը՝ հետևելու ազգային օրենսդրության նյութական և դատավարական նորմերին, այն պահանջում է, որ ազատությունից ցանկացած զրկում պետք է համապատասխանի 5-րդ հոդվածին (հոդվ. 5) (տե՛ս վերևում` կետ 118): Այդ պատճառով հարց է առաջանում` թույլ է տալիս արդյոք դատավարությունը վիճարկել պրն Չահալի կալանավորման օրինականությունը և ձգտումն ազատ արձակվել գրավի պայմանով՝ ազգային դատարանների կողմից պատշաճ վերահսկողության ներքո:

130. Դատարանը հիշեցնում է, որ քանի որ ներգրավված է եղել նաև ազգային անվտանգության հարցը, ազգային դատարաններն ի վիճակի չէին քննել պրն Չահալի ձերբակալման որոշումը և նրան կալանավորելը արդարացված էր ազգային անվտանգության տեսանկյունից (տե՛ս վերևում` կետ 121): Բացի այդ, թեպետ խորհրդատվական խմբի ընթացակարգը, անկասկած, ներկայացնում էր վերահսկման որոշակի աստիճան, նկատի ունենալով, որ պրն Չահալը հանձնաժողովի առջև իրավաբանական ներկայացուցչության իրավունք չուներ, որ նրան միայն տվել էին արտաքսման մտադրության վերաբերյալ ծանուցման հիմքերի ուրվագծերը, որ խորհրդատվական խումբը իրավունք չունի որոշումներ կայացնելու և որ նրա երաշխավորությունները ներքին գործերի նախարարին չեն հանդիսանում պարտադիր և չեն բացահայտվել (տե՛ս վերևում` կետեր 30, 32 և 60), խորհրդատվական խումբը չի կարող ընկալվել որպես դատարան` համաձայն 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի (հոդվ. 5-4), (տե՛ս mutatis mutandis, X v. the United Kingdom գործով 1981թ. նոյեմբերի 5-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 46., էջ 26, կետ 61):

131. Դատարանը ճանաչում է, որ գաղտնի նյութերի կիրառությունը կարող է անխուսափելի լինել այն դեպքում, երբ ազգային անվտանգությունը գտնվում է վտանգի սպառնալիքի տակ: Սա չի նշանակում, սակայն, որ ազգային իշխանությունները կարող են ազատ լինել ազգային դատարանների կողմից ազատ վերահսկողությունից, երբ նրանք ընտրում են, որպեսզի հաստատեն, որ ներգրավված են ազգային անվտանգությունը և ահաբեկչությունը (տե՛ս,mutatis mutandis, Fox, Campbell and Hartley v. the United Kingdom գործով 1990թ. օգոստոսի 30-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 182, էջ 17, կետ 34, և Murray v. the United Kingdom գործով 1994թ. հոկտեմբերի 28-ի վճիռը, Սերիա A, 300-A, էջ 27, կետ 58): Դատարանը նշանակություն է տալիս այն հարցին, որ ինչպես կողմերը նշել են կապված 13-րդ հոդվածի հետ (հոդված 13) (տե՛ս ստորև` կետ 144), Կանադայում դատական վերահսկման առավել արդյունավետ ձև է մշակվել համանման գործերի համար:

Այս օրինակը ցույց է տալիս, որ գոյություն ունեն մեթոդներ, որոնք կարող են կիրառվել` համատեղելով անվտանգության օրինական շահերը և հետախուզական տեղեկատվության էությունն ու սկզբնաղբյուրները և անհատին տալ դատավարական արդարացիության զգալի քանակ:

132. Այստեղից հետևում է, որ դատարանը գտնում է, որ ո՛չ հաբեաս կորպուսի դատավարությունը և ազգային դատարաններում պրն Չահալի ձերբակալության որոշման դատական վերանայումը, և ո՛չ էլ խորհրդատվական խմբի ընթացակարգերը չեն համապատասխանում 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետին (հոդվ. 5-4): Այս թերությունն առավել զգալի է դառնում` հաշվի առնելով, որ պրն Չահալը բավական երկար ժամանակ է եղել ազատազրկված, ինչը, անշուշտ, ծնում է լուրջ անհանգստություն (տե՛ս վերևում` կետ 123):

133. Եզրակացնելով` նշենք, որ եղել է կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի խախտում (հոդվ. 5-4):

III. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 8-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ (հոդվ. 8)

134. Բոլոր չորս հայցվորները բողոքում էին, որ եթե պրն Չահալն արտաքսվի Հնդկաստան, դա կլինի Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի (հոդվ. 8) խախտում, որում ասվում է (այնքանով, որքանով որ դա տեղին է):

«1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր անձնական և ընտանեկան կյանքի, բնակարանի և նամակագրության նկատմամբ հարգանքի իրավունք:

2.Չի թույլատրվում պետական մարմինների միջամտությունն այդ իրավունքի իրականացմանը,բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա նախատեսված է օրենքով և անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակությունում`ի շահ պետական անվտանգության... »

135. Կառավարության կողմից չէր վիճարկվել այն հարցը, որ արտաքսումն իրենից կներկայացնի կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում՝ ներխուժում հայցվորների ընտանեկան կյանքի հարգանքի իրավունքի մեջ:

Հայցվորներն իրենց հերթին ընդունեցին, որ միջամտությունն իր հերթին կլիներ համապատասխան օրենքին և օրինական նպատակ կհետապնդեր համապատասխան 8-րդ հոդվածի 2-րդ կետի (հոդվ. 8-2) նպատակներին:

Միակ նյութական հարցը` կապված սրա հետ, այն էր` արդյոք եղել է միջամտություն, որն անհրաժեշտ էր ժողովրդավարական հասարակությանն ազգային անվտանգության շահերից ելնելով՝ համաձայն 8-րդ հոդվածի 2-րդ կետի (հոդվ. 8-2):

136. Կառավարությունը պնդում է, որ պրն Չահալի արտաքսումն անհրաժեշտ կլինի Միացյալ Թագավորության ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգի տեսակետից և պետություններին նման գործերի դիտարկման լայն շրջանակ է տրվում:

137. Հայցվորները հերքեցին, որ պրն Չահալի արտաքսումը կարող էր հիմնավորված լիներ ազգային անվտանգության հիմքերի վրա և ընդգծեցին, որ եթե լինեին համոզիչ ապացույցներ, որ նա ներգրավված է եղել ահաբեկչական գործունեության մեջ, Միացյալ Թագավորությունում նրա նկատմամբ կարող էր քրեական հետապնդում իրականացվել:

138. Հանձնաժողովը հաստատեց, որ պետությունը Կոնվենցիայի ներքո ունի գնահատման հայեցողության լայն շրջանակ, որտեղ ազգային անվտանգության հարցը խնդիր է, բայց բավարարված չէ այն բանով, որ արտաքսման ծանրակշիռ միջոցները բոլոր հանգամանքներում անհրաժեշտ և համաչափ էին:

139. Դատարանը հիշեցնում է իր եզրակացությունը, որ Հնդկաստան արտաքսումը` ըստ առաջին հայցվորի, հանդիսացել է Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտում (հոդվ. 3) (տե՛ս վերևում`կետ 107): Չունենալով որևէ պատճառ և կասկած, որ կառավարությունը կհամապատասխանեցնի սույն վճիռը` այն սահմանում է, որ անհրաժեշտ է որոշել ենթադրվող հարցը և այդ դեպքում չի լինի արտաքսում Հնդկաստան և չէր լինի նաև դիմողի իրավունքների խախտում` ըստ Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածով (հոդվ. 8):

IV. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 13-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄ (հոդվ. 13)

140. Բացի այդ, դիմողները պնդեցին, որ իրենց չեն տրամադրվել արդյունավետ միջոցներ ազգային դատարաններում 13-րդ հոդվածի համաձայն (հոդվ. 13), որով նախատեսվում է, որ

«Յուրաքանչյուր ոք, ում սույն Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքներն ու ազատությունները խախտվում են, ունի պետական մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունք, նույնիսկ եթե խախտումը կատարել են ի պաշտոնե գործող անձինք»:

141. Դիմողները պնդում են, որ միակ պաշտպանությունը, որը հասանելի է իրենց պահանջների նկատմամբ, Կոնվենցիայի 3-րդ, 5-րդ և 8-րդ (հոդվ. 3, 5, 8) հոդվածների ներքո է, որը դատական վերանայումն էր, խորհրդատվական գործընթացը (տե՛ս վերևում` կետեր 29 և 60), որը ո՛չ «պաշտպանություն է», ո՛չ «արդյունավետություն»:

Նրանք նախևառաջ ներկայացրել են, որ անգլիական դատարանի այդ ուժերը մի կողմ են դրել գործադիր որոշումը, որն անբավարար էր 3-րդ հոդվածի (հոդվ. 3) ներքո գտնվող բոլոր արտաքսման գործերով, քանի որ դատարանները չեն կարող ուսումնասիրել փաստերը, որպեսզի որոշեն, թե արդյոք նա ունի լուրջ հիմքեր տվյալ պետության մեջ վատ վերաբերմունքի ռիսկի, բայց պարզ է միայն պետքարտուղարի որոշումը, ինչպես նաև երկու ժողովուրդների նման ռիսկը, ըստ "Wednesbury" (Վեդնեսբարի) սկզբունքների (տե՛ս վերևում` կետ 66): Այս մրցակցությունը որոշակի կշիռ ուներ այն դեպքում, որտեղ գործադիրը հիմնվում էր ազգային անվտանգության փաստարկների վրա: Այն պնդումը, որ պրն Չահալի արտաքսումն անհրաժեշտ պայման էր ի շահ պետական անվտանգության, հանգեցրեց այն բանին, որ դատական գնահատականը կարող է Հնդկաստանում նրա ցուցաբերած վատ վերաբերմունքի արդյունավետ ռիսկ լիներ` համաձայն հոդված 8-ի (հոդվ 8):Այդ պնդումը նույնպես կանխվել է` որպես որևէ արդյունավետ դատական վերահսկողությանը վերաբերող հարց, թե արդյոք արդարացված էր հայցվորի տևական կալանավորումը:

142.Կառավարությունը ընդունել է, որ դատական վերանայման շրջանակներից ավելի սահմանափակ էր այն, որ արտաքսումը հիմնված է եղել ազգային անվտանգության հիմքերի վրա: Սակայն, դատարանը հաշվի է առել անցյալում տեղի ունեցածը` արդյոք ազգային անվտանգության հարցերը, համաձայն 13-րդ հոդվածի (հոդված 13) «արդյունավետ միջոց» է, պետք է ասել,որ «այն մի միջոց է, որ արդյունավետ է այնքանով որքանով կարող է` հաշվի առնելով գաղտնի աղբյուրների տեղեկությունների անհրաժեշտությունը (տե՛ս Klass and Others v. Germany գործով 1978թ. սեպտեմբերի 6-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 28, էջ 31, կետ 69, Leander v. Sweden գործով 1987թ. մարտի 26-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 116, էջ 32, կետ 84).

Բացի այդ, պետք է մտովի հիշել, որ բոլոր համապատասխան նյութերը, այդ թվում` գաղտնազերծված նյութը, որը քննվել է ատյանի հանձնաժողովի կողմից, որի անդամներ կազմում ընդգրկված են երկու բարձրագույն դատական դեմքեր՝ Վերաքննիչ դատարանի դատավորը և նախկին ներգաղթի Վերաքննիչ դատարանի դատավորը (տե՛ս վերևում` կետ 29): Նշված գործընթացին նախորդող ընթացակարգը մշակվում էր մի կողմից բավարարելու ամբողջ նյութն անկախ վերանայման անհրաժեշտության, որը որպես սպառնալիք է ընկալվում ազգային անվտանգության համար, իսկ մյուս կողմից` ապահովելու այն, որ գաղտնի տեղեկատվությունը չհրապարակվի: Այդպիսով ազատության գործընթացը տրամադրվել էր դատական ուշադրության համար:

143. Հանձնաժողովի համար սույն գործը կարող է զանազանվել Vilvarajah and Others (տե՛ս վերևում` կետը 73, էջ 39, կետեր 122-26) գործից, որտեղ դատարանը վճռեց որ դատական քննությունը/ վերանայումը անգլիական դատարանում ունեցել է արդյունավետ միջոցներ ըստ դիմողների բողոքի, որը գտնվում է 3-րդ հոդվածի (հոդվ. 3) ներքո: Քանի որ պետքարտուղարը վկայակոչել է ազգային անվտանգության նկատառումները, ինչպես նա հիմնավորել է պրն Չահալի արտաքսումը և կալանավորումը, Անգլիական դատարանների լիազորությունները վերանայվում են սահմանափակ: Նրանք չէին կարող հաշվի առնել իրենց ապացույցները, ըստ որի պետքարտուղարը հիմնվել է իր որոշումների վրա, որ դիմողը իրենից վտանգ կներկայացնի ազգային անվտանգության համար, որը կմեղմացնի 3-րդ հոդվածի ռիսկերը: Փոխարենը նրանք ստիպված էին սահմանափակվել`քննելով, թե արդյոք ապացույցը ցույց էր տվել, որ Պետքարտուղարն իրականացրել էր հավասարակշռված գործընթացը, որը պահանջվում էր ներպետական օրենսդրությամբ(տե՛ս վերևում` կետ 41):

144. Դիտորդները (տե՛ս վերևում`կետ 6) բոլորն այն տեսակետին էին, որ դատական քննությունը չի հանդիսացել իրավական պաշտպանության միջոց այն դեպքերում, որոնք վերաբերում են ազգային անվտանգությանը: 13-րդ հոդվածն (հոդվ. 13) առնվազն պահանջում է, որ որոշ անկախ մարմիններ պետք է գնահատեն բոլոր փաստերը և ապացույցները, որոնք իրավունք ունեն որոշում կայացնելու, որը պարտադիր կլինի Պետքարտուղարի համար:

Այս կապակցությամբ, Միջազգային համաներումը, Ազատությունը, ԵԱԻԽ կենտրոնը և JCWI (տե՛ս վերևում` կետ 6) դատարանի ուշադրությունը հրավիրեց այն գործընթացին, որը Կանադայում կիրառելի է նման դեպքերում: 1976 թվականի Կանադայի ներգաղթի ակտի տակ (որը անվանվում է 1988 թվականի Ներգաղթի ակտ), դաշնային դատարանի դատավորն իրականացնում է բոլոր ապացույցների փակ դատական նիստ, որում հայցվորն ունի իր դեմ հարուցված գործի հակիրճ շարադրման իրավունք, որքանով որ դա հնարավոր է, և իրավունք ունի ներկայացնել և պահանջել ապացույցներ: Անվտանգության նյութերի գաղտնիությունը ապահովվում է` պահանջելով, թե ինչպիսի ապացույցներ պետք է դիտարկվեն դիմողի և ներկայացուցչի բացակայությամբ: Այնուամենայնիվ այդպիսի դեպքերում իրենց տեղն ունեն դատարանի կողմից նշանակված պաշտպանը, ով հարցաքննել է վկաներին և ընդհանրապես օգնում է ստուգել պետական գործի ուժը: Բոլոր ապացույցները, որոնք ստացվել են այդ գործընթացի արդյունքում, անհրաժեշտ բաժանմամբ տրվում են դիմողին:

145. Դատարանը նշում է, որ 13-րդ հոդվածն ապահովում է ազգային մակարդակով մատչելիություն և կիրառվում են Կոնվենցիայի իրավունքները, ազատությունն այն ձևով, որ կարող էր տեղի ունենալ` ապահովելով ներքին իրավական կարգի ազդեցությունը: Սույն հոդվածի (հոդվ. 13) ազդեցությունն այսպիսով պահանջելն է ներպետական միջոցի տրամադրում` թույլատրելով իրավասու ազգային իշխանությանը գործ ունենալ Կոնվենցիայով նախատեսված բողոքի նյութերի հետ և շնորհել համապատասխան օգնություն, թեպետ Պայմանավորվող պետություններին տրամադրվում է որոշակի հայեցողություն այն ձևով,որով նրանք համապատասխանում են իրենց պարտավորություններին սույն դրույթի ներքո (հոդվ. 13) (տե՛ս Vilvarajah and Others` մեջբերված վերևում` կետ 73, էջ 39, կետ 122):

Ավելին՝ այն հիշեցրել է, որ որոշակի հանգամանքներում համախառն միջոցները նախատեսված են բավարարելու ազգային օրենսդրության պահանջները (տե՛ս inter alia, վերոնշյալ Leander-ի վճիռը, էջ 30, պարբ. 77)

146. Դատարանը չի ուսումնասիրում այն 13-րդ հոդվածից վերցված պնդումը, որը համատեղ դիրքում է ինչ հոդված 5-ի կետ 1-ը (հոդվ. 13+5-1)` հաշվի առնելով հայտնաբերված հոդվածի խախտումը համաձայն 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի (հոդվ. 5-4) (տե՛ս վերևում կետ 133): Ոչ էլ անհրաժեշտ է քննել դիմումը 13-րդ հոդվածի ներքո 8-րդ հոդվածի հետ համատեղ (հոդվ. 13+8)` հաշվի առնելով վերջին դրույթի ներքո իր դիմումի վարկածային բնույթի վերաբերյալ դատարանի եզրահանգումը (հոդվ. 8) (տես կետ 139-ի վերևում):

147. Մնում է միայն առաջին դիմողի դիմումը 3-րդ հոդվածով, որը համատեղված է 13-րդ հոդվածի հետ (հոդվ. 13+3): Այն չի վիճարկվել, քանի որ 3-րդ հոդվածի բողոքը ըստ էության վիճելի է, և դատարանը համապատասխանաբար գտնում է, որ 13-րդ հոդվածը կիրառելի է (տես վերը նշված Vilvarajah and Others գործով վճիռը, էջ 38, պարբ. 121):

148. Դատարանը հիշեցնում է, որ Vilvarajah and Others վճիռը (նույն տեղում` էջ 39, կետեր 122-26) ենթարկվել է դատական վերանայման և պետք է արդյունավետ միջոց հանդիսանա դիմողների բողոքի համար` Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի լույսի ներքո (հոդվ. 3 ): Այն էր, որ Անգլիական `դատարանները բավարարված էին և կարող էին վերանայել պետքարտուղարի որոշումը և հրաժարվել ապաստանից կետ անօրինական հիմքերով կարող էին բացառել, որ այն անօրինական, անտրամաբանական և դատավարական անճշտությամբ է լի (տե՛ս վերևում` կետ 66): Մասնավորապես ընդունված էր այն, որ դատարանը պետք է ունենա իրավասություն որոշումն ուղարկելու մի երկիր, որտեղ նա ծնվել է, որ լրջորեն վտանգավոր է եղել, անմարդկային կամ ցուցաբերել է արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունք, գործի որոշումը ոչ մի խելամիտ պետքարտուղար չեր կարող վերանայել (նույն տեղում` կետ 123):

149. Դատարանն այնուհետև հիշեցնում է, որ գնահատելով, թե արդյոք գոյություն ունի բուժման խախտման իրական վտանգ 3-րդ հոդվածի արտաքսման դեպքերում, ինչպիսին է ներկայիս այն փաստը, որ անձն ընկալվում է վտանգավոր ազգային անվտանգության պատասխանող պետությանը, նյութական բնույթ չի կրում (տե՛ս կետ 80):

150. Ճիշտ է, որ ինչպես կառավարությունն է նշում, բարձր կարգի գործերում Klass and Others և Leander-ի գործում (ինչպես նշվում է վերևում` 143-րդ կետում) դատարանը վճռեց, որ 13-րդ հոդվածը միայն պահանջում է միջոցներ, որոնք արդյունավետ են եղել որքան հնարավոր է այն պայմաններում, երբ ազգային անվտանգության մասին պատկերացումները թույլ չեն տալիս տարածել որոշակի գաղտնի տեղեկատվություն: Սակայն հարկ է նկատի ունենալ, որ այս դեպքերը վերաբերում էին բողոքարկումներին Կոնվենցիայի 8-րդ և 10-րդ հոդվածներով, և որ նրանց հետազոտումը պահանջում է դատարանից հաշվի առնել ազգային անվտանգության պահանջները, որոնք առաջ էին քաշվել կառավարութան կողմից: Իրավական պաշտպանության միջոցների պահանջն այնքան արդյունավետ էր, որ կարող է չհամապատասխանել բողոքի պահանջներին, որ արտաքսումը նրան իրական վտանգի առջև կկանգնեցնի ի խախտումն 3-րդ հոդվածի, որտեղ հարցերը, որոնք վերաբերում էին ազգային անվտանգությանը, համարվում էին ոչ էական:

151. Նման դեպքերում, հաշվի առնելով վնասի անդարձելի բնույթը, որը կարող է տեղի ունենալ, եթե վատ վերաբերմունքի ռիսկը նյութականացվի և Դատարանի կողմից 3-րդ հոդվածին (հոդվ. 3), արդյունավետ պաշտպանության վերաբերյալ 13-րդ հոդվածին (հոդվ. 13) տրված կարևորությունը պահանջում է դիմումի անկախ, մանրակրկիտ քննարկում, որ գոյություն ունեն վատ վերաբերմունքի ռիսկի էական հիմքեր` ի հակասումն 3-րդ հոդվածի: Այդ վերահսկողությունը պետք է իրականացվի առանց հաշվի առնելու, թե ինչ կարող է անել այդ մարդը, ով երաշխավորել է երկրից արտաքսվել մեկ պետություն ազգային անվտանգության հարցերից ելնելով:

152. Նման ստուգումը չի պահանջվում, որ տրամադրվի դատական մարմնի կողմից, բայց եթե այդպես չէ, ապա լիազորությունները և երաշխիքները, որոնք նա ընձեռնում է, տեղին են որոշելու` արդյոք նախկին միջոցն արդյունավետ է եղել (տե՛ս վերը նշված Leander-ի վճիռը, էջ 29, կետ 77):

153. Տվյալ դեպքում ո՛չ խորհրդատվական խումբը, ո՛չ դատավորները չեն կարող վերանայել ներքին գործերի նախարարի որոշումը պրն Չահալին Հնդկաստան արտաքսելու վերաբերյալ` հղելով բացառապես այն հարցի վտանգին, որ մի կողմ են թողնվում ազգային անվտանգության վերաբերյալ պատկերացումները: Ընդհակառակը, դատավորների մոտեցումները բավարարում էին, որ ներքին գործերի նախարարը հավասարակշռել է պրն Չահալի ռիսկն ազգային անվտանգությանը սպառնացող ռիսկի հետ (տե՛ս վերևում` կետ 41): Սա երևում է վերոնշյալ պատկերացումներից, որ չի կարող համարվել իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոց համաձայն 3-րդ հոդվածի (հոդվ. 3) պրն Չահալի բողոքներին համաձայն 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13):

154. Ավելին, դատարանը նշում է, որ դատավարության ընթացքում խորհրդատվական խմբում հայցվորն իրավունք չունի մասնավորապես իրավական ներկայացուցչության, որ իրեն տրվել են արտաքսման մտադրության վերաբերյալ ծանուցման ուրվագծերը, որ հանձնաժողովը որոշում կայացնելու իշխանությունից դուրս էր և որ նրա երաշխավորությունների ներքին գործերի նախարարին պարտադիր չէին և չէին բացահայտվում (տե՛ս վերևում` կետեր 30, 32 և 60): Այս պայմաններում խորհրդատվական խումբը չի կարող առաջարկել բավական վարույթային երաշխիքներ 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13) նպատակների համար:

155. Հաշվի առնելով թերությունների մասշտաբները երկու կողմից՝ ըստ քննության դատավարության և խորհրդատվական խմբի, դատարանը չի կարող համարել, որ այս միջոցները միասին վերցրած բավարարում են 13-րդ հոդվածին 3-րդ հոդվածի հետ միասին (հոդվ. 13+3):

Հետևաբար տեղի է ունեցել 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13) խախտում:

V. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 50-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄԸ (հոդվ. 50)

156. Դիմողները խնդրել են դատարանին տալ արդարացի փոխհատուցում` համաձայն Կոնվենցիայի 50-րդ հոդվածի (հոդվ. 50), որը հռչակում է հետևյալը.

«Եթե դատարանը պարզի, որ վճիռը կամ պատժամիջոցները, որոնք ընդունվել են բարձրագույն պայմանավորվող կողմերի դատական կամ այլ իշխանությունների կողմից, ամբողջությամբ կամ մասնակի հակասում են պարտավորություններին, որոնք բխում են սույն կոնվենցիայից, ինչպես նաև եթե վերոնշյալ կողմի ներքին իրավունքը թույլ է տալիս միայն մասնակի փոխհատուցում այդ որոշման կամ պատժամիջոցի հետևանքների համար, ապա դատարանի որոշմամբ, եթե դա անհրաժեշտ է, արդարացված փոխհատուցում են տալիս տուժող կողմին»:

A. Ոչ նյութական վնաս

157. Դիմողները պնդում էին, որ բարոյական վնասի փոխհատուցումը, որը նրանք կրել են պրն Չահալի կալանքի տակ անցկացրած ժամանակ, կազմել է տարեկան £30000-£50000 գումար:

Կառավարությունը պնդում էր, որ խախտման փաստի հաստատումը բավական արդար փոխհատուցում կլինի համեմատած բարոյական վնասի փոխհատուցման պահանջին:

158. Հաշվի առնելով իր որոշումը, որ չի եղել 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում (հոդվ. 5-1) (տե՛ս վերևում` կետ 123), դատարանը ոչ մի փոխհատուցում չի պահանջում այն ժամանակի համար, որ պրն Չահալն անցկացրել է բանտում: Ինչ վերաբերում է այլ բողոքներին, Դատարանը գտնում է, որ եզրակացությունները, որ նրա արտաքսումը, եթե այն իրականացվի, իրենից կներկայացնի 3-րդ հոդվածի խախտում (հոդվ. 3) և որ եղել են 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի, և 13-րդ հոդվածների խախտումներ, կազմում են բավական արդարացի փոխհատուցում:

B. Դատական ծախսերը և սակագները

159. Բացի այդ, դիմողները պնդում էին, որ դատական ծախսերի փոխհատուցումը Ստրասբուրգյան դատավարության ընթացքում ընդհանուր £77755.97 է (ներառյալ ավելացված արժեքի հարկը, «ԱԱՀ»):

Ինչ վերաբերում է դատական ծախսերին, պնդում է, որ կառավարությունը նշել է, որ նրանց զգալի մասը կատարվել է, քանի որ դիմողները մեծ քանակությամբ պերիֆերիկ նյութեր են ստացել դատարանում: Նրանք £20000 գումարի փոխարեն առաջարկում են ավելի քիչ իրավաբանական օգնություն:

160. Դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսերը, որոնք կատարել են հայցվորները չափազանց են և սահմանել է £4500 (ներառյալ ԱԱՀ)` հանելով £21141 ֆրանսիական ֆրանկը, որոնք արդեն վճարվել են Եվրոպական խորհրդի իրավական աջակցության համար:

Գ. Տոկոսադրույքների վճարում

161. Համաձայն դատարանի ունեցած տեղեկատվության` պարտադիր տարեկան տոկոսադրույքը, որը կիրառվում է Միացյալ թագավորությունում սույն Դատավճռի ընդունման օրվա դրությամբ, կազմում է 8 տարեկան:

ՎԵՐՈԳՐՅԱԼԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ ԴԱՏԱՐԱՆԸ

Վճռեց, տասներկու ձայնով ընդդեմ յոթի, որ առաջին հայցվորի Հնդկաստան արտաքսելու պետքարտուղարի որոշման իրականացումը կլինի Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտում (հոդվ. 3):

Վճռեց, տասներկու ձայնով ընդդեմ վեցի,ոչ չի եղել Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում (հոդվ. 5-1):

Վճռեց միաձայն, որ եղել է Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետի խախտում (հոդվ. 5-4):

Վճռեց, տասնյոթ ձայնով ընդդեմ երկուսի, հաշվի առնելով եզրակացությունը` կապված 3-րդ հոդվածի հետ (հոդվ. 3), հարկ չկա քննարկել հայցվորների բողոքը` համաձայն 8-րդ հոդվածի (հոդվ. 8),

Վճռեց միաձայն, որ եղել է Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի և նրա հետ միասին 3-րդ հոդվածի խախտում (հոդվ. 13+3):

Վճռեց միաձայն, որ խախտումների վերաբերյալ վերոնշյալ եզրակացությունները բարոյական վնասի փոխհատուցման համեմատությամբ բավական արդարացիորեն հատուցված են:

Վճռեց միաձայն.

(a) որ պետություն-պատասխանողը պետք է վճարի հայցվորին երեք ամսվա ընթացքում` որպես դատական ծախսերի և պահումների փոխհատուցում, £45000 (քառասունհինգ հազար ֆունտ ստերլինգ) ավելի քիչ 21,141 (քսանմեկ հազար, մեկ հարյուր քառասունմեկ) ֆրանսիական ֆրանկ որոնք պետք է փոխանակվեն ֆունտ ստերլինգով ըստ փոխարժեքի, որը կգործի սույն դատավճռի կայացման օրը;

(b) որ պարզ տոկոսները տարեկան 8% տոկոսադրույքով ենթակա է վճարման վերոնշյալ երեք ամիսների ընթացքում և մինչև վճարման պահը:

8. Մերժեց միաձայն արդարացի փոխհատուցման վերաբերյալ այլ պահանջները:

Կատարված է անգլերենով և ֆրանսերենով և հրապարակվել է բաց լսումների ժամանակ Մարդու իրավունքների կառույցում, Ստրասբուրգ, 15 նոյեմբերի 1996 թվական:

Ռոլվ Ռիսդալ
Նախագահ

Հերբերտ Փեցոլդ
Քարտուղար

Համաձայն Կոնվենցիայի 51-րդ հոդվածի 2-րդ կետի (հոդվ. 51-2) և Դատարանի Կանոնների 53-րդ կանոնի 2-րդ կետի, կցվում են սույն դատավճռի վերաբերյալ հետևյալ առանձին կարծիքները՝

(a) պրն Վալտիկոսի համընկնող կարծիքը,

(b) պրն Ջամբրեկի համընկնող կարծիքը,

(d) պրն Գյոլչուկլուի, պրն Մացչերի, պրն Ջոն Ֆրիլանդի, պրն Բակայի, պրն Միֆսադ Բոնիչիի, պրն Գոտչևի և պրն Լևիցի միասնական մասամբ չհամընկնող կարծիքը,

(e) պրն Գյոլչուկլուի և պրն Մակարցուկի միասնական մասամբ չհամընկնող կարծիքը,

(f) պրն Փեթիթիի մասամբ չհամընկնող կարծիքը,

(g) պրն Մարտենսի և պրն Փալմի միասնական մասամբ չհամընկնող կարծիքը:

Ռ. Ռ.

Հ. Պ.

ԴԱՏԱՎՈՐ ՎԱԼՏԻԿՈՍԻ ՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

(Թարգմանություն)

Այս կարծիքը վերաբերում է այն ձևակերպմանը, որը կիրառվել է Chahal v. the United Kingdom գործի 123-րդ կետում, որը վերաբերում է 5-րդ հոդվածի 1-ին կետին (հոդվ. 5-1):

Կիսելով մեծ պալատի կարծիքների մեծամասնությունը և համաձայնելով նրանց հետ իրենց եզրակացությամբ, որ չի եղել այդ դրույթի որևէ խախտում (հոդվ. 5-1), ես չեմ կարող համաձայնել 123-րդ կետի առաջին ենթակետի հետ, որ պրն Չահալի կալանավորումը համապատասխանում է 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջներին (զ) (հոդվ. 5-1-զ):

5-րդ հոդվածի 1-ին կետը (զ) (հոդվ. 5-1-զ) նախատեսում էր, որ «Ոչ ոքի չի կարելի ազատությունից զրկել [այլ կերպ, քան]… անձի օրինական կալանավորումը կամ ձերբակալումը ... անձի, որի դեմ միջոցներ են ձեռնարկվում նրան արտաքսելու նպատակով…»: Այդ դրույթը պետք է մեկնաբանվի բարի կամքի և առողջ մտքի ոգով, ինչպես և ընդհանրապես օրենքի ցանկացած դրույթ: Ես խղճի խայթով կնշեի այստեղ, որ չորս-հինգ տարի կալանավորումը կարելի է դիտարկել որպես պահանջների համապատասխանեցում սույն հոդվածի և որպես օրինական ձերբակալում անցումային և, ըստ էության, սահմանափակ ժամանակահատվածում: Ճիշտ է, կային որոշ հատուկ պատճառներ տվյալ դեպքում, որոնք կխանգարեին դիմողի օպերատիվ կերպով արտաքսմանը (դատական վերանայման վերաբերյալ նրա դիմումի քննարկումը և նախևառաջ այն հարցը, արդյոք տեղին է նրան Հնդկաստան արտաքսելը): Բայց հեռանալ մեկից ասելով, որ իրավիճակը «համապատասխանում է կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի պահանջներին» (հոդվ. 5), ինձ թվում է` չափազանց է: Այնուամենայնիվ, ոչ ոք չի կարող գնալ դեպի ծայրահեղություն համարելով, որ տեղի է ունեցել կոնվենցիայի խախտում կառավարության համար, ովքեր կարող էին նշել որոշ ծանրակշիռ պատճառներ: Իմ տեսանկյունից ավելի նախընտրելի կլիներ, որ պարզապես ասվեր` պրն Չահալի ձերբակալումը «չի հակասում» 5-րդ հոդվածի պահանջներին (հոդվ. 5): Սա է 123-րդ կետի ձևակերպմանն իմ դեմ լինելու պատճառը:

Մյուս կողմից ես համաձայն եմ, որ ինչպես նշված է դատարանի վերջնական որոշման մեջ (վճռի դրույթների կետ 2), 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում (հոդվ. 5-1) տեղի չի ունեցել:

ԴԱՏԱՎՈՐ ՋԱՄԲՐԵԿԻ ՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

1. Եվս մեկ անգամ այս գործում դատարանը պետք է քննարկեր ազգային դատարաններում կոնֆիդենցիալ նյութերի օգտագործման հարցը, որտեղ ազգային անվտանգությունը գտնվում է վտանգի սպառնալիքի տակ: Ես համաձայն եմ դատարանի այն դրույթի հետ, որ ներպետական դատավարությունների համար հաբեաս կորպուսը և պրն Չահալի ձերբակալման որոշման դատական վերանայումը չի համապատասխանում 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետին (հոդվ. 5-4):

Ես նաև համաձայն եմ դատարանի հիմնավորման հետ, թե՛ համապատասխան սկզբունքների, և թե՛ դրանց կիրառության, այն է՝

(a) որ գաղտնի նյութերի կիրառությունը կարող է անխուսափելի լինել այն դեպքերում, երբ ազգային անվտանգությունը վտանգի տակ է գտնվում,

(b) որ ազգային իշխանությունը, սակայն, այս տեսանկյունից ազատ չի ազգային դատարանների կողմից արդյունավետ վերահսկումից,

(c) որ կան մեթոդներ, որոնք կարելի է կիրառել` համատեղելով անվտանգության օրինական շահերը և անհատին տրամադրել զգալի չափով դատավարական արդարություն,

Այս վերջին կետը (c) իրենից ներկայացնում է Եվրոպական դատարանի նախադեպային պրակտիկայի նոր զարգացում, և այդ պատճառով, իմ տեսանկյունից, հատուկ ուշադրության է արժանի:

2. Fox, Campbell and Hartley v. the United Kingdom վճռում (1990թ. օգոստոսի 30, Սերիա A, թիվ 182, էջեր 17-18, կետեր 34-35) դատարանը նշեց կառավարության պատասխանատվությունն առնվազն տրամադրել որոշակի փաստեր կամ տեղեկատվություն, որը կբավարարի այն բանին, որպեսզի ձերբակալվածը հիմնավորված մեղադրվի ենթադրաբար կատարած հանցագործության մեջ: Այն փաստը, որ պրն Ֆոքսը և պրն Քամփբելը երկուսն էլ նախկինում դատված են եղել ահաբեկչության կատարման համար, չհամոզեց դատարանին, որ կա հատուկ հիմնավոր կասկած, որ տեղի է ունեցել 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում (հոդվ. 5-1) (կետեր 34 և 35):

Murray v. the United Kingdom գործով 1994թ. հոկտեմբերի 28-ի վճռում (Սերիա A, թիվ 300-A, էջեր 27-29, կետեր 58-63, տարբեր հատվածներում) դատարանը վերահաստատեց Fox, Campbell and Hartley գործի իր չափանիշը, սակայն գտավ, որ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում երկու Մարրիս եղբայրների կատարած իրավախախտումների դատապարտումը` կապված զինամթերքի ձեռքբերման հետ, Ժամանակավոր ԻՀԲ-ի համար և նրանց այցերը ԱՄՆ և կապերը եղբայրների հետ, ներկայացված են բավականին ապացույցներ և տեղեկատվություն վերոնշյալ ստանդարտի բավարարման համար, այլ խոսքերով ասած` նրանք ներկայացրել են ճշմարտանման և օբյեկտիվ հիմնավորում կասկածի հիմնավորման համար:

Նախապես 45-47-րդ էջերում նշված Murray-ի վճռի 5-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 5-րդ պարագրաֆների (հոդված 5-1, հոդված. 5-2, հոդված 5-5) խախտման առնչությամբ ես տարակարծիք էի մեծամասնության տեսակետների հետ: Իմ մասնակի տարակարծությունը պայմանավորված էր «հիմնավոր կասկածի» փաստով, քանի որ հիմնավորվածության պայմանը չի իրականացվել այն պատճառով, որ Կառավարությունը հաջողության չի հասել «առնվազն որոշ փաստեր և տեղեկություններ» հայթայթելիս, որոնք էլ օբյեկտիվ հետազոտողին կհամոզեին, որ շահագրգիռ անձը կարող է հանցանք գործած լինել:

Murray-ի գործում ես նաև նախատեսել եմ այն հարցը, որը ծագել է ներկա գործի առնչությամբ, որին ես անդրադառնում եմ վերոնշյալ 1 (c) կետում: Ես հարց բարձրացրեցի, թե արդյոք հնարավոր է, որ դատարանը արտակարգ դեպքերի օրենքների պարագայում «հիմնավոր կասկածի» առնչությամբ սահմանի որոշակի փոփոխված չափանիշներ, որոնք ընդունվել են ահաբեկչական հանցանքների դեմ պայքարելու համար:

Ընդհանուր պատասխանի ճանապարհով ես տարբեր մեթոդներով` կախված հուսալիության աստիճանից, քննեցի ապացույցները:

4. Դատարանը նաև Fox, Campbell and Hartley գործին վերաբերեց որպես մի «տեղեկատվության, որի կասկածի տակ լինելը չի կարող բացահայտվել կամ դատարանում ներկայացվել մեղադրանքի պաշտպանության հարցում» (կետ 32): Իմ կարծիքով այս տարբերությունը երկու համապատասխան հարց է բարձրացնում. առաջինը` արդյոք պատճառաբանված է տարբերություն դնել բացահայտման ենթակա կասկածի տակ գտնվող տեղեկատվության և այն դատարանում ներկայացնելու միջև, և երկրորդը` արդյոք տարբերություն կա դատարանին հասանելի դարձած տեղեկատվության և դատարանում ներկայացված տեղեկատվության միջև, որը բացահայտվել է կասկածից հետո(տե՛ս նաև Murray-ի գործի հետ կապված իմ տարակարծությունը)

Չահալի սույն գործում, Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի (հոդված 13) ենթադրյալ խախտումը քննարկելիս, Դատարանը հիշատակում է Կանադական Իմիգրացիայի 1976 թվականի Ակտի մեթոդները, որին և ուշադրություն են դարձնում կողմերը: Այնտեղ Դաշնային Դատարանի դատավորն անցկացնում է բոլոր ապացույցների դռնփակ քննարկում, քանի որ գաղտնի նյութերի գաղտնիությունը պահանջում է, որպեսզի այդպիսի ապացույցները զննվեն հայցվորի և իր ներկայացուցչի բացակայության պայմաններում: Ինչևիցե, այդպիսի հանգամանքներում նրանց փոխարեն հանդես է գալիս դատարանի կողմից հրահանգված վստահելի փաստաբանը: Ապացույցների համառոտագիրն անհրաժեշտ ջնջումների հետ միասին տրամադրվում է դիմողին:

5. Murray գործով իմ հատուկ կարծիքում ես առաջարկեցի հետևյալ մոտեցումը` ձևակերպված (մասամբ կանադական տեխնոլոգիաների վերաբերյալ տեղեկատվության բացակայության հետ կապված) ավելի ընդհանուր եզրույթներով, որն իրենից ներկայացնում է փոխզիջում Fox, Campbell and Hartley գործով վճռի չափանիշները պահելու ցանկության և դատարանի փաստարկների ընդլայնման անհրաժեշտության միջև համանման դեպքերում այն մյուսներից ավելի լավ հարմարեցնելու համար:

Այսպիսով, ես հարցրեցի` կարելի է այլ կերպ վերաձևակերպել գաղտնի տեղեկատվությունը, փոփոխության կամ հատուկ այն բանի համար, որպեսզի պաշտպանենք նրա սկզբնաղբյուրը, իսկ հետո բացահայտել այն: Այս տեսանկյունից ազգային դատարանը կարող է գտնել այլընտրանք, անկախ փորձագիտական կարծիք` չհիմնվելով բացառապես միայն իշխանությունների կողմից կալանքի հաստատման փաստի վրա:

6. Այս համընկնող կարծիքի նպատակն է, այդ պատճառով, սույն կարծիքը տեղակայել դատարանի որոշման մեջ՝ զարգացող նախադեպային իրավունքի ենթատեքստով:

Դատարանն իսկապես կարող է բավարարվել ապագայի համանման դեպքում, որ որոշ գաղտնի տեղեկատվություն կարող է ստացվել ազգային դատարանում, կամ նույնիսկ Ստրասբուրգում գործի քննության ժամանակ, որն առնվազն եղել է և չի բարձրաձայնվել ամբողջական ծավալով և անփոփոխ ձևով՝ կասկածյալի կամ ձերբակալվածի նկատմամբ:

Դատարանի խնդիրն է մնում համաձայնեցնել մրցակցության սկզբունքի պահանջները գաղտնի տեղեկատվության պաշտպանության անհրաժեշտության հետ, որը ստացվել է գաղտնի սկզբնաղբյուրներից, որոնք վերաբերում են ազգային անվտանգությանը:

ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԵ ՄԵՅԵՐԻ ՄԱՍԱՄԲ ՀԱՄԸՆԿՆՈՂ, ՄԱՍԱՄԲ ՉՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

(Թարգմանություն)

Արտաքսման ծանուցագիր

A. Հոդված 3-ը և Հոդված 13-ը Հոդված 3-ի հետ համատեղ (հոդվ. 3, հոդվ. 13+3) Ես լիովին համաձայն եմ դատավճռի հետ այս առումով:

B. Հոդված 8-ը և Հոդված 13-ը Հոդված 8-ի հետ համատեղ (հոդվ. 8, հոդվ. 13+8)

Դատարանը ճանաչում է, որ հարցը՝ արդյոք եղել են մարդու իրավունքների խախտումներ, որոնք շարադրված են Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածում (հոդվ. 8) «վարկածային» (տե՛ս վճռի 139 և 146 կետերը), հարկ չի համարում ըստ հոդված 8-ի բողոքարկել (հոդվ. 8) կամ այդ դրույթի ենթադրյալ խախտումը 13-րդ հոդվածի հետ համատեղ (հոդվ. 13+8) քննարկել:

Կցանկանայի նշել, որ տվյալ դեպքում իրավունքների խախտման հարցը, որը շարադրված է հոդված 8-ում (հոդվ. 8) ոչ ավելի վարկածային է, քան 3-րդ հոդվածով շարադրվածները (հոդվ. 3): Երկուսն էլ առաջանում են համանման «Հնդկաստան առաջին դիմողի արտաքսման պետքարտուղարի որոշման կայացման դեպքում»: Հետևաբար, եթե մենք դիտարկենք մեկը, պետք է դիտարկենք նաև մյուսը:

Ես, ըստ էության, համաձայն եմ հանձնաժողովի միաձայն ընդունած զեկույցի 134 և 139 կետերի փաստարկների հետ, և կիսում եմ նրա կարծիքը, որ եթե արտաքսման մասին հրամանը կյանքի կոչվի, տեղի կունենա հայցվորի ընտանեկան և մասնավոր կյանքի նկատմամբ հարգանքի իրավունքի խախտում:

Ես նաև կարծում եմ, որ տվյալ դեպքում նաև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունքի խախտում է` համաձայն 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13)` համեմատած նրանց իրավունքների 8-րդ հոդվածի հետ (հոդվ. 8): Դատարանի դիտողությունները, որոնք վերաբերում են 13-րդ և 3-րդ հոդվածների համընդհանուր խախտմանը (հոդվ. 13+3) հավասար չափով արդարացված են 13-րդ և 8-րդ հոդվածների համադրության խախտման դեպքում (հոդվ. 13+8):

Տվյալ դեպքում այս երկու խախտումները սերտորեն կապված են և պրակտիկորեն անբաժանելի են:

Առաջին հայցվորի արտաքսումը կլինի նրա անձնական իրավունքի խախտում՝ ենթարկվելու մեթոդներին, որոնք նշված են 3-րդ հոդվածում և բոլոր հայցվորների իրավունքը՝ մասնավոր և ընտանեկան կյանքի իրավունքի նկատմամբ հարգանքի: Արտաքսման վերաբերյալ դատավճռի բողոքարկման համար միջոցների բացակայությունը, այսպիսով, միաժամանակ ազդում են այդ իրավունքներից յուրաքանչյուրի վրա:

II. Առաջին դիմողի կալանավորումը

A. Հոդված 5 կետ 1 (հոդվ. 5-1)

Ճիշտ է, որ առաջին դիմողը զրկվել է ազատությունից արտաքսման գործընթացի շրջանակներում, և որ ի սկզբանե` 1990 թվականի օգոստոսից, նրա ազատազրկումն այս պետության մեջ կարելի է համարել օրինական:

Այնուամենայնիվ նա այսքան ժամանակ գտնվել է կալանքի տակ և մինչև հիմա էլ՝ 1996 թվականի հոկտեմբերի վերջը:

Դա հստակ չափազանցված է:

Չափազանց լուրջ և ծանրակշիռ բնույթի պատկերացումում, որը նշվում է որոշման 117-րդ կետում, կարող է բավարար լինել, որպեսզի բացատրվի արտաքսման տևականությունը: Նրանք, սակայն, չեն կարող արդարացնել ազատազրկումն այնքանով, որ քրեական գործի բարդությունը բավարար է, որպեսզի արդարացնի նախնական ազատազրկումը:

Այն, որ այստեղ չկա հարց, ինչպես որ Kolompar v. Belgium գործով վճռում (1992թ. սեպտեմբերի 24-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 235-C), օրինակով տրամադրումը ըստ մեկ այլ պետության հարցման` կապված մի քանի տարի կալանավորմանը, իսկ անդամ պետության կողմից տրված անձի արտաքսման ծանուցումը, որը, ինչպես ասվում է, դատարանի որոշման 23-րդ և 24-րդ կետերում, քննարկվել է միայն երկու աննշան իրավախախտումներով:

B. 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը և 13-րդ հոդվածը 5-րդ հոդվածի հետ միասին (հոդվ. 5-4, հոդվ. 13+5)

Ի տարբերություն հանձնաժողովի, որն ընտրվել է քննարկելու առաջին դիմողի բողոքը` կապված նրան ազատազրկման մեջ պահելու համար ոչ բավարար հիմնավորումների հետ` համաձայն 13-րդ հոդվածի (հոդվ. 13), դատարանն այն ընդունեց 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի (հոդվ. 5-4) լույսի ներքո:

Դատարանի փաստարկներն ավելի շատ համապատասխանում են այդ դրույթների տառին և ոգուն (հոդվ. 13, հոդվ. 5-4):

Անհրաժեշտ է նաև նախևառաջ ընդգծել, որ 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը (հոդվ. 5-4) նախատեսում է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով ձերբակալման կամ կալանավորման պատճառով զրկված է ազատությունից», իրավունք ունի քննության, այն դեպքում, երբ 13-րդ հոդվածը (հոդվ. 13) իրավունք է տալիս «յուրաքանչյուրին, ում սույն Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները խախտվել են»: Սա խոսում է այն մասին, որ առաջին դրույթի վրա հիմնվելու համար (հոդվ. 5-4) ազատազրկումն ինքն իրենով բավարար է, մինչդեռ երկրորդի (հոդվ. 13) համապատասխանության համար պետք է ազատության իրավունքի խախտում եղած լինի:

Անհրաժեշտ է նաև նշել, որ 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետը (հոդվ. 5-4) ասում է, որ դատավարությունը պետք է իրականացվի դատարանի առջև, այն ժամանակ, երբ 13-րդ հոդվածում (հոդվ. 13) պահանջվում է առավել անորոշ «պետական մարմնում իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոց»:

Վերջապես, հետաքրքիր է նշել, որ դատարանի հասանելիության իրավունքը, որը, ինչպես դատարանն է ճանաչել, 1975 թվականի փետրվարի 21-ի՝ Golder v. the United Kingdom գործով վճռից (Սերիա A, թիվ 18), երաշխավորվում է կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով (հոդվ. 6), 5-րդ հոդվածով (հոդվ. 5). հանդիսանում է կոնվենցիայի հիմնական դրույթներից միայն մեկը, որ կոնկրետ նախատեսվում է դատական գործ հարուցել` ի լրացումն դատավարական իրավունքի, որը նախատեսված է միևնույն հոդվածի 3-րդ կետով (հոդվ. 5-3) այն դեպքերում, որոնք նախատեսված են 1-ին կետում (գ) (հոդվ. 5-1-գ):

Վերոշարադրյալը լավ լուսաբանումն էր այն բանի, որ նրանք, ովքեր մշակել էին կոնվենցիան, որքանով էին հասկանում ապահովման անհրաժեշտությունը, մասնավորապես անձանց համար, ովքեր զրկված են ազատությունից, դատական պաշտպանությունից, ինչը վաղուց դուրս է գալիս իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների շրջանակներից, ինչն առավել ընդհանուր երաշխավորված է 13-րդ հոդվածին համապատասխան (հոդվ. 13):

Բայց սա ամենը չէ:

Հոդված 13-ը, որը երաշխավորում է դատական պաշտպանության միջոց «ազգային մարմնի» ներկայությամբ, պետք է ձուլվի 26-րդ հոդվածի հետ, որը պահանջում է, որպեսզի «բոլոր տեղական դատական պաշտպանության միջոցները օգտագործվեն» նախքան հանձնաժողովը կմեկնարկի գործի քննությունը: Այս երկու դրույթները (հոդված 13, հոդված 26) լրացնում են միմյանց և ցույց են տալիս, որ դրանք նախևառաջ պետությունների օգտին են, որպեսզի պատժամիջոցներ կիրառեն իրավունքների և ազատությունների առնչությամբ կատարված խախտումների դեմ: Կոնվենցիայի հաստատությունների կողմից տրամադրված պաշտպանությունը լոկ երկրորդական բնույթ է կրում:

Դա միայն այն տեսակետից է բխում, թե արդյոք առկա է էական արդյունավետ դատական պաշտպանության միջոց’ 13-րդ հոդվածով պահանջվածի համաձայն:

Հանձնաժողովի և դատարանի համար հարցն այդքան էլ կարևոր չէ, որքան որ այն կարևոր է «իրավունքներին և ազատություններին», որոնք նրանց կարծիքով չեն խախտվել: Դա այն է, ինչն ամրագրված է հոդված 13-ի փաստացի շարադրմամբ:

Սա անշուշտ իրական չէ 5-րդ հոդվածի 4-րդ մասում (հոդված 5-4) սահմանված ազատությունից զրկվածների իրավունքների պաշտպանության դեպքում, ովքեր պետք է միշտ ի վիճակի լինեն «դատական գործընթացներ մեկնարկեն», որով իրենց ազատությունից զրկման օրինականությունը պետք է անմիջապես որոշվի դատարանի կողմից կամ հրամայվի իրենց ազատումը, եթե կալանքն անօրինական է:

ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ ԳՅՈԼՉՒԿԼՈՒԻ, ՄԱՑՇԵՐԻ, ՍԵՐ ՋՈՆ ՖՐԻԼԱՆԴԻ, ԲԱԿԱՅԻ, ՆԻՖՍԱԴ ԲՈՆԻՉԻԻ, ԳՈԹՉԵՎԻ ԵՎ ԼԵՎԻՑԻ ՀԱՄԱՏԵՂ ՄԱՍԱՄԲ ՉՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

1. Մենք համաձայն ենք մեծամասնության հետ, որ ազգային անվտանգության նկատառումները չեն կարող վկայակոչվել արդարացնելու համար Պայմանավորվող Պետության իրավասության շրջանակների ձեռքում եղած անառողջ վերաբերմունքը, և որ այդ առումով 3-րդ հոդվածով (հոդված 3) տրված պաշտպանվածության զգացումն ունի բացարձակ բնույթ: Բայց մեր կարծիքով իրավիճակն այլ է, ինչպես տվյալ դեպքում, միայն հոդվածի (հոդված 3) լրացուցիչ տարածքային (կամ անուղղակի) կիրառումը վտանգված է: Ապա, Պայմանավորվող պետությունը, որը մտածում է որևէ մեկի դուրս հանումը իր իրավասության շրջանակներից և վերջինիս տրամադրումը մյուս Պետության իրավասությանը, պետք է օրինականապես արդար հավասարակշռություն հաստատի մի կողմից իր ազգային անվտանգության շահերի դեմ եղած սպառնալիքի բնույթի, եթե գործին առնչվող անձը պետք է մնար և մյուս կողմից` տվյալ անձի նշանակության վայրի Պետությունում վատ վերաբերմունքի պոտենցիալ ռիսկի չափի միջև: Ապա, ըստ վկայության, կա հիմնավոր կասկած, որ վատ վերաբերմունքի հավանականությունը տվյալ Պետությունում իսկապես կվերջանա. ազգային անվտանգության սպառնալիքը մեծապես կհավասարակշռվի: Համապատասխանաբար, ինչքան մեծ լինի վատ վերաբերմունքի ռիսկը, այնքան ավելի քիչ ճնշում պետք է տրամադրվի անվտանգության սպառնալիքին:

2.Ինչ վերաբերում է սույն դեպքի հանգամանքներին, մեր եզրակացությունը` արդյոք հիմնավորվել է, որ կա իրական վտանգ պրն Չահալին դատապարտման ենթարկելու հակառակ Հոդված 3-ի (հոդված 3), եթե նա ստիպված լիներ վերադարձվել Հնդկաստան, հարցի վերաբերյալ տարբերվում է մեծամասնության եզրակացությունից: Մենք, համապատասխանաբար, համաձայն չենք (և այդպես էլ կանենք,եթե նույնիսկ մենք ստիպված լինենք ընդունել մեծամասնության պատճառաբանումը,ինչ վերաբերվում է վերոնշյալ պարբերության 1-ին կետին), այն պարզաբանումով, որ նրան վկայակոչված] երկիր արտաքսելու որոշման իրականացումը կլինի հոդվածի (հոդված 3) խախտում:

3. Soering-ի գործով Դատարանը նաև մտահոգված էր դիմողի`ուրիշ երկիր հեռանկարային հեռացման համար: Իր վճռով սույն գործում (առաջին անգամ մեջբերվեց սույն վճռի պարբերություն 74-ում), Դատարանը հայտարարեց (էջ 35, կետ 90), որը «Կոնվենցիայի ինստիտուտների համար նորմալ չէ բարձրաձայնելու Կոնվենցիայի պոտենցիալ խախտումների գոյության մասին: Այնուամենայնիվ, երբ դիմողը պնդում է, որ նրան հանձնելու որոշումը, եթե վերջինս կիրառվի, հակառակ կլինի Հոդված 3-ին (հոդվ. 3)», հարցում արվող երկրում կանխատեսելի հետևանքների պատճառաբանությամբ մեկնումն այս սկզբունքից ելնելով անհրաժեշտ է` հաշվի առնելով ենթադրյալ տառապանքների ռիսկի լուրջ և անդառնալի բնույթը, որպեսզի ապահովվի սույն Հոդվածով (հոդվ. 3), ապահովվող երաշխիքի արդյունավետությունը…:

4.Այդ դեպքում դիմողի հանձնումը փնտրվում է հարցումը տրված Պետության կողմից, որպեսզի իրականացվի մահապատիժ քրեական հանցանքի համար. այս հանգամանքներն ուղորդեցին Դատարանին եզրակացնելու, որ նրա` «մահվան շարքային երևույթի» ենթարկվելու հավանականությունն այնպիսին է, որը կարծես գործի է դնում Հոդված 3-ը (հոդվ. 3):Դատարանը շարունակեց եզրակացնել` գործնականապես վերլուծելով, թե ինչ «մահվան շարքային երևույթ» կիրականացնի դիմողի դեպքի առնչությամբ, և որ նրա հանձնումը կենթարկի նրան «Հոդված 3-ով (հոդվ.3) սահմանված դատապարտումի իրական ռիսկի շեմից այն կողմ»:

5. Soering-ի գործի դիմողը (որը նաև տարբերվում է` հիմնվելով այն փաստերի վրա, որ չկա ազգային անվտանգության հարց, որը պետք է հաշվի առնել), հետեւաբար, հենվելով օրինական գործընթացի վրա, որը նրան կենթարկի ռիսկի, որն ակնհայտորեն հեշտ է կանխատեսել և գնահատել, քան նրանք, որոնք կենթարկեն նրան սույն դեպքի առաջին դիմողի կողմից, եթե այժմ նա վերադառնա Հնդկաստան: Արտաքսման հրամանի կիրառման հետևանքները վերջինիս հանդեպ բավականին տարբեր են և շատ ավելի ցածր, քան կանխատեսելիության հրամանը:

6. Տվյալ գործում դատարանն իր իրավասության ներքո ուներ բազմաթիվ նյութեր Հնդկաստանում առկա իրավիճակի վերաբերյալ, և առավել կոնկրետ 1990 թվականի Փենջաբի (չնայած մենք կարող ենք նշել, ոչ ավելի ուշ,քան 1996 թվականի մարտի Միացյալ նահանգների պետական դեպարտամենտի զեկույցը Հնդկաստանի վերաբերյալ-տե՛ս դատավճռի պարագրաֆ 53): Դատարանը գալիս է եզրահանգման 86-րդ պարագրաֆում, (և մենք համաձայնում ենք) որ

« ... թեպետ պատմական իրադրությունն իրենից հետաքրքրություն է ներկայացնում այնքանով, որ այն լույս սփռեց ընթացիկ իրավիճակի վրա և որ նրա հնարավոր զարգացումը իսկական որոշիչ պայման է»:

7. Ինչ վերաբերում է ներկայիս պայմաններին, ակնհայտ է, որ վերջին տարիներին բարելավվել է մարդու իրավունքների պաշտպանությունը Հնդկաստանում` հատկապես Փենջաբում, որտեղ բռնությունը գագաթնակետին էր հասնում 1992 թվականին և որ զարգացումը շարունակվում է հանձնաժողովի կողմից գործի քննարկման ընթացքում (տե՛ս վճռի կետ 101-ը): Մյուս կողմից լրջորեն հաստատվում են Փենջաբի որոշ անվտանգության ուժերի աշխատակիցների ապօրինի պահվածքը, ովքեր գործում են այդ պետության սահմաններում կամ այդ պետության սահմաններից դուրս և անվտանգության ուժերի մի քանի աշխատակիցների, ովքեր գործում են Հնդկաստանի տարբեր մասերում (կետեր 102-04): Թեպետ դատարանի նյութերի ապացուցողական մասը կարող է հարցականի տակ լինել, մենք բավարարված ենք, որ բավական է նաև այն, որ անհնար է անել եզրակացություն, որ չկա ոչ մի վտանգ պրն Չահալի համար, եթե նա արտաքսվի Հնդկաստան, նույնիսկ Փենջաբի սահմաններից հեռու, եթե նա ընտրի որևէ այլ տեղ:

8. Զգալի դժվարությունը կայանում է ռիսկի թվային գնահատման մեջ: Գնահատման ժամանակ դատարանի մեծամասնությունն ասաց, որ իրենք չեն համոզվել, որ Հնդկաստանի կողմից արված հավաստիացումները կոչված են ապահովելու պրն Չահալի անվտանգության բավարար երաշխիքները և գտնում են, որ նրա բարձր դիրքն ավելի հավանական է,որ կմեծացնի նրա համար ռիսկը հակառակ դեպքում (կետեր 105 և 106): Սա, սակայն, որ հավասար, եթե ոչ ավելի շատ նրա բարձր դիրքը կարիք կառաջացնի լրացուցիչ պաշտպանության: Հնդկաստանի կառավարության հավաստիացումների լույսի ներքո և հայրենական ու միջազգային բողոքի պարզ հեռանկարների, եթե նրան վտանգ սպառնա, ավելի համոզիչ հիմքեր կլինեն սպասելու, որ որպես Հնդկաստանի օրինապաշտ քաղաքացի` նա կդիտարկվի որպես այդքանը, և ոչինչ ավելի: Միանգամայն հավանական է, որ տարբեր աստիճանի նման հնարավոր սպառնալիքների առկայությունը մեծամասամբ կախված կլինի հենց անմիջապես նրա պահվածքից:

9. Մեր ընդհանուր եզրակացությունն այն է, որ մեծամասնության գնահատականը շատ մեծ տեղ է թողնում կասկածների համար, և որ նա հիմնավորել է, որ գոյություն ունի իրական վտանգ, որ առաջին դիմողը կենթարկվի վատ վերաբերմունքի, որը կհակասի 3-րդ հոդվածին, որ նա այժմ կարող է արտաքսվել Հնդկաստան: Նման ընթացքի առավել մեծ կանխատեսում կա, որ պետք է անպայման արդարացնել դատարանի որոշումը սույն հոդվածի հնարավոր խախտման դեպքում (հոդվ. 3):

10. Հակառակ դեպքում, ինչպես նաև հաշվի առնելով ըստ 3-րդ հոդվածի տվյալ հարցի վերաբերյալ իր դրույթները` մենք համաձայն ենք դատարանի եզրակացությունների հետ, բացառությամբ պրն Գյուլչուկլուի, ինչպես հետևում է նրա հատուկ կարծիքից:

ԴԱՏԱՎՈՐ ՓԵԹԻԹԻԻ ՄԱՍԱՄԲ ՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

(Թարգմանություն)

Ես քվեարկեցի ի օգուտ 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 4-րդ ենթակետի խախտման (հոդվ. 3, հոդվ. 5-4, հոդվ. 13):

Մի քանի շաբաթ ավելի վաղ դատարանը ճիշտ որոշեց վարչական ազատազրկման խնդիրների քննության դեպքում, որոնք ընդգրկված են 1951 թվականի Ժնևի կոնվենցիայում, և Միավորված ազգերի կազմակերպության փախստականների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի իրավասությունով («ՄԱԿ ՓԳՀ»): Դատարանը վճռեց, որ իսկական իրավունքների խախտում է կատարվել Ֆրանսիայի կողմից, 20-օրյա վարչական ազատազրկման ժամկետի շրջանակներում` առանց փաստաբանի հասանելիության կամ այլ դատական արդյունավետ քննության (տե՛ս Amuur v. France գործով 1996թ. հունիսի 15-ի վճիռը, Վճիռների և որոշումների զեկույցներ, 1996-III): Չահալի դեպքում երկրորդ ձերբակալման ժամկետն առաջացնում է միևնույն տիպի խնդիրներ:

Ինչ վերաբերում է ընդհանուր օրենքով ընդունված պրն Չահալի արտաքսման մասին որոշմանը, չէր վիճարկվում, որ նրա ազատազրկումը սկսվել է 1990 թվականի օգոստոսի 16-ից, և որ այն դիտարկվում է դատական քննության համար:

Որպես քաղաքական փախստական ապաստան տրամադրելու նրա միջնորդությունը մերժվեց, արտաքսման մասին հրամանը ընդունվեց 1991 թվականի հուլիսի 25-ին Ժնևի կոնվենցիայի բազայի հիման վրա: Պրն Չահալի ձերբակալումն այս տեսակետից սկսեց ավելի նվազ քննարկվել դատարանի կողմից: Այդ պատճառով կար առճակատում Ժնևի կոնվենցիայի և մարդու իրավունքների Եվրոպայի կոնվենցիայի միջև, որոնք հանդիսանում են միևնույն անդամ-պետությունները: Պետությունները կարող են արտաքսել անձանց, ովքեր մերժվել են քաղաքական փախստականի կարգավիճակի մեջ: Բարդությունների առաջացման դեպքում (տեղափոխման վերաբերյալ վախերը, որոնք կարող են առաջանալ վերադարձման դեպքում, կամ ապահով պետության կամ երրորդ պետության որոնումը), անձը պետք է ենթարկվի վարչական ազատազրկման և չպահվի սովորական բանտում, սովորական կալանավորների ռեժիմով: Բացի այդ ազատազրկումը պետք է օպերատիվ կերպով վերանայվի դատարանների կողմից (տե՛ս վերևում հիշատակված Amuur-ի դատավճիռը):

Պրն Չահալը չէր ձերբակալվել որևէ դատապարտման որոշման արդյունքում:

Եթե դիմումը ներկայացվել է քննարկման, այն պետք է լսվի անհապաղ` որպես հրատապ հարց: Գործընթացների քննության կազմակերպումը կարգավորվում է Ժնևի կոնվենցիայով և ՄԱԿ ՓԳՀ-ի որոշումներով: Սույն հարցի հետ կապված կարելի է դիմել ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովին:Եվրոպական դատարանը չի կարող քննել գործընթացները, սակայն նա կարող է քննարկել դրանք` համաձայն 3-րդ և 5-րդ հոդվածների` ի հաստատումն խախտման:

Գրեթե մեծամասնությունը վիճարկում էր, թե ինչպես է դա կատարվում, քանի որ դիմողն է ձգտել հետ կանչելու, նրա կալանավորումը եղել է արդարացված, եթե դատավարությունը դարձել է տևական: Արդյոք այդ հիմնավորումը տրանսպոնացված է, որը կիրառվում է մինչև դատավարությունը կալանքից ազատելու համար, ասվում է, որ նրա ազատազրկումն արդարացվում է նրանով, որ նա տվել է դիմում, որը պահանջել է քննություն: Այնուամենայնիվ մարդու ազատությունը հանդիսանում է հիմնական իրավունք, որը երաշխավորվում է 5-րդ հոդվածով (հոդվ. 5): Այն փաստի արդյունքում, որ ազատ արձակվելու վերաբերյալ միջնորդությունը չի կարող հիմնավորում լինել, կալանավորման համար ժամկետը երկարաձգվում է, երբ ձերբակալումը հակասում է 5-րդ հոդվածի (հոդվ. 5) պահանջներին: Հինգ տարվա ազատազրկումն արտաքսման ծանուցումից հետո` կապված փախստականի կարգավիճակ տրամադրելու մերժման հետ, ինչպես եղել է պրն Չահալի հետ բազմիցս:

Ակնհայտ է, որ Ժնևի կոնվենցիայով վարչական իրավունքն իր բովանդակությամբ տարբերվում է ընդհանուր օրենքից և անհրաժեշտ է այնպիսի կենսակերպի համար, ինչպիսին է վարչական շինության մեջ կամ հյուրանոցում բնակվելը կամ տնային կալանքը: Միավորված ազգերի կազմակերպության այդ փաթեթները և ՄԱԿ-ի ենթահանձնաժողովի երաշխիքները բոլոր մարդկանց իրավունքների վերաբերյալ, ովքեր ենթարկվում են ազատազրկման որևէ եղանակով, պետք է լսվեն:

Եթե պետությունը բախվում է դժվարության, որը ծագում է այն վտանգից, որ կարող են բխել ծագման երկիր վերադարձնելուց, նա կարող է, եթե չի ցանկանում անձին պահել իր տարածքում, ընտրության համար բանակցություններ վարել երրորդ երկրի հետ:

Բարդ քաղաքական դեպքերում, այնպիսիք, ինչպիսիք են օրինակ պրն Չահալի դեպքը, իմամների և կրոնական առաջնորդների արտաքսման վերաբերյալ եվրոպական պետությունները գտել են այլընտրանքը՝ արտաքսելով որոշ աֆրիկյան պետություններ: Միացյալ թագավորությունը նույնպես դիմում է նման միջոցների:

Եվրոպական կոնվենցիան թույլ չի տալիս պետություններին արհամարհել ըստ Ժնևի կոնվենցիայի իրենց ունեցած պարտավորությունները: Դատարանը պետք է ուշադիր լինի այն միջազգային միջպետական գործիքների հնարավոր կոնֆլիկտների նկատմամբ, որոնք իրար են կապում խորհրդի անդամ-պետություններին:

Սույն առարկայի վերաբերյալ իմ կարծիքը հիմնված է ՄԱԿ ՓԳՀ-ի աշխատանքի և Եվրոպական հանձնաժողովի և դատարանի սեփական որոշումների վրա:

ՄԱԿ ՓԳՀ «Ազատազրկում և ապաստան» (Եվրոպական շարք, հատ. 1, թիվ 4, Հոկտեմբեր 1995) հրապարակությունում ասվում է.

«5-րդ հոդվածը (հոդվ. 5) ապահովում է լրացուցիչ երաշխիքներ ազատազրկման ժամկետի չհիմնավորված երկարաձգման համար: Ո՛չ Ժնևի կոնվենցիան, ո՛չ Նախարարների հանձնաժողովի ղեկավարող սկզբունքները չեն ապահովում ապաստան փնտրող անձանց կալանքի տակ պահելը: Իր եզրակացության մեջ ՄԱԿ ՓԳՀ գործադիր կոմիտեն №44 եզրակացության մեջ ճանաչում է անձանց պաշտպանության գործընթացների արագացման կարևորությունը, ովքեր ապաստան են փնտրում չափազանց երկար ազատազրկման ժամկետներով: 5-րդ հոդվածի 1-ին կետը (f) (հոդվ. 5-1-f), որպես դատարանի մեկնաբանություն, հարկ է համարել որպես երաշխիք ապահովվող ձերբակալման ընթացքում, համաձայն 5-րդ հոդվածի (հոդվ. 5), որի նպատակն է հանդիսանում անձի պաշտպանությունը կամայականություններից: Bozano-ի վճռում (1986թ. դեկտեմբերի 18, Սերիա А, թիվ 111, էջ 23, կետ 54), դատարանը համարեց, որ այդ սկզբունքն ունի հատուկ նշանակություն՝ համաձայն կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի (հոդվ. 5-1-F): Այս դրույթը (հոդվ. 5-1-f) իհարկե ենթադրում է, թեպետ ոչ բացահայտ, որ օտարերկրացու ազատազրկումը, որը թելադրվում է այն հանգամանքով, որ նրա վերաբերյալ վարույթը գտնվում է ընթացքի մեջ, դադարեցվում է արդարացված լինել, եթե դատավարությունը, որի մասին գնում է խոսքը, չի անցկացվել պատշաճ ջանքերով:

...

[Եվ, Նախարարների հանձնաժողովի թիվ R (94) 5 երաշխավորության III.10 պարագրաֆի՝ ղեկավարվող սկզբունքների մասին, որպեսզի ոգեշնչեն Եվրոպական խորհրդի անդամ-պետություններին գործելակերպ, որը կվերաբերի եվրոպական օդանավակայաններ ապաստան փնտրողների գալուն]»:

10.Ապաստան փնտրող անձը կարող է բերվել [համապատասխան] վայր միայն օրենքով նախատեսված պայմաններում և առավելագույն տևողությամբ:

5-րդ հոդվածով (հոդվ. 5), ազատազրկման չափը կհամապատասխանի միայն Կոնվենցիայի պահանջներին, եթե այն օրինական է համարվում ներքին իրավունքով: 5-րդ հոդվածի 1-ին կետը (հոդվ. 5-1) ենթադրում է, որ ցանկացած ձերբակալում կամ ազատազրկում պետք է իրականացվի «համաձայն օրենքով նախատեսված ընթացակարգի«: Տվյալ պահին կոնվենցիան նախևառաջ պահանջում է, որ ցանկացած ազատազրկում պետք է ունենա ազգային օրենսդրության իրավական հիմնավորում: Ազատազրկումը չի կարող կատարվել հայրենական իրավական պաշտպանության բացակայությամբ, որն ուղղակի քայքայում է այն: Բացի այդ, նա հիմնվում է սույն ազգային օրենսդրության հիման վրա և պարտավորություն է սահմանում հետևել երկու հիմնական և դատավարական նորմերին:

Ինչ վերաբերում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածով (հոդվ. 5) որոշմանը, Kolompar v. Belgium գործով (1992թ. սեպտեմբերի 24-ի վճիռը,Սերիա Ա, թիվ 235-C, էջ 64, կետ 68), հանձնաժողովը ներկայացրեց հետևյալ կարծիքը հանձնման խնդրի վերաբերյալ, որոնք կարող են ներկայացված լինել արտաքսման դեպքերում.

«Այնուամենայնիվ, Հանձնաժողովը գտնում է, որ սույն գործով կա նաև Պետական անգործության խնդիրը: Հանձնաժողովը հիշեցնում է, որ Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի, 1-ին կետը (հոդված 5-1) հռչակում է, որ կա մի «ազատության իրավունք», և որ այս իրավունքից բացառությունները, որոնք թվարկված են սույն դրույթի ենթակետերում (ա)-ից (զ) (հոդվ. 5-1-ա, հոդվ. 5-1-բ, հոդվ. 5-1-գ, հոդվ. 5-1-դ, հոդվ. 5-1-ե, հոդվ. 5-1-զ), պետք է շատ նեղ մեկնաբանվեն (Eur. Court H. R., Winterwerp v. the Netherlands գործով 1979թ. հոկտեմբերի 24-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 33, էջ 16, կետ. 37; Guzzardi v. Italy գործով 1980թ. նոյեմբերի 6-ի վճիռը, Սերիա A, թիվ 39, կ. 36, ենթակետ. 98): Հանձնաժողովը գտնում է, որ պետությունը, որից եկել է հանձնելու խնդրանքը, պետք է ապահովի, որ կա արդարացի հավասարակշռություն ազատությունից զրկելու և այս պատժամիջոցի կիրառության ընտրության միջև: Լինելով պատասխանատու կալանավորված անձի համար, ում խնդրել են հանձնել` այդ պետությունը պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնի այն բանին, որպեսզի հանձնման գործընթացը չավարտվի անձնական ազատության իրավունքի և սահմանափակումների միջև համամասնության բացակայությամբ, որոնք ամրագրված են 5-րդ հոդվածում (հոդվ. 5) և հանձնման վերաբերյալ նրա միջազգային պարտավորություններով: Այդ պատճառով հանձնաժողովը գտնում է, որ եթե նույնիսկ ենթադրենք, որ նշյալ դատավարություններում ընդհանուր անգործությունը դիմողի կողմից է, որ պետության պարտքն է հատուկ միջոցներ ձեռք առնել էքստրադիցիայի սպասումով դիմողին կալանքի տակ պահելու սահմանափակումների համար ... »:

Դատարանը վճռեց, որ Kolompar-ի գործում չեն եղել խախտումներ, սակայն դա եղել է հայցվորի երկարատև անգործության և վարքի պատճառով և ոչ թե որ այն չի տեղավորվում հոդված 5-րդ-ի կետ 1-ի շրջանակներում (հոդվ. 5-1):

Դա միայն այն դեպքերում, երբ այն անձինք, ում հրաժարվել են ապաստան տրամադրել, կատարել են հանցագործություն (օրինակ, ապօրինի վերադառնալու հաշվին), որ նրանք կարող են պահվել բանտում:

Ինչպես երևում է վերջին դեպքերից, որ եթե դատավարությունը ընթանում է ոչ պատշաճ հետևողականությամբ, և եթե կալանքի տակ պահվելու պայմանները չարաշահվել են պետության կողմից, կալանքի տակ պահվելը դադարում է լինել արդարացված՝ համաձայն հոդված 5-ի 1-ին կետի (f) (հոդվ. 5-1-f) (գանգատ թիվ 7317/75, Lynas v. Switzerland գործով 1976թ. հոկտեմբերի 6-ի որոշում, Որոշումներ և զեկույցներ 6, էջ 167, Զ. Նեժադի, Մարդու իրավունքները Եվրոպայի կոնվենցիայի ներքո, 1978, էջ 91).

Եվրոպական դատարանի` 1961թ. հուլիսի 1-ի Lawless v. Ireland գործով (Սերիա թիվ 3) վճիռը նույնպես բազմաթիվ հարցերում լույս է սփռում դատական պրակտիկայի վրա, որը վերաբերում է 5-րդ հոդվածի 1-ին կետին (հոդվ. 5-1) – Կոնվենցիայի հիմնական հոդվածը (հոդվ. 5-1), քանի որ դա ապահովում է մարդու ազատությունը:

Հարկ է նշել, որ Lawless-ի դեպքը իր դիրքով ուներ արտակարգ կարևորություն, սակայն սա չի փոխում այն փիլիսոփայությունը և սկզբունքները, որոնք շարադրված են դատարանի կողմից:

Մասնավորապես դատարանը հայտարարեց իր դատավճռում ըստ էության՝

«Հաշվի առնելով, որ դատարանն առաջին հերթին պետք է չեղարկի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետում շարադրված կանոնները և ըստ հոդված 6-ի, հետևաբար չունի որևէ կապ սույն դատավարության հետ, քանի որ Ջ. Ռ. Լոուլեսը չէր ձերբակալվել դատարանի որոշման համաձայն … Կատարման համար կամ իր պարտավորությունների կատարման նպատակով, որը նախատեսված է օրենքով, և քանի որ չկար որևէ քրեական հետապնդում վերջինիս նկատմամբ, ի վերջո, այս հիմնավորմամբ դատարանը պարտավոր էր քննարկել 1957 թվականի հուլիսի 13-ից մինչև դեկտեմբերի 11-ը Ջ. Ռ. Լոուրեսի ձերբակալումը` համաձայն 1940 թվականի օրենքի՝ փոփոխություններ կատարելու վերաբերյալ, որը կհակասի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետին և 3-րդ հոդվածին:

Այն ժամանակ, երբ սրա հետ կապված, դատարանի որոշումը հիմնվում է այն բանի վրա` արդյոք առկա են 3-րդ հոդվածի և 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում, և ներկայացնում են, որ անձը ձերբակալված կամ կալանավորված է, երբ բավական հիմքեր կան ենթադրելու, երբ կարիք կա կանխելու օրինախախտումը նրա կողմից, պետք է բերվի դատարան, այլ խոսքերով ասված, 5-րդ հոդվածի 1-ին կետում իրականացվում է «իրավասու դատական մարմիններին փոխանցման նպատակով» արտահայտությունը հիմնավորվում է միայն հետևյալ արտահայտությամբ՝ իրավախախտման կատարման հիմնավորված մեղադրանքով, երբ բավականին հիմքեր կան ենթադրելու, որ անհրաժեշտ է կանխել նրա կողմից իրավախախտման կատարումը: Այն դեպքում, երբ 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի ձևակերպումը բավական պարզ է՝ պատասխանելու համար այն հարցին, որ իրականացվում է «նրան իրավասու մարմիններին հանձնելու նպատակով» արտահայտությունը դասակարգվում է ձերբակալության կամ կալանավորման յուրաքանչյուր դեպքի ժամանակ, որոնք նշված են նշյալ ենթակետում (5-րդ հոդվածի 1-ին կետ), այն դեպքում, երբ երևում է, որ բնորոշումը թույլ է տալիս ազատազրկում միայն այն դեպքում, երբ ազատազրկումն անձի կալանավորման կամ ձերբակալման նպատակով բերել է նրան իրավասու դատական մարմինների առջև, անկախ նրանից` այդ անձը հիմնավորված մեղադրվում է հանցագործության կատարման մեջ կամ անձ է, ում նկատմամբ բավական հիմքեր կան կասկածելու, որ անհրաժեշտություն կա պահելու նրան՝ հանցագործության կատարումից հետո փախուստը կանխելու նպատակով:

...

Այն դեպքում, երբ ստացված քրեական վերլուծությունն ամբողջությամբ համապատասխանում է կոնվենցիայի նպատակներին, որը հանդիսանում է անհատի ազատության և անվտանգության պաշտպանություն կամային ձերբակալում կամ կալանավորում, այն դեպքում, երբ այդ կապակցությամբ հարկ է նշել, որ, եթե կառույցները դատարանի կողմից տեղակայված են վերոնշյալ դրույթներում (հոդվ. 5-1-գ, հոդվ. 5-3) ճիշտ չեն, թաքնվելու մտադրություն ունեցող բոլոր կասկածյալների, ովքեր հանցագործություն են կատարել, կարող են ձերբակալել և կալանքի տակ պահել անսահմանափակ ժամանակահատվածի ընթացքում միայն կատարողական որոշմամբ` առանց նրա ձերբակալումը կամ կալանավորումը կոնվենցիայի խախտում համարելու ... (էջ 51-52, կետեր 12-14)»:

Ժնևի կոնվենցիայի համաձայն` յուրաքանչյուր պետություն կազմակերպում է այն հարցերի վերաբերյալ իր գործընթացների բողոքարկումը, որոնք վերաբերում են կոնվենցիային:

Այս գործընթացների արդյունավետությունը բողոքարկվել է ՄԱԿ ՓԳՀ-ի կողմից և, եթե անհրաժեշտ է, ցանկացած թերության դեպքում կարող է լինել վերոնշյալ դրույթների առարկա:

Հիմնական արևմտաեվրոպական պետությունների շարքում Գերմանիան բնակության իրավունք է տրամադրում սովորական դատարանների դեպքում: Մնացած պետություններն ունեն հատուկ դատարան կամ հանձնաժողով: Բելգիայում նման հաստատություն ստեղծվեց միայն 1989 թվականին (Փախստականների վերաքննիչ բողոքների մշտական հանձնաժողով) և Շվեյցարիայում 1992 թվական հունվարին (օտարերկրացիների վերաքննիչ բողոքների հանձնաժողով):Միացյալ թագավորությունում դա կատարվեց միայն 1993 թվականին Ապաստանի և Ներգաղթի Վերաքննության ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո և որ դիմողները, ում մերժել էին տրամադրել ապաստան, ստանում էին վերաքննության իրավունք: Ֆրանսիայում կա Փախստականների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց պաշտպանության ֆրանսիական գրասենյակ, (տե՛ս Bulletin luxembourgeois des droits de l’homme, vol. 5, 1996):

Պետություններն իրավաբանորեն պարտավոր չեն տրամադրել ապաստան, բայց միայն չուղարկեն նրան մի երկիր, որտեղ նրան հետապնդման վտանգ է սպառնում կամ այնպիսի երկիր, որտեղից նա կարող է արտաքսվել նման երկիր: Սա եվրոպական հիմնական պետություններին դրդում է ուղարկել այնպիսի երկրներ, որոնք կարող են տարանցիկ լինել նրանց համար, որտեղ նրանք կացարան են փնտրում, կամ ապահով երրորդ երկիր:

Դատարանը հստակորեն սահմանեց 3-րդ հոդվածի և 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում: Ըստ իմ տեսակետի` սա միանգամայն անհրաժեշտ էր նրա համար, որպեսզի գտնեինք 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում` համապատասխան նախադեպային իրավունքին:

Ինչպես որոշվում է բրիտանական իշխանությունների կողմից, պրն Չահալի ձերբակալումը կարելի է նշանակել անորոշ ժամկետով: Այլ խոսքերով ասած` ավելի հեշտ էր նրան խստորեն պատժել, քան գտնել գումարներ նրան երրորդ երկիր արտաքսելու համար: 5-րդ հոդվածում առկա սկզբունքն է անմիջապես ձերբակալվածին բերել դատարան, նախատեսված է ազատության պաշտպանության համար, այլ ոչ թե ձերբակալման համար, որը չէր արդարացվել քրեական դատարանի կողմից: Ըստ Ժնևի կոնվենցիայի` վարչական իրավախախտումների համար ժամկետը, որն անհրաժեշտ է արտաքսման համար, պետք է լինի կարճ և տրամաբանական: Amuur-ի գործով դատարանի կողմից ընտրված հիմնական գիծը, ըստ իմ տեսակետի, կարող էր ընդունվել պրն Չահալի գործում: Այդ պատճառով ես եկա այն եզրակացության, որ տեղի է ունեցել 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում:

Ինչ վերաբերում է կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածին, ես կիսում եմ պրն դե Մեյերի կարծիքը:

ՄԱՐՏԵՆՍ ԵՎ ՓԱԼՄ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՄԱՍՆԱԿԻ ՉՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

1. Մենք ամբողջությամբ համաձայն ենք դատարանի դրույթներին` համաձայն հոդված 3-րդի, 5-րդի կետ 4-ի, 8-րդի և 13-րդի (հոդվ. 3, հոդվ. 5-4, հոդվ. 8, հոդվ. 13): Ինչ վերաբերում է նրա դրույթներին՝ համաձայն հոդված 5 կետ 1 (f) (հոդվ. 5-1-f), մենք համաձայն ենք վճռի 112 և 121 պարագրաֆների հետ:

Մենք չենք կարող ընդունել, այնուամենայնիվ, դատարանի դրույթները՝

(a) որ խորհրդատվական խմբի առջև ընթացակարգը կազմվեց բավական երաշխիքներով՝ զերծ կամայականություններից

(b) որ հետևաբար, առաջին դիմողի ձերբակալումն այս առումով չափազանց տևական է, չի համապատասխանում 5-րդ հոդվածի 1-ին կետին (զ) (հոդվ. 5-1-զ) (վճռի 122 և 123 կետեր):

2. Ինչպես դատարանն արդարացիորեն նկատում է իր որոշման 112-րդ կետում, 5-րդ հոդվածի 1-ին կետն (զ) (հոդվ. 5-1-զ) ակնհայտ չի պահանջում, որ այս դրույթի շրջանակներում ձերբակալումը (հոդվ. 5-1-զ) ողջամտորեն համարվեր անհրաժեշտ: Նման տիպի ձերբակալման համար սա բարձրացնում է առարկայի կարևորությունը և նպատակները 5-րդ հոդվածի 1-ին կետով ընդհանուր առմամբ, ինչն ապահովում է, որպեսզի ոչ ոք կամային կերպով չզրկվի ազատությունից:

3. Այս համատեքստում մենք առաջին հերթին նշում ենք, որ ազգային դատարաններն արդյունավետորեն չէին վերահսկել, թե արդյոք պրն Չահալի նկատմամբ կիրառված կալանավորման կարգը և կալանքի տակ պահելն արդարացված էին (տե՛ս դատարանի վճռի 41, 43, 121 և 130 կետերը): Հետևաբար միակ հնարավոր երաշխիքը կամայականություններից զերծ, ներքին իրավունքի շրջանակներում հանձնաժողովի խորհրդատվական ընթացակարգն է:

4. Վերլուծելով իրավիճակը և դատավարությունը` դատարանը գտնում է, որ այդ ընթացակարգը չի համապատասխանում Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ կետին (հոդվ. 5-4) և 13-րդ հոդվածին (հոդվ. 13) (կետեր 130, 132, 152, 153): Մեզ համար դժվար է հասկանալ, թե ինչու չկատարել նման եզրակացություն 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի ենթատեքստում (զ) (հոդվ. 5-1-զ):

5. Եղել է, թե չի եղել, նշենք՝

(a) չի հաստատվել, որ խմբի անդամները, ըստ էության, հանդիսանում են անկախ կառավարությունից,

(b) որ դատավարությունները և միաժամանակ նրա արդյունքները չէին հանդիսանում հանրային, որոնք նույնիսկ չեն բացահայտվել արտաքսման մտադրության ծանուցման հասցեատիրոջը,

(c) որ լսումների ընթացքում արտաքսման մտադրության ծանուցման հասցեատիրոջ դիրքերը միանգամայն սահմանափակ էին: Նա իրավունք չուներ իրավաբանական ներկայացուցչության, նրան տրվում են միայն հիմնավորումներ արտաքսման մտադրության ուրվագծերի վերաբերյալ, նրան չեն տեղեկացրել այդ հիմնավորումների սկզբնաղբյուրների և ապացույցների վերաբերյալ,

(d) որ խումբն իրավասություն չուներ որոշում կայացնելու, և որ նրա երաշխիքները չեն հանդիսանում պարտադիր ներքին գործերի նախարարի համար:

6. Հաշվի առնելով երաշխիքների կարևորությունը ընդդեմ կամայականության, հատկապես կալանքի տակ գտնվելու վերաբերյալ համաձայն 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի (զ) (հոդվ. 5-1-f) (տե՛ս վերևում` կետ 2), ինչպես նաև միասնական չափանիշների անհրաժեշտությունը, որոնք այս կապակցությամբ ընդունվում են պետություն-անդամների կողմից` մենք չենք կարող գալ այն եզրակացության, որ հաշվի առնելով նրա առանձնահատկությունները, որոնք նշված են 5-րդ կետում, խորհրդի համար չի հանդիսանում բավարար երաշխիք կամայականության դեմ: Այն փաստը, որ նա ներառում է «փորձառու դատական գործիչներ» (տե՛ս վճռի 122-րդ կետը), չի կարող փոխել այս եզրակացությունը:

7. Եզրակացություն. դիմողը զրկվել է ազատությունից ավելի քան վեց տարի, քանի դեռ չկային կամայականությունների դեմ բավարար երաշխիքներ: Հոդված 5-ի 1-ին կետը (հոդվ. 5-1) այդ պատճառով խախտվել էր:

ԳՅՈԼՉՈՒԿԼՈՒ ԵՎ ՄԱԿԱՐՑՈՒԿ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՄԱՍԱՄԲ ՀԱՄԱՏԵՂ ԿԱՐԾԻՔԸ

(Թարգմանություն)

Մենք համաձայն ենք դատավոր դե Մեյերի հատուկ կարծիքի հետ 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն (հոդվ. 5-1) (Մաս II.Ա):

^{__________________________________}

¹ Chahal v. the United Kingdom

² Սույն վճիռը ներկայացվում է ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի HUDOC տվյալների բազայում հասանելի հիմնական խմբագրական տարբերակով:

³ A կանոնները վերաբերում են դատարան ընդունված բոլոր գործերին` նախքան №9 արձանագրության ուժի մեջ մտնելը (P9) (1 հոկտեմբերի 1994), և դրանից հետո միայն այն գործերին, որոնք վերաբերում են պետությանը և այդ Արձանագրության հետ կապ չունեն (P9): Դրանք համապատասխանում են Կանոններին, որոնք ուժի մեջ են մտել 1983 թվականի հունվարի 1-ին և հետագայում մի քանի անգամ փոփոխվել են:

⁴ Գործնական պատճառներով սույն հավելվածը կհայտնվի միայն դատավճռի տպագիր տարբերակում (Որոշումների և վճիռների զեկույցներ 1996-V), սակայն Հանձնաժողովի զեկույցի պատճեն կարելի է ստանալ գրանցամատյանից:

Տեղեկատվություն

Ակտի վավերապայմաններ

ՓՈՓՈԽՈՂՆԵՐ ԵՎ ԻՆԿՈՐՊՈՐԱՑԻԱՆԵՐ

Կապեր

ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՄԵԾ ՊԱԼԱՏԻ ՎՃԻՌԸ ՉԱՀԱԼՆ ԸՆԴԴԵՄ ՄԻԱՑՅԱԼ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՎ

Տիպ

Վճիռ

Փաստաթղթի տեսակ

Base act (15.11.1996-till now)

Կարգավիճակ

Գործում է

Սկզբնաղբյուր

Չի հրապարակվել պաշտոնական պարբերականում

Ընդունող մարմին

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան

Ընդունման ամսաթիվ

15.11.1996

Ընդունման վայր

Ստրասբուրգ

Ստորագրող մարմին

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախագահ

Ստորագրման ամսաթիվ

15.11.1996

Հիմնական ակտ 15.11.1996,

Փոփոխման պատմություն

Փոփոխվող ակտ

Փոփոխող ակտ Ինկորպորացիա

Փոփոխություններ է կատարել հետևյալ ակտերում Յուրաքանչյուր փոփոխվողին համապատասխանող ինկորպորացիան

Ընդհանուր կապեր

Դատական նախադեպեր

Պաշտոնական պարզաբանումներ

Հակասահմանադրական կապեր